Appendix:Tupian Swadesh lists

This is a Swadesh list of Tupian languages, specifically Old Tupi and Guaraní, compared with that of English.

English Old Tupi Guarani
Avañe'ë, Paraguáigua Guarani
(Modern)
1 I ixé, xe che
2 you endé, nde nde
3 he a'e, i ha'e, i
4 we îandé (+ 2nd person); oré (− 2nd person) ñande (+ 2nd person); ore (− 2nd person)
5 you peẽ, pe peẽ, pe
6 they a'e, i ha'ekuéra, hikúai (post-verbal)
7 this ã, , ang, ikó ko
8 that kûeî, akûeî pe
9 here iké, ko'ápe
10 there , abõ upépe
11 who abape mávapa
12 what mba'epe mba'épa
13 where umá, umã, mamõpe mamópa
14 when saê araka'épa
15 how pupé mba'éichapa
16 not inti, ti, na ... i ani .../ nd....i /nd...iri
17 all paûá pa
18 many tyba, etá eta (h-, r-)heta,reta / -ita
19 some amó mbovy
20 few mobyr mbovy
21 other ambué ambue
22 one oîepé peteĩ
23 two mokõi mokõi
24 three mosapyr mbohapy
25 four irundyk, oîoirundyk irundy
26 five xepó, ambó po
27 big gûasu tuicha, guasu
28 long puku puku
29 wide [[]] pe
30 thick anama kyra
31 heavy poxýi pohýi
32 small mirĩ michĩ
33 short akytã mbyky
34 narrow mbé po'i
35 thin tapi pererĩ
36 woman kunhã kuña
37 man
(adult male)
abá, apŷaba kuimba'e
38 man
(human being)
abá tekove
39 child kunumĩ, uirá mitã'i
40 wife embireko (t-) tembireko (h-r)
41 husband mena ména
42 mother sy sy
43 father uba (t-) túva,túa, ru
44 animal so'o mymba, tymba
45 fish pirá pira
46 bird guirá, gra guyra
47 dog îaguara jagua
48 louse mukyrãna [[]]
49 snake mboîa, boi mbói
50 worm miñoka taso
51 tree ybyrá yvyra
52 forest ka'a ka'aguy
53 stick akã (s-) pokoka
54 fruit ybá yva
55 seed si ta'ỹi
56 leaf oba (s-) togue
57 root apó (t-) tapo
58 bark ibapé [[]]
59 flower potyra, mbotyra yvoty
60 grass ka'apĩ, kapi ka'a, ñana
61 rope sama
62 skin pira pire
63 meat o'o (t-) so'o
64 blood ugûy (t-) tuguy
65 bone kanga kangue
66 fat (n.) kaba, karaku ñandy
67 egg upiá (s-) tupi'a
68 horn aka jepoka
69 tail ûaia (s-) tuguái
70 feather aba tague
71 hair aba áva
72 head a, akanga akã
73 ear nambi nambi
74 eye esá (t-) tesa (t-,h-,r-) tesa, hesa, resa
75 nose
76 mouth îuru juru
77 tooth ãia (t-) tãi
78 tongue apekũ
79 fingernail [[]] pyapẽ
80 foot py py
81 leg etimã (t-) tetyma, hetyma, retyma
82 knee endypyã [[]]
83 hand po
84 wing pepó pepo
85 belly puruã [[]]
86 guts py'a py'akue
87 neck aîura ajúra
88 back kupé ape
89 breast kama káma
90 heart ñiã, piá, pya ñe'ã
91 liver [[]] py'akue
92 drink i-u -'u
93 eat karu, 'u karu, -'u
94 bite su'u su'u
95 suck pyter (trans.), suban (trans.) pyte
96 spit mun (trans.) ndyvu
97 vomit gûe'en guele'e
98 blow peîu peju
99 breathe pytu pytuhẽ
100 laugh puká (intr.) puka (a)
101 see epîak (s-) (trans.) echa (h-) (a)
102 hear endub (s-) (trans.) endu (h-) (a)
103 know kuab (trans.) kuaa (ai)
104 think moang mo'ã
105 smell etun (s-) (trans.) hetũ
106 fear sykyîé (intr.) kyhyje (a)
107 sleep ker (intr.) ke (a)
108 live ikobé / ekobé (t-) (intr.) kove (ai)
109 die manõ / e'õ (t-) (intr.) mano (a)
110 kill îuká (trans.) juka (a)
111 fight momaran ñorairõ (a)
112 hunt [[]] [[]]
113 hit petek (trans.) japete
114 cut kûytĩ kytỹ
115 split bobok [[]]
116 stab kutuk kutu (ai)
117 scratch eỹia (s-) (trans.) karãi
118 dig ybykoi jo'o
119 swim 'ytab (intr.) yta (a)
120 fly (v.) bebé (intr.) veve (a)
121 walk gûatá (intr.) guata (a)
122 come îur / ur (t-) (intr.) ju (a)
123 lie moúba ty
124 sit gûapyk (intr.) guapy (a)
125 stand 'am pu'ã
126 turn bak pyryrỹi
127 fall 'ar -'a
128 give me'eng (trans.) me'ẽ (