պաշտեմ
Old Armenian edit
Etymology edit
From *պարշտեմ (*parštem), from *պարիշտեմ (*parištem), from *պարիշտ (*parišt), from Parthian *parišt-, from Iranian *pari-štā- (literally “standing around”). Compare Middle Persian plst- (parist-), plstytn' (paristīdan, “to serve; to minister in a ritual; to worship”), Persian پرست (parast-), پرستیدن (parastidan, “to worship”). The earlier form *պարիշտ (*parišt) survives in compounds: բարեպարիշտ (bareparišt), կռապարիշտ (kṙaparišt), ամբարիշտ (ambarišt), etc. See also պաշտօն (paštōn).
Verb edit
պաշտեմ • (paštem)
- (transitive) to minister, to serve, to wait on
- (transitive) to administer, to confer; to officiate; to provide, to furnish; to exercise, to employ
- պաշտել զխորհուրդս ― paštel zxorhurds ― to administer the Sacraments
- պաշտել զծառայութիւն ― paštel zcaṙayutʿiwn ― to serve
- (mediopassive, intransitive) to serve, to be useful, to be employed
Conjugation edit
active
| infinitive | պաշտել (paštel) | participle | պաշտեցեալ, պաշտեալ (paštecʿeal, pašteal) | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| causative | — | aorist stem | պաշտեց- (paštecʿ-) | ||||
| person | singular | plural | |||||
| 1st person | 2nd person | 3rd person | 1st person | 2nd person | 3rd person | ||
| indicative | ես | դու | նա | մեք | դուք | նոքա | |
| present | պաշտեմ (paštem) | պաշտես (paštes) | պաշտէ (paštē) | պաշտեմք (paštemkʿ) | պաշտէք (paštēkʿ) | պաշտեն (pašten) | |
| imperfect | պաշտէի, պաշտեի* (paštēi, paštei*) | պաշտէիր, պաշտեիր* (paštēir, pašteir*) | պաշտէր (paštēr) | պաշտէաք, պաշտեաք* (paštēakʿ, pašteakʿ*) | պաշտէիք, պաշտեիք* (paštēikʿ, pašteikʿ*) | պաշտէին, պաշտեին* (paštēin, paštein*) | |
| aorist | պաշտեցի (paštecʿi) | պաշտեցեր (paštecʿer) | պաշտեաց (pašteacʿ) | պաշտեցաք (paštecʿakʿ) | պաշտեցէք, պաշտեցիք (paštecʿēkʿ, paštecʿikʿ) | պաշտեցին (paštecʿin) | |
| subjunctive | ես | դու | նա | մեք | դուք | նոքա | |
| present | պաշտիցեմ (pašticʿem) | պաշտիցես (pašticʿes) | պաշտիցէ (pašticʿē) | պաշտիցեմք (pašticʿemkʿ) | պաշտիցէք (pašticʿēkʿ) | պաշտիցեն (pašticʿen) | |
| aorist | պաշտեցից (paštecʿicʿ) | պաշտեսցես (paštescʿes) | պաշտեսցէ (paštescʿē) | պաշտեսցուք (paštescʿukʿ) | պաշտեսջիք (paštesǰikʿ) | պաշտեսցեն (paštescʿen) | |
| imperatives | — | (դու) | — | — | (դուք) | — | |
| imperative | — | պաշտեա՛ (pašteá) | — | — | պաշտեցէ՛ք (paštecʿḗkʿ) | — | |
| cohortative | — | պաշտեսջի՛ր (paštesǰír) | — | — | պաշտեսջի՛ք (paštesǰíkʿ) | — | |
| prohibitive | — | մի՛ պաշտեր (mí pašter) | — | — | մի՛ պաշտէք (mí paštēkʿ) | — | |
| *rare | |||||||
mediopassive
| infinitive | պաշտել, պաշտիլ* (paštel, paštil*) | participle | պաշտեցեալ, պաշտեալ (paštecʿeal, pašteal) | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| causative | — | aorist stem | պաշտեց- (paštecʿ-) | ||||
| person | singular | plural | |||||
