փարչ

Armenian

Alternative forms

dialects

• dialectal forms recorded in dialectological notation
  • փարչ (pʻarčʻ) — Akhaltsikhe, Goris, Kharberd, Erzurum, Karabakh, Nor Nakhichevan, Shamakhi, Tekirdağ, Tbilisi
  • փարչ (pʻarčʻ), փարշ (pʻarš) — Aslanbeg
  • փա̈րչ (pʻärčʻ) — Haçin ← փառչ (pʻaṙčʻ)
  • փառչ (pʻaṙčʻ) — Agulis, Alashkert, Ararat, New Julfa, Sivas, Diyarbakır
  • փառչ (pʻaṙčʻ), փառճ (pʻaṙč) — Mush
  • փա̈ռչ (pʻäṙčʻ) — Salmas, Van
  • փայչ (pʻayčʻ) — Hamshen

Etymology

From Middle Armenian փարչ (pʻarčʻ), from Persian پارچ (pârč, “jug, pitcher”).

Pronunciation

• (Eastern Armenian, standard) IPA^(key): [pʰɑɾt͡ʃʰ]
• (Western Armenian, standard) IPA^(key): [pʰɑɾt͡ʃʰ]

Noun

փարչ • (pʻarčʻ)

1. (dialectal) waterpot

Declension

i-type, inanimate (Eastern Armenian)

	singular	plural
nominative	փարչ (pʻarčʻ)	փարչեր (pʻarčʻer)
dative	փարչի (pʻarčʻi)	փարչերի (pʻarčʻeri)
ablative	փարչից (pʻarčʻicʻ)	փարչերից (pʻarčʻericʻ)
instrumental	փարչով (pʻarčʻov)	փարչերով (pʻarčʻerov)
locative	փարչում (pʻarčʻum)	փարչերում (pʻarčʻerum)
	definite forms
nominative	փարչը/փարչն (pʻarčʻə/pʻarčʻn)	փարչերը/փարչերն (pʻarčʻerə/pʻarčʻern)
dative	փարչին (pʻarčʻin)	փարչերին (pʻarčʻerin)
	1st person possessive forms (my)
nominative	փարչս (pʻarčʻs)	փարչերս (pʻarčʻers)
dative	փարչիս (pʻarčʻis)	փարչերիս (pʻarčʻeris)
ablative	փարչիցս (pʻarčʻicʻs)	փարչերիցս (pʻarčʻericʻs)
instrumental	փարչովս (pʻarčʻovs)	փարչերովս (pʻarčʻerovs)
locative	փարչումս (pʻarčʻums)	փարչերումս (pʻarčʻerums)
	2nd person possessive forms (your)
nominative	փարչդ (pʻarčʻd)	փարչերդ (pʻarčʻerd)
dative	փարչիդ (pʻarčʻid)	փարչերիդ (pʻarčʻerid)
ablative	փարչիցդ (pʻarčʻicʻd)	փարչերիցդ (pʻarčʻericʻd)
instrumental	փարչովդ (pʻarčʻovd)	փարչերովդ (pʻarčʻerovd)
locative	փարչումդ (pʻarčʻumd)	փարչերումդ (pʻarčʻerumd)

Derived terms

• փարչիկ (pʻarčʻik)
• փարչուկ (pʻarčʻuk)

 

Descendants

• → Azerbaijani: parç
• → Turkish: parç, parçı

References

• Ačaṙean, Hračʻeay (1979) “փարչ”, in Hayerēn armatakan baṙaran [Armenian Etymological Dictionary] (in Armenian), 2nd edition, a reprint of the original 1926–1935 seven-volume edition, volume IV, Yerevan: University Press, pages 490–491

Middle Armenian

Alternative forms

• փառչ (pʻaṙčʻ), փարջ (pʻarǰ), փառջ (pʻaṙǰ), բարչ (barčʻ)

Etymology

From Persian پارچ (pârč, “jug, pitcher”).

Noun

փարչ • (pʻarčʻ) (genitive singular փարչի, nominative plural փարչեր)

1. waterpot
   • 12–13th century, Vardan Aygekcʿi, Žołovacʿoykʿ aṙakacʿ Vardanay [Collections of Fables of Vardan] 304:

     Եւ առեալ Բ. փարչ գնաց ի ծովեզրն եւ սկսաւ զջուր ծովուն կրէր ի յետեւ դարին։

     Ew aṙeal B. pʻarčʻ gnacʻ i covezrn ew sksaw zǰur covun krēr i yetew darin.

