բերան
Armenian edit
Etymology edit
From Old Armenian բերան (beran).
Pronunciation edit
Audio (Eastern Armenian) (file)
- (Eastern Armenian, standard) IPA(key): [beˈɾɑn]
- (Western Armenian, standard) IPA(key): [pʰeˈɾɑn]
Noun edit
բերան • (beran)
- mouth
- փակի՛ բերանդ ― pʻakí berand ― shut your mouth!
- (figuratively) opening, entrance, aperture, outlet
- (figuratively) mouth (of a river)
- (figuratively) edge, blade (of a knife, sword, etc.)
Declension edit
i-type, inanimate (Eastern Armenian)
| singular | plural | |||
|---|---|---|---|---|
| nominative | բերան (beran) | բերաններ (beranner) | ||
| dative | բերանի (berani) | բերանների (beranneri) | ||
| ablative | բերանից (beranicʻ) | բերաններից (berannericʻ) | ||
| instrumental | բերանով (beranov) | բերաններով (berannerov) | ||
| locative | բերանում (beranum) | բերաններում (berannerum) | ||
| definite forms | ||||
| nominative | բերանը/բերանն (beranə/berann) | բերանները/բերաններն (berannerə/berannern) | ||
| dative | բերանին (beranin) | բերաններին (berannerin) | ||
| 1st person possessive forms (my) | ||||
| nominative | բերանս (berans) | բերաններս (beranners) | ||
| dative | բերանիս (beranis) | բերաններիս (beranneris) | ||
| ablative | բերանիցս (beranicʻs) | բերաններիցս (berannericʻs) | ||
| instrumental | բերանովս (beranovs) | բերաններովս (berannerovs) | ||
| locative | բերանումս (beranums) | բերաններումս (berannerums) | ||
| 2nd person possessive forms (your) | ||||
| nominative | բերանդ (berand) | բերաններդ (berannerd) | ||
| dative | բերանիդ (beranid) | բերաններիդ (berannerid) | ||
| ablative | բերանիցդ (beranicʻd) | բերաններիցդ (berannericʻd) | ||
| instrumental | բերանովդ (beranovd) | բերաններովդ (berannerovd) | ||
| locative | բերանումդ (beranumd) | բերաններումդ (berannerumd) | ||
i-type, inanimate (Eastern Armenian)
| singular | plural | |||
|---|---|---|---|---|
| nominative | բերան (beran) | բերաններ (beranner) | ||
| dative | բերնի (berni) | բերանների (beranneri) | ||
| ablative | բերնից (bernicʻ) | բերաններից (berannericʻ) | ||
| instrumental | բերնով (bernov) | բերաններով (berannerov) | ||
| locative | բերնում (bernum) | բերաններում (berannerum) | ||
| definite forms | ||||
| nominative | բերանը/բերանն (beranə/berann) | բերանները/բերաններն (berannerə/berannern) | ||
| dative | բերնին (bernin) | բերաններին (berannerin) | ||
| 1st person possessive forms (my) | ||||
| nominative | բերանս (berans) | բերաններս (beranners) | ||
| dative | բերնիս (bernis) | բերաններիս (beranneris) | ||
| ablative | բերնիցս (bernicʻs) | բերաններիցս (berannericʻs) | ||
| instrumental | բերնովս (bernovs) | բերաններովս (berannerovs) | ||
| locative | բերնումս (bernums) | բերաններումս (berannerums) | ||
| 2nd person possessive forms (your) | ||||
| nominative | բերանդ (berand) | բերաններդ (berannerd) | ||
| dative | բերնիդ (bernid) | բերաններիդ (berannerid) | ||
