ժամանակ
Armenian edit
Etymology edit
From Old Armenian ժամանակ (žamanak).
Pronunciation edit
- (Eastern Armenian, standard) IPA(key): [ʒɑmɑˈnɑk]
- (Western Armenian, standard) IPA(key): [ʒɑmɑˈnɑɡ]
Audio (Eastern Armenian) (file)
Noun edit
ժամանակ • (žamanak)
- time
- Synonym: (Western Armenian) ատեն (aten)
- ժամանակ ծախսել ― žamanak caxsel ― to waste time
- (grammar) tense
Declension edit
i-type, inanimate (Eastern Armenian)
| singular | plural | |||
|---|---|---|---|---|
| nominative | ժամանակ (žamanak) | ժամանակներ (žamanakner) | ||
| dative | ժամանակի (žamanaki) | ժամանակների (žamanakneri) | ||
| ablative | ժամանակից (žamanakicʻ) | ժամանակներից (žamanaknericʻ) | ||
| instrumental | ժամանակով (žamanakov) | ժամանակներով (žamanaknerov) | ||
| locative | ժամանակում (žamanakum) | ժամանակներում (žamanaknerum) | ||
| definite forms | ||||
| nominative | ժամանակը/ժամանակն (žamanakə/žamanakn) | ժամանակները/ժամանակներն (žamanaknerə/žamanaknern) | ||
| dative | ժամանակին (žamanakin) | ժամանակներին (žamanaknerin) | ||
| 1st person possessive forms (my) | ||||
| nominative | ժամանակս (žamanaks) | ժամանակներս (žamanakners) | ||
| dative | ժամանակիս (žamanakis) | ժամանակներիս (žamanakneris) | ||
| ablative | ժամանակիցս (žamanakicʻs) | ժամանակներիցս (žamanaknericʻs) | ||
| instrumental | ժամանակովս (žamanakovs) | ժամանակներովս (žamanaknerovs) | ||
| locative | ժամանակումս (žamanakums) | ժամանակներումս (žamanaknerums) | ||
| 2nd person possessive forms (your) | ||||
| nominative | ժամանակդ (žamanakd) | ժամանակներդ (žamanaknerd) | ||
| dative | ժամանակիդ (žamanakid) | ժամանակներիդ (žamanaknerid) | ||
| ablative | ժամանակիցդ (žamanakicʻd) | ժամանակներիցդ (žamanaknericʻd) | ||
| instrumental | ժամանակովդ (žamanakovd) | ժամանակներովդ (žamanaknerovd) | ||
| locative | ժամանակումդ (žamanakumd) | ժամանակներումդ (žamanaknerumd) | ||
va-type, inanimate (Eastern Armenian)
| singular | plural | |||
|---|---|---|---|---|
| nominative | ժամանակ (žamanak) | ժամանակներ (žamanakner) | ||
| dative | ժամանակվա (žamanakva) | ժամանակների (žamanakneri) | ||
| ablative | ժամանակվանից (žamanakvanicʻ) | ժամանակներից (žamanaknericʻ) | ||
| instrumental | ժամանակով (žamanakov) | ժամանակներով (žamanaknerov) | ||
| locative | ժամանակում (žamanakum) | ժամանակներում (žamanaknerum) | ||
| definite forms | ||||
| nominative | ժամանակը/ժամանակն (žamanakə/žamanakn) | ժամանակները/ժամանակներն (žamanaknerə/žamanaknern) | ||
| dative | ժամանակվան (žamanakvan) | ժամանակներին (žamanaknerin) | ||
| 1st person possessive forms (my) | ||||
| nominative | ժամանակս (žamanaks) | ժամանակներս (žamanakners) | ||
| dative | ժամանակվաս (žamanakvas) | ժամանակներիս (žamanakneris) | ||
| ablative | ժամանակվանիցս (žamanakvanicʻs) | ժամանակներիցս (žamanaknericʻs) | ||
| instrumental | ժամանակովս (žamanakovs) | ժամանակներովս (žamanaknerovs) | ||