| 1st person | 2nd person | 3rd person | 1st person | 2nd person | 3rd person | ||
| indicative | ես | դու | նա | մեք | դուք | նոքա | |
| present | պաշտիմ (paštim) | պաշտիս (paštis) | պաշտի (pašti) | պաշտիմք (paštimkʿ) | պաշտիք (paštikʿ) | պաշտին (paštin) | |
| imperfect | պաշտէի (paštēi) | պաշտէիր (paštēir) | պաշտէր, պաշտիւր (paštēr, paštiwr) | պաշտէաք (paštēakʿ) | պաշտէիք (paštēikʿ) | պաշտէին (paštēin) | |
| aorist | պաշտեցայ (paštecʿay) | պաշտեցար (paštecʿar) | պաշտեցաւ (paštecʿaw) | պաշտեցաք (paštecʿakʿ) | պաշտեցայք (paštecʿaykʿ) | պաշտեցան (paštecʿan) | |
| subjunctive | ես | դու | նա | մեք | դուք | նոքա | |
| present | պաշտիցիմ (pašticʿim) | պաշտիցիս (pašticʿis) | պաշտիցի (pašticʿi) | պաշտիցիմք (pašticʿimkʿ) | պաշտիցիք (pašticʿikʿ) | պաշտիցին (pašticʿin) | |
| aorist | պաշտեցայց (paštecʿaycʿ) | պաշտեսցիս (paštescʿis) | պաշտեսցի (paštescʿi) | պաշտեսցուք (paštescʿukʿ) | պաշտեսջիք (paštesǰikʿ) | պաշտեսցին (paštescʿin) | |
| imperatives | — | (դու) | — | — | (դուք) | — | |
| imperative | — | պաշտեա՛ց (pašteácʿ) | — | — | պաշտեցարո՛ւք (paštecʿarúkʿ) | — | |
| cohortative | — | պաշտեսջի՛ր (paštesǰír) | — | — | պաշտեսջի՛ք (paštesǰíkʿ) | — | |
| prohibitive | — | մի՛ պաշտիր (mí paštir) | — | — | մի՛ պաշտիք (mí paštikʿ) | — | |
| *post-classical | |||||||
Derived terms edit
Derived terms
- աղանդապաշտ (ałandapašt)
- ամենաբարեպաշտ (amenabarepašt)
- ամենաբարեպաշտիկ (amenabarepaštik)
- անասնապաշտութիւն (anasnapaštutʿiwn)
- անաստուածպաշտութիւն (anastuacpaštutʿiwn)
- անձնապաշտ (anjnapašt)
- անպաշտելի (anpašteli)
- աստուածապաշտ (astuacapašt)
- աստուածապաշտագոյն (astuacapaštagoyn)
- աստուածապաշտութիւն (astuacapaštutʿiwn)
- աստուածպաշտութիւն (astuacpaštutʿiwn)
- արարչապաշտ (ararčʿapašt)
- արեգակնապաշտ (aregaknapašt)
- արեգնապաշտ (aregnapašt)
- արեւապաշտ (arewapašt)
- արեւպաշտ (arewpašt)
- արձանապաշտութիւն (arjanapaštutʿiwn)
- բարեպաշտ (barepašt)
- բարեպաշտաբար (barepaštabar)
- բարեպաշտագոյն (barepaštagoyn)
- բարեպաշտանամ (barepaštanam)
- բարեպաշտապէս (barepaštapēs)
- բարեպաշտելութիւն (barepaštelutʿiwn)
- բարեպաշտեմ (barepaštem)
- բարեպաշտիկ (barepaštik)
- բարեպաշտիմ (barepaštim)
- բարեպաշտութիւն (barepaštutʿiwn)
- բարեպաշտուհի (barepaštuhi)
- գինեպաշտ (ginepašt)
- գինեպաշտութիւն (ginepaštutʿiwn)
- գիշերապաշտութիւն (gišerapaštutʿiwn)
- դժպաշտութեամբ (džpaštutʿeamb)
- դիապաշտութիւն (diapaštutʿiwn)
- դիցապաշտ (dicʿapašt)
- դիցապաշտութիւն (dicʿapaštutʿiwn)
- դիւապաշտ (diwapašt)
- դիւապաշտութիւն (diwapaštutʿiwn)
- դիւցապաշտ (diwcʿapašt)
- դիւցապաշտութիւն (diwcʿapaštutʿiwn)
- երեսպաշտութիւն (erespaštutʿiwn)
- երկապաշտ (erkapašt)
- լուսնապաշտ (lusnapašt)
- խաչապաշտ (xačʿapašt)
- կամապաշտ (kamapašt)
- կամապաշտութիւն (kamapaštutʿiwn)
- կատուապաշտութիւն (katuapaštutʿiwn)
- կռապաշտ (kṙapašt)
- կռապաշտական (kṙapaštakan)
- կռապաշտամունք (kṙapaštamunkʿ)
- կռապաշտեմ (kṙapaštem)