| ablative | բերնիցդ (bernicʻd) | բերաններիցդ (berannericʻd) | ||
| instrumental | բերնովդ (bernovd) | բերաններովդ (berannerovd) | ||
| locative | բերնումդ (bernumd) | բերաններումդ (berannerumd) | ||
| dialectal | ||||
Derived terms edit
Old Armenian edit
Etymology edit
From Proto-Indo-European *bʰer-ano-, from *bʰerH- (“to bore, pierce”), the “mouth” being perceived as a “hole, opening”; cognates include Lithuanian burnà (“mouth”), Ancient Greek φάρυγξ (phárunx, “throat”), Latin frūmen (“larynx, throat”), Old Norse barki (“throat, windpipe”), Bulgarian бърна (bǎrna, “lip”).[1][2]
Noun edit
բերան • (beran)
- mouth
- ի բերան, ի բերանոյ ― i beran, i beranoy ― by heart, by rote
- ի բերան գիտել, ուսանել, առնուլ, ունել ― i beran gitel, usanel, aṙnul, unel ― to learn by heart
- աղաղակէր ամենայն բերան ― ałałakēr amenayn beran ― every one or body cried out, all the people cried out
- բերան ժողովոյն ― beran žołovoyn ― orator of the assembly or council
- նա եղիցի քեզ բերան ― na ełicʻi kʻez beran ― he will speak for you
- ի բերանս լինել, հարկանիլ, տապալիլ, բերան ի վայր անկանիլ ― i berans linel, harkanil, tapalil, beran i vayr ankanil ― to fall upon one's face
- բերան ի բերան ― beran i beran ― face to face
- գոյժ ի բերան առնուլ ― goyž i beran aṙnul ― to bring bad news
- երգս ի բերան առնուլ ― ergs i beran aṙnul ― to sing, to warble
- ընդ մի բերան, ի միոջէ բերանոյ ― ənd mi beran, i mioǰē beranoy ― with one voice, unanimous
- բերան ի վայր, ի վերայ բերանոյ ― beran i vayr, i veray beranoy ― lying upon one's face
- ընդ բերան ածել ― ənd beran acel ― to repeat incessantly
- բանս ի բերան դնել ― bans i beran dnel ― to suggest, to hint
- (figuratively) entrance, opening; narrow entrance of a harbour; orifice; defile; anus
- բերան գետոյ ― beran getoy ― mouth of a river
- բերանք ճրագաց ― berankʻ čragacʻ ― receptacle for oil in a lamp
- (figuratively) edge, blade (of a knife, sword, etc.)
- բերան սրոյ ― beran sroy ― edge of a sword
- արկանել, կոտորել ի բերան սրոյ, հարկանել բերանով սուսերի ― arkanel, kotorel i beran sroy, harkanel beranov suseri ― to kill with the sword, to put to the sword
- (figuratively) beginning
- ի բերան սովուն ― i beran sovun ― at the beginning of the famine
- (figuratively) person
- ըստ բերան ― əst beran ― each, so much a head, apiece
- ի բերանոյ ուրուք ― i beranoy urukʻ ― on account of or in the name of someone
- (figuratively) order, command; testimony
- գրել ինչ ի բերանոյ ուրուք ― grel inčʻ i beranoy urukʻ ― to write under dictation
Declension edit
o-type with i-type locative
| singular | plural | ||
|---|---|---|---|
| nominative | բերան (beran) | բերանք (berankʻ) | |
| genitive | բերանոյ (beranoy) | բերանոց (beranocʻ) | |
| dative | բերանոյ (beranoy) | բերանոց (beranocʻ) | |
| accusative | բերան (beran) | բերանս (berans) | |
| ablative | բերանոյ (beranoy) | բերանոց (beranocʻ) | |