| locative | ժամանակումս (žamanakums) | ժամանակներումս (žamanaknerums) | ||
| 2nd person possessive forms (your) | ||||
| nominative | ժամանակդ (žamanakd) | ժամանակներդ (žamanaknerd) | ||
| dative | ժամանակվադ (žamanakvad) | ժամանակներիդ (žamanaknerid) | ||
| ablative | ժամանակվանիցդ (žamanakvanicʻd) | ժամանակներիցդ (žamanaknericʻd) | ||
| instrumental | ժամանակովդ (žamanakovd) | ժամանակներովդ (žamanaknerovd) | ||
| locative | ժամանակումդ (žamanakumd) | ժամանակներումդ (žamanaknerumd) | ||
uay-type, inanimate (Eastern Armenian)
| singular | plural | |||
|---|---|---|---|---|
| nominative | ժամանակ (žamanak) | ժամանակներ (žamanakner) | ||
| dative | ժամանակուայ (žamanakuay) | ժամանակների (žamanakneri) | ||
| ablative | ժամանակուանից (žamanakuanicʻ) | ժամանակներից (žamanaknericʻ) | ||
| instrumental | ժամանակով (žamanakov) | ժամանակներով (žamanaknerov) | ||
| locative | ժամանակում (žamanakum) | ժամանակներում (žamanaknerum) | ||
| definite forms | ||||
| nominative | ժամանակը/ժամանակն (žamanakə/žamanakn) | ժամանակները/ժամանակներն (žamanaknerə/žamanaknern) | ||
| dative | ժամանակուան (žamanakuan) | ժամանակներին (žamanaknerin) | ||
| 1st person possessive forms (my) | ||||
| nominative | ժամանակս (žamanaks) | ժամանակներս (žamanakners) | ||
| dative | ժամանակուաս (žamanakuas) | ժամանակներիս (žamanakneris) | ||
| ablative | ժամանակուանիցս (žamanakuanicʻs) | ժամանակներիցս (žamanaknericʻs) | ||
| instrumental | ժամանակովս (žamanakovs) | ժամանակներովս (žamanaknerovs) | ||
| locative | ժամանակումս (žamanakums) | ժամանակներումս (žamanaknerums) | ||
| 2nd person possessive forms (your) | ||||
| nominative | ժամանակդ (žamanakd) | ժամանակներդ (žamanaknerd) | ||
| dative | ժամանակուադ (žamanakuad) | ժամանակներիդ (žamanaknerid) | ||
| ablative | ժամանակուանիցդ (žamanakuanicʻd) | ժամանակներիցդ (žamanaknericʻd) | ||
| instrumental | ժամանակովդ (žamanakovd) | ժամանակներովդ (žamanaknerovd) | ||
| locative | ժամանակումդ (žamanakumd) | ժամանակներումդ (žamanaknerumd) | ||
i-type, inanimate (Western Armenian)
| singular | plural | |||
|---|---|---|---|---|
| nominative | ժամանակ (žamanak) | ժամանակներ (žamanakner) | ||
| dative | ժամանակի (žamanaki) | ժամանակներու (žamanakneru) | ||
| ablative | ժամանակէ (žamanakē) | ժամանակներէ (žamanaknerē) | ||
| instrumental | ժամանակով (žamanakov) | ժամանակներով (žamanaknerov) | ||
| definite forms | ||||
| nominative | ժամանակը/ժամանակն (žamanakə/žamanakn) | ժամանակները/ժամանակներն (žamanaknerə/žamanaknern) | ||
| dative | ժամանակին (žamanakin) | ժամանակներուն (žamanaknerun) | ||
| ablative | ժամանակէն (žamanakēn) | ժամանակներէն (žamanaknerēn) | ||
| instrumental | ժամանակովը/ժամանակովն (žamanakovə/žamanakovn) | ժամանակներովը/ժամանակներովն (žamanaknerovə/žamanaknerovn) | ||
| 1st person possessive forms (my) | ||||
| nominative | ժամանակս (žamanaks) | ժամանակներս (žamanakners) | ||