   • 13th century, Girkʿ Vastakocʿ [Geoponica] 3:

     Զտան տեղն փորձեա․ յերեկոյին փարչ մի ջուր դիր, յառաւօտուն տես․ թէ փարչն թերի է՝ մի՛ շիներ, թէ լի է՝ լաւ է, շինեա։

     Ztan teġn pʻorjea; yerekoyin pʻarčʻ mi ǰur dir, yaṙawōtun tes; tʻē pʻarčʻn tʻeri ē, mí šiner, tʻē li ē, law ē, šinea.

     Test the location of the house; put a jug of water in the evening, look in the morning; if the jug is not full do not build, if [it is] full then it is good, build.

   • 13th century, Girkʿ Vastakocʿ [Geoponica] 3:

     Առ խեչափառ տասնտ հատ, եւ թէ այլ աւելի լինի լաւ է, պակաս չլինի, ծովու կամ գետոյ, եւ լից ի փարչ մի եւ ջուր ի վերայ, եւ կա՛լ պինդ զբերանն եւ դիր ի դուրք, որ ցերեկն արեւն զինքն սնուցանէ եւ գիշերն աստեղքն, տասն օր, եւ թէ այլ աւելի՝ աղէկ է․ […]

     Aṙ xečʻapʻaṙ tasnt hat, ew tʻē ayl aweli lini law ē, pakas čʻlini, covu kam getoy, ew licʻ i pʻarčʻ mi ew ǰur i veray, ew kál pind zberann ew dir i durkʻ, or cʻerekn arewn zinkʻn snucʻanē ew gišern asteġkʻn, tasn ōr, ew tʻē ayl aweli, aġēk ē; […]

   • 1478 – 1492, Amirdovlatʿ Amasiacʿi, Angitacʿ anpēt [Useless for Ignoramuses] 127:

     Ի այս կաւէս թագաւորն մեր շինել երետ շատ փարչեր, որ ջուր կու խմեն։

     I ays kawēs tʻagaworn mer šinel eret šat pʻarčʻer, or ǰur ku xmen.

Derived terms

• նշխարփարչ (nšxarpʻarčʻ)
• փարչիկ (pʻarčʻik)

 

Descendants

• Armenian: փարչ (pʻarčʻ), փարչ (pʻarčʻ); փարչ (pʻarčʻ), փարշ (pʻarš); փա̈րչ (pʻärčʻ); փառչ (pʻaṙčʻ); փառչ (pʻaṙčʻ), փառճ (pʻaṙč); փա̈ռչ (pʻäṙčʻ); փայչ (pʻayčʻ)
  • → Azerbaijani: parç
  • → Turkish: parç, parçı

Further reading

• Ačaṙean, Hračʻeay (1979) “փարչ”, in Hayerēn armatakan baṙaran [Armenian Etymological Dictionary] (in Armenian), 2nd edition, a reprint of the original 1926–1935 seven-volume edition, volume IV, Yerevan: University Press, pages 490–491
• Adonc, N. (1908) Армения в эпоху Юстиниана: Политическое состояние на основе нахарарскаго строя [Armenia in the period of Justinian: The political conditions based on the naxarar system] (Тексты и разыскания по армяно-грузинской филологии; XI) (in Russian), Saint Petersburg: Academy Press, page 486, footnote 2
• Awetikʻean, G., Siwrmēlean, X., Awgerean, M. (1837) “փարչ”, in Nor baṙgirkʻ haykazean lezui [New Dictionary of the Armenian Language] (in Old Armenian), volume II, Venice: S. Lazarus Armenian Academy, page 937c
• Ġazaryan, Ṙ. S., Avetisyan, H. M. (2009) “փարչ”, in Miǰin hayereni baṙaran [Dictionary of Middle Armenian] (in Armenian), 2nd edition, Yerevan: University Press, page 783a
• Mkrtčʻyan, Nerses (1988) “Stugabanakan ditarkumner [Etymological Notes]”, in Patma-banasirakan handes [Historical-Philological Journal]‎^[1] (in Armenian), number 2, page 141
• Norayr N. Biwzandacʻi (2000) “փարչ”, in Martiros Minassian, editor, Baṙagirkʻ storin hayerēni i matenagrutʻeancʻ ŽA–ŽĒ darucʻ [Dictionary of Middle Armenian Based on the Literature of 11–17th Centuries]‎^[2], edited from the author's unfinished manuscript written 1884–1915, Geneva: Martiros Minassian, page 726
• Petrosean, Matatʻeay (1879) “փարչ”, in Nor Baṙagirkʻ Hay-Angliarēn [New Dictionary Armenian–English], Venice: S. Lazarus Armenian Academy, page 726a