իր
See also: -իր and Appendix:Variations of "ir"
Armenian edit
Pronunciation edit
- (Eastern Armenian, standard) IPA(key): [iɾ]
- (Western Armenian, standard) IPA(key): [iɾ]
Audio (Eastern Armenian) (file)
Etymology 1 edit
Learned borrowing from Old Armenian իր (ir).
Noun edit
իր • (ir)
- thing
- Synonym: (colloquial) վեշ (veš)
- (in the plural) things, belongings, goods, stuff
- Synonym: (colloquial) վեշեր (vešer)
Declension edit
i-type, inanimate (Eastern Armenian)
| singular | plural | |||
|---|---|---|---|---|
| nominative | իր (ir) | իրեր (irer) | ||
| dative | իրի (iri) | իրերի (ireri) | ||
| ablative | իրից (iricʻ) | իրերից (irericʻ) | ||
| instrumental | իրով (irov) | իրերով (irerov) | ||
| locative | իրում (irum) | իրերում (irerum) | ||
| definite forms | ||||
| nominative | իրը/իրն (irə/irn) | իրերը/իրերն (irerə/irern) | ||
| dative | իրին (irin) | իրերին (irerin) | ||
| 1st person possessive forms (my) | ||||
| nominative | իրս (irs) | իրերս (irers) | ||
| dative | իրիս (iris) | իրերիս (ireris) | ||
| ablative | իրիցս (iricʻs) | իրերիցս (irericʻs) | ||
| instrumental | իրովս (irovs) | իրերովս (irerovs) | ||
| locative | իրումս (irums) | իրերումս (irerums) | ||
| 2nd person possessive forms (your) | ||||
| nominative | իրդ (ird) | իրերդ (irerd) | ||
| dative | իրիդ (irid) | իրերիդ (irerid) | ||
| ablative | իրիցդ (iricʻd) | իրերիցդ (irericʻd) | ||
| instrumental | իրովդ (irovd) | իրերովդ (irerovd) | ||
| locative | իրումդ (irumd) | իրերումդ (irerumd) | ||
i-type, inanimate (Western Armenian)
| singular | plural | |||
|---|---|---|---|---|
| nominative | իր (ir) | իրեր (irer) | ||
| dative | իրի (iri) | իրերու (ireru) | ||
| ablative | իրէ (irē) | իրերէ (irerē) | ||
| instrumental | իրով (irov) | իրերով (irerov) | ||
| definite forms | ||||
| nominative | իրը/իրն (irə/irn) | իրերը/իրերն (irerə/irern) | ||
| dative | իրին (irin) | իրերուն (irerun) | ||
| ablative | իրէն (irēn) | իրերէն (irerēn) | ||
| instrumental | իրովը/իրովն (irovə/irovn) | իրերովը/իրերովն (irerovə/irerovn) | ||
| 1st person possessive forms (my) | ||||
| nominative | իրս (irs) | իրերս (irers) | ||
| dative | իրիս (iris) | իրերուս (irerus) | ||
| ablative | իրէս (irēs) | իրերէս (irerēs) | ||
| instrumental | իրովս (irovs) | իրերովս (irerovs) | ||
| 2nd person possessive forms (your) | ||||
| nominative | իրդ (ird) | իրերդ (irerd) | ||
| dative | իրիդ (irid) | իրերուդ (irerud) | ||
| ablative | իրէդ (irēd) | իրերէդ (irerēd) | ||
| instrumental | իրովդ (irovd) | իրերովդ (irerovd) | ||
Derived terms edit
- իրադարձություն (iradarjutʻyun)
- իրապաշտ (irapašt)
- իրավիճակ (iravičak)
- իրատես (irates)
Etymology 2 edit
From Old Armenian իւր (iwr).
Alternative forms edit
- յուր (yur) — dated
- իրա (ira) — colloquial
Pronoun edit
իր • (ir)
- genitive singular of ինքը (inkʻə): his, her, its
- Նա իր գործը չի արել։ ― Na ir gorcə čʻi arel. ― He hasn't done his work.
- Արմենը գնաց Սարոյի տունը և խաղաց իր գնդակով։ ― Armenə gnacʻ Saroyi tunə ew xaġacʻ ir gndakov. ― Armen went to Saro's house and played with his (Armen's) ball.
Usage notes edit
The possessive pronoun իր is used if the attributive possessive pronoun of the third person singular refers to the subject of the sentence. If it refers to another person, the regular third person pronoun նրա (nra) is used instead. For example, Արմենը կարդաց իր գիրքը means "Armen read his (own) book," while Արմենը կարդաց նրա գիրքը means "Armen read his (i.e., some other person's) book." The same rule applies for the corresponding plural forms իրենց (irencʻ) and նրանց (nrancʻ).
References edit
- Dum-Tragut, Jasmine (2009) Armenian: Modern Eastern Armenian (London Oriental and African Language Library; 14), Amsterdam, Philadelphia: John Benjamins Publishing Company, pages 112-113
Old Armenian edit
Etymology edit
From Parthian 𐫙𐫏𐫡 (ʿyr /īr/, “thing, matter”).[1][2] Older sources, not knowing about the Iranian word, derived իր (ir) from the pronoun ի- (i-), from Proto-Indo-European *kʷís, for the suffix comparing որ (or) beside ո (o).[3][4][5] Because the Iranian is etymologically unexplained, Olsen allows the possibility that for once the loan went in the opposite direction, i.e. that the Iranian word is borrowed from Armenian.[6]
Noun edit
իր • (ir)
- thing, matter, affair
- յիր արկանել ― yir arkanel ― to use, to wear; to put in execution
- ոչ կարիմ առնել իրս ինչ ― očʻ karim aṙnel irs inčʻ ― I can do nothing
- իրք առն յառաջադէմ յաջողէին ― irkʻ aṙn yaṙaǰadēm yaǰołēin ― this man's affairs prospered
- այր հմուտ իրաց պատերազմի ― ayr hmut iracʻ paterazmi ― a man experienced in warfare
- կարեւոր իր ― karewor ir ― an important affair
- իրք աշխարհին ― irkʻ ašxarhin ― public business
- իրաց իրաց ― iracʻ iracʻ ― of various, or many things
- յիրս յիրս ― yirs yirs ― in various matters
- իրօք ― irōkʻ ― by deeds; really, effectively
- ամենայն իրօք ― amenayn irōkʻ ― in any way, or manner, at all events
- սմին, դմին, նմին իրի ― smin, dmin, nmin iri ― for this, therefore, for this, that reason
- բարւոք ընթանան իրք ― barwokʻ əntʻanan irkʻ ― affairs are thriving, business is prosperous
- ընդ բան եւ ընդ իր է մեծ ինչ խտիր ― ənd ban ew ənd ir ē mec inčʻ xtir ― saying and doing are two things
- նմին աղագաւ, նմին իրի ― nmin ałagaw, nmin iri ― for which reason, therefore, wherefore, on that account; consequently
Declension edit
i-a-type
Derived terms edit
Descendants edit
References edit
- ^ Benveniste, Émile (1957–1958) “Mots d’emprunt iraniens en arménien”, in Bulletin de la Société de Linguistique de Paris (in French), volume 53, page 57
- ^ Benveniste, Émile (1964) “Éléments parthes en arménien”, in Revue des Études Arméniennes. Nouvelle série[1] (in French), volume 1, pages 11–12
- ^ Petermann, Julius Heinrich (1837) Grammatica linguae armenicae (in Latin), Berlin: Eichler, page 179
- ^ Pedersen, Holger (1906) “Armenisch und die Nachbarsprachen”, in Zeitschrift für vergleichende Sprachforschung auf dem Gebiete der Indogermanischen Sprachen (in German), volume 39, number 3, page 478
- ^ Ačaṙean, Hračʻeay (1973) “իր”, in Hayerēn armatakan baṙaran [Armenian Etymological Dictionary] (in Armenian), 2nd edition, a reprint of the original 1926–1935 seven-volume edition, volume II, Yerevan: University Press, page 250
- ^ Olsen, Birgit Anette (1999) The noun in Biblical Armenian: origin and word-formation: with special emphasis on the Indo-European heritage (Trends in linguistics. Studies and monographs; 119), Berlin, New York: Mouton de Gruyter, pages 883–884
Further reading edit
- Awetikʻean, G., Siwrmēlean, X., Awgerean, M. (1836–1837) “իր”, in Nor baṙgirkʻ haykazean lezui [New Dictionary of the Armenian Language] (in Old Armenian), Venice: S. Lazarus Armenian Academy
- Petrosean, Matatʻeay (1879) “իր”, in Nor Baṙagirkʻ Hay-Angliarēn [New Dictionary Armenian–English], Venice: S. Lazarus Armenian Academy