| dative | ժամանակիս (žamanakis) | ժամանակներուս (žamanaknerus) | ||
| ablative | ժամանակէս (žamanakēs) | ժամանակներէս (žamanaknerēs) | ||
| instrumental | ժամանակովս (žamanakovs) | ժամանակներովս (žamanaknerovs) | ||
| 2nd person possessive forms (your) | ||||
| nominative | ժամանակդ (žamanakd) | ժամանակներդ (žamanaknerd) | ||
| dative | ժամանակիդ (žamanakid) | ժամանակներուդ (žamanaknerud) | ||
| ablative | ժամանակէդ (žamanakēd) | ժամանակներէդ (žamanaknerēd) | ||
| instrumental | ժամանակովդ (žamanakovd) | ժամանակներովդ (žamanaknerovd) | ||
Derived terms edit
- անցյալ ժամանակ (ancʻyal žamanak)
- ավելացված ժամանակ (avelacʻvac žamanak)
- ժամակահատված (žamakahatvac)
- ժամանակաշրջան (žamanakašrǰan)
- ժամանակացույց (žamanakacʻuycʻ)
- լրացուցիչ ժամանակ (lracʻucʻičʻ žamanak)
- տարածաժամանակային (taracažamanakayin)
Conjunction edit
ժամանակ • (žamanak)
- during, at the time of
- ուտելու ժամանակ ― utelu žamanak ― during eating
Old Armenian edit
Etymology edit
From Parthian *žamānak (“time”), from 𐫋𐫖𐫀𐫗 (jmʾn /žamān/). Cognate with Middle Persian [script needed] (ẕmʾnk' /zamānag/) and Persian زمانه (zamâne). Related to ժամ (žam) and ժաման (žaman).
Noun edit
ժամանակ • (žamanak)
- time
- ճշմարիտ ժամանակ ― čšmarit žamanak ― true or correct time
- միջին ժամանակ ― miǰin žamanak ― mean time
- արեւային ժամանակ ― arewayin žamanak ― solar time
- աստեղական ժամանակ ― astełakan žamanak ― sidereal time
- գիշերահաւասարային ժամանակ ― gišerahawasarayin žamanak ― equinoctial season, equinox
- ժամանակ պատեհի գտանել ― žamanak patehi gtanel ― to find a favorable moment
- յօգուտ վարել զժամանակն ― yōgut varel zžamanakn ― to make a good use of time
- կորուսանել, անցուցանել զժամանակն ― korusanel, ancʻucʻanel zžamanakn ― to lose, to waste one's time, to while away
- դէպ ժամանակ ― dēp žamanak ― a favorable moment
- ոչ բազում ժամանակք են ― očʻ bazum žamanakkʻ en ― a short time since, not long since, lately, of late
- ոչ սակաւ ժամանակք են ― očʻ sakaw žamanakkʻ en ― along time since, along, long while ago, long since
- առ այնու ժամանակօք էր տեսանել ― aṙ aynu žamanakōkʻ ēr tesanel ― then one saw, it was at that period one saw
- ի սուղ, ի սակաւ ժամանակի ― i suł, i sakaw žamanaki ― in a short time, in a moment
- ի միում, ի նմին ժամանակի ― i mium, i nmin žamanaki ― at the same time
- առ նովին ժամանակօք ― aṙ novin žamanakōkʻ ― towards this period, about the same time
- հզօր ի ժամանակին ― hzōr i žamanakin ― powerful at that time
- ժամանակ ինչ ― žamanak inčʻ ― some time, a short time
- առ ժամանակ մի ― aṙ žamanak mi ― provisionally, for a certain period, for the present
- ժամանակաւ ― žamanakaw ― with time, in the course of time, in time, in the long run
- ընդ/ըստ ժամանակս ժամանակս ― ənd/əst žamanaks žamanaks ― from time to time, at intervals, now and then, ever and anon
- ի ժամանակին՝ յորում... ― i žamanakin, yorum... ― in the time when...