| instrumental | բերանով (beranov) | բերանովք (beranovkʻ) | |
| locative | բերանի, բերան (berani, beran) | բերանս (berans) |
i-a-type
| singular | plural | ||
|---|---|---|---|
| nominative | բերան (beran) | բերանք (berankʻ) | |
| genitive | բերանի (berani) | բերանաց (beranacʻ) | |
| dative | բերանի (berani) | բերանաց (beranacʻ) | |
| accusative | բերան (beran) | բերանս (berans) | |
| ablative | բերանէ (beranē) | բերանաց (beranacʻ) | |
| instrumental | բերանաւ (beranaw) | բերանաւք = բերանօք (beranawkʻ = beranōkʻ) | |
| locative | բերանի (berani) | բերանս (berans) |
Synonyms edit
- երախ (erax)
Derived terms edit
- ազատաբերան (azataberan)
- աթերաբերան (atʻeraberan)
- անբերան (anberan)
- առբերան (aṙberan)
- աստուածաբերան (astuacaberan)
- ափիբերան (apʻiberan)
- ափիբերանեմ (apʻiberanem)
- բազմաբերանեան (bazmaberanean)
- բացաբերանեալ (bacʻaberaneal)
- բացբերան (bacʻberan)
- բերանաբաց (beranabacʻ)
- բերանաբացեալ (beranabacʻeal)
- բերանաբացեմ (beranabacʻem)
- բերանաբացիկ (beranabacʻik)
- բերանաբացութիւն (beranabacʻutʻiwn)
- բերանալիր (beranalir)
- բերանալուծութիւն (beranalucutʻiwn)
- բերանակապ (beranakap)
- բերանանամ (berananam)
- բերանապարիշտ (beranaparišt)
- բերանացաւ (beranacʻaw)
- բերանացաւութիւն (beranacʻawutʻiwn)
- բերանացի (beranacʻi)
- բերանացուցանեմ (beranacʻucʻanem)
- բերանսեմ (beransem)
- գայլաբերան (gaylaberan)
- դաշտաբերան (daštaberan)
- դիւաբերան (diwaberan)
- եղնգնաբերան (ełngnaberan)
- երեքբերան (erekʻberan)
- երեքբերանեան (erekʻberanean)
- երկբերան (erkberan)
- երկբերանեան (erkberanean)
- երկբերանի (erkberani)
- զազրաբերան (zazraberan)
- ըմբերանեմ (əmberanem)
- ընբերանեմ (ənberanem)
- ընդբերանեմ (əndberanem)
- լիաբերան (liaberan)
- լիբերան (liberan)
- լուսաբերան (lusaberan)
- կիսաբերան (kisaberan)
- համարձակաբերան (hamarjakaberan)
- հրաբերան (hraberan)
- ճրագաբերան (čragaberan)
- միաբերան (miaberan)
- նեղաբերան (nełaberan)
- շնաբերան (šnaberan)
- ոսկեբերան (oskeberan)
- ոսկէբերան (oskēberan)
- ոսկիբերան (oskiberan)
- սղոցաբերան (słocʻaberan)
- սրաբերան (sraberan)
- սրբաբերան (srbaberan)
- վիրաբերան (viraberan)
Related terms edit
- բիր (bir)
Descendants edit
- Armenian: բերան (beran)
References edit
- ^ Ačaṙyan, Hračʻya (1940) Hayocʻ lezvi patmutʻyun [History of the Armenian Language] (in Armenian), volume I, Yerevan: University Press, pages 40–41
- ^ Ačaṙean, Hračʻeay (1971–1979) “բերան”, in Hayerēn armatakan baṙaran [Armenian Etymological Dictionary] (in Armenian), 2nd edition, a reprint of the original 1926–1935 seven-volume edition, Yerevan: University Press
Further reading edit
- Petrosean, Matatʻeay (1879) “բերան”, in Nor Baṙagirkʻ Hay-Angliarēn [New Dictionary Armenian–English], Venice: S. Lazarus Armenian Academy
- Awetikʻean, G., Siwrmēlean, X., Awgerean, M. (1836–1837) “բերան”, in Nor baṙgirkʻ haykazean lezui [New Dictionary of the Armenian Language] (in Old Armenian), Venice: S. Lazarus Armenian Academy