- կռապաշտեցուցանեմ (kṙapaštecʿucʿanem)
- կռապաշտիմ (kṙapaštim)
- կռապաշտութիւն (kṙapaštutʿiwn)
- կրակապաշտ (krakapašt)
- կրակապաշտութիւն (krakapaštutʿiwn)
- հրապաշտ (hrapašt)
- հրապաշտութիւն (hrapaštutʿiwn)
- ճշմարտապաշտ (čšmartapašt)
- մամոնապաշտ (mamonapašt)
- մարդապաշտ (mardapašt)
- մարդապաշտութիւն (mardapaštutʿiwn)
- մարմնապաշտ (marmnapašt)
- միապաշտութիւն (miapaštutʿiwn)
- մշտապաշտելի (mštapašteli)
- մոգպաշտէ (mogpaštē)
- մոխրապաշտ (moxrapašt)
- մոխրապաշտութիւն (moxrapaštutʿiwn)
- յաճախապաշտ (yačaxapašt)
- նախապաշտիմ (naxapaštim)
- նիւթապաշտ (niwtʿapašt)
- նիւթապաշտութիւն (niwtʿapaštutʿiwn)
- նշանապաշտութիւն (nšanapaštutʿiwn)
- որովայնապաշտ (orovaynapašt)
- ուղղապաշտութիւն (ułłapaštutʿiwn)
- ուրուապաշտ (uruapašt)
- չարապաշտ (čʿarapašt)
- չարապաշտութիւն (čʿarapaštutʿiwn)
- պաշտակ (paštak)
- պաշտամունք (paštamunkʿ)
- պաշտելութիւն (paštelutʿiwn)
- պաշտումն (paštumn)
- պատկերապաշտ (patkerapašt)
- պատկերապաշտութիւն (patkerapaštutʿiwn)
- տարապաշտ (tarapašt)
- տարրապաշտ (tarrapašt)
- փայտապաշտ (pʿaytapašt)
- փայտապաշտութիւն (pʿaytapaštutʿiwn)
- քարապաշտ (kʿarapašt)
- քարապաշտութիւն (kʿarapaštutʿiwn)
- քրիստոսապաշտ (kʿristosapašt)
- օձապաշտ (ōjapašt)
- օձապաշտութիւն (ōjapaštutʿiwn)
Related terms edit
Related terms
- ամբարիշտ (ambarišt)
- ամենամպարիշտ (amenamparišt)
- ամպարիշտ (amparišt)
- ամպարշտաբար (amparštabar)
- ամպարշտագոյն (amparštagoyn)
- ամպարշտեմ (amparštem)
- ամպարշտիմ (amparštim)
- ամպարշտութիւն (amparštutʿiwn)
- անպարշտութիւն (anparštutʿiwn)
- բազմամբարիշտ (bazmambarišt)
- բարեպարիշտ (bareparišt)
- բերանապարիշտ (beranaparišt)
- դժպարիշտ (džparišt)
- զրապարիշտ (zraparišt)
- կռապարիշտ (kṙaparišt)
- մարդապարիշտ (mardaparišt)
- պաշտօն (paštōn)
- պարշտակից (parštakicʿ)
- պարշտելի (paršteli)
- պարշտութիւն (parštutʿiwn)
- վատապարիշտ (vataparišt)
- վատապարշտութիւն (vataparštutʿiwn)
Descendants edit
- Armenian: պաշտել (paštel)
References edit
- Petrosean, Matatʿeay (1879) “պաշտեմ”, in Nor Baṙagirkʿ Hay-Angliarēn [New Dictionary Armenian–English], Venice: S. Lazarus Armenian Academy
- Awetikʿean, G., Siwrmēlean, X., Awgerean, M. (1836–1837) “պաշտեմ”, in Nor baṙgirkʿ haykazean lezui [New Dictionary of the Armenian Language] (in Old Armenian), Venice: S. Lazarus Armenian Academy
- Ačaṙean, Hračʿeay (1971–1979) “պաշտել”, in Hayerēn armatakan baṙaran [Armenian Etymological Dictionary] (in Armenian), 2nd edition, a reprint of the original 1926–1935 seven-volume edition, Yerevan: University Press
- Perixanjan, A. G. (1993) Материалы к этимологическому словарю древнеармянского языка. Часть I [Materials for the Etymological Dictionary of the Old Armenian Language. Part 1][1] (in Russian), Yerevan: Academy Press, page 66
- MacKenzie, D. N. (1971) “paristīdan”, in A concise Pahlavi dictionary, London, New York, Toronto: Oxford University Press