- ընդ ամենայն ժամանակս ― ənd amenayn žamanaks ― at all times
- ժամանակաւ ― žamanakaw ― once upon a time; once there was; formerly
- ժամանակ ինչ առնել առ ձեզ ― žamanak inčʻ aṙnel aṙ jez ― shall remain some time among you
- ժամանակս ձիգս ― žamanaks jigs ― long time
- բազում ժամանակս աշխատ եղէ ի վաստակս այս ― bazum žamanaks ašxat ełē i vastaks ays ― this work has cost me much time
- բազում ժամանակի պէտք են առ այս ― bazum žamanaki pētkʻ en aṙ ays ― that requires much time
- անցանէ ժամանակն ― ancʻanē žamanakn ― time flies
- year; century, epoch, period
- Ժամանակք Թագաւորաց ― Žamanakkʻ Tʻagaworacʻ ― The Books of Kings
- առ ժամանակօք Վարդանայ Մեծի ― aṙ žamanakōkʻ Vardanay Meci ― in the time of Vardan the Great
- յաւուրս ժամանակաց սորա ― yawurs žamanakacʻ sora ― of his epoch
- ի վաղեմի ժամանակսն ― i vałemi žamanaksn ― in remote ages
- ի յետին ժամանակս ― i yetin žamanaks ― in these latter times, years or days
- անդստին ի ժամանակաց անտի/յառաջին ժամանակաց ― andstin i žamanakacʻ anti/yaṙaǰin žamanakacʻ ― thenceforth, from the earliest or olden times
- զայնու/առ այնու ժամանակաւ, զայնու ժամանակօք, ընդ ժամանակս/յամս ժամանականց այնոցիկ, առ սովիմբ/զսովին ժամանակաւ, ընդ ժամանակս ընդ այնոսիկ, ընդ ամս ժամանակացն այնոսիկ ― zaynu/aṙ aynu žamanakaw, zaynu žamanakōkʻ, ənd žamanaks/yams žamanakancʻ aynocʻik, aṙ sovimb/zsovin žamanakaw, ənd žamanaks ənd aynosik, ənd ams žamanakacʻn aynosik ― then, at that time, in those times, at that epoch, during that century
- age
- անցանել զժամանակօք ― ancʻanel zžamanakōkʻ ― to grow old, to advance in years
- the end of life, death
- հասեալ է ժամանակ քո ― haseal ē žamanak kʻo ― you are no longer a child, the end of thy days is therefore at hand
- the present life, our times
- season
- opportunity, leisure
- ընտրել զժամանակն ― əntrel zžamanakn ― to choose the time, to select the opportunity
- ժամանակ առնուլ, գտանել ― žamanak aṙnul, gtanel ― to find a favorable occasion or opportunity
- ժամանակի մնալ, սպասել/սպասել դիպող ժամանակի ― žamanaki mnal, spasel/spasel dipoł žamanaki ― to wait the favorable moment
- appointment
- (music) time
- (grammar) tense
Declension edit
i-a-type
| singular | plural | ||
|---|---|---|---|
| nominative | ժամանակ (žamanak) | ժամանակք (žamanakkʻ) | |
| genitive | ժամանակի (žamanaki) | ժամանակաց (žamanakacʻ) | |
| dative | ժամանակի (žamanaki) | ժամանակաց (žamanakacʻ) | |
| accusative | ժամանակ (žamanak) | ժամանակս (žamanaks) | |
| ablative | ժամանակէ (žamanakē) | ժամանակաց (žamanakacʻ) | |
| instrumental | ժամանակաւ (žamanakaw) | ժամանակաւք = ժամանակօք (žamanakawkʻ = žamanakōkʻ) | |
| locative | ժամանակի (žamanaki) | ժամանակս (žamanaks) |
Derived terms edit
- անժամանակ (anžamanak)
- անժամանակաբար (anžamanakabar)
- անժամանակական (anžamanakakan)
- անժամանակապէս (anžamanakapēs)
- անժամանակաւոր (anžamanakawor)
- անժամանակեայ (anžamanakeay)
- անժամանակեան (anžamanakean)
- անժամանակութիւն (anžamanakutʻiwn)
- առժամանակեայ (aṙžamanakeay)
- առժամանակեան (aṙžamanakean)
- բազմաժամանակ (bazmažamanak)
- բազմաժամանակագոյն (bazmažamanakagoyn)
- բազմաժամանակեայ (bazmažamanakeay)
- բազմաժամանակեան (bazmažamanakean)
- բազմաժամանակէութիւն (bazmažamanakēutʻiwn)
- բազումժամանակեայ (bazumžamanakeay)
- բարէժամանակ (barēžamanak)
- դոյզնժամանակեայ (doyznžamanakeay)
- երկայնաժամանակեայ (erkaynažamanakeay)
- երկայնաժամանակեան (erkaynažamanakean)
- երկայնժամանակեայ (erkaynžamanakeay)
- երկայնժամանակեան (erkaynžamanakean)
- ժամանակաբար (žamanakabar)
- ժամանակաբուխ (žamanakabux)
- ժամանակագիր (žamanakagir)
- ժամանակագիւտ (žamanakagiwt)
- ժամանակագոյն (žamanakagoyn)
- ժամանակագործ (žamanakagorc)
- ժամանակագրական (žamanakagrakan)
- ժամանակագրեմ (žamanakagrem)
- ժամանակագրութիւն (žamanakagrutʻiwn)
- ժամանակազանց (žamanakazancʻ)
- ժամանակախոյզ (žamanakaxoyz)
- ժամանակական (žamanakakan)
- ժամանակակէտ (žamanakakēt)
- ժամանակակից (žamanakakicʻ)
- ժամանակաչափ (žamanakačʻapʻ)
- ժամանակասիրութիւն (žamanakasirutʻiwn)
- ժամանակացոյց (žamanakacʻoycʻ)
- ժամանակաւոր (žamanakawor)
- ժամանակաւորիմ (žamanakaworim)
- ժամանակաւորութիւն (žamanakaworutʻiwn)
- ժամանակափայլ (žamanakapʻayl)
- ժամանակեայ (žamanakeay)
- ժամանակեան (žamanakean)
- ժամանակեմ (žamanakem)
- ինքնաժամանակ (inkʻnažamanak)
- կարճաժամանակ (karčažamanak)
- կարճժամանակեայ (karčžamanakeay)
- համաժամանակ (hamažamanak)
- հաւասարաժամանակ (hawasaražamanak)
- հինժամանակեայ (hinžamanakeay)
- միաժամանակ (miažamanak)
- յերկարաժամանակ (yerkaražamanak)
- յերկարաժամանակեայ (yerkaražamanakeay)
- նախաժամանակ (naxažamanak)
- չորեքժամանակեան (čʻorekʻžamanakean)
- պակասաժամանակեայ (pakasažamanakeay)
- սակաւաժամանակ (sakawažamanak)
- սակաւաժամանակագոյն (sakawažamanakagoyn)
- սակաւաժամանակեայ (sakawažamanakeay)
- սակաւաժամանակեան (sakawažamanakean)
- սակաւժամանակեայ (sakawžamanakeay)
- սակաւժամանակեան (sakawžamanakean)
- վաղժամանակեան (vałžamanakean)
- տօթաժամանակք (tōtʻažamanakkʻ)
- փոքրժամանակեան (pʻokʻržamanakean)
Related terms edit
Descendants edit
- Armenian: ժամանակ (žamanak)
References edit
- Petrosean, Matatʻeay (1879) “ժամանակ”, in Nor Baṙagirkʻ Hay-Angliarēn [New Dictionary Armenian–English], Venice: S. Lazarus Armenian Academy
- Awetikʻean, G., Siwrmēlean, X., Awgerean, M. (1836–1837) “ժամանակ”, in Nor baṙgirkʻ haykazean lezui [New Dictionary of the Armenian Language] (in Old Armenian), Venice: S. Lazarus Armenian Academy
- Ačaṙean, Hračʻeay (1971–1979) “ժամ”, in Hayerēn armatakan baṙaran [Armenian Etymological Dictionary] (in Armenian), 2nd edition, a reprint of the original 1926–1935 seven-volume edition, Yerevan: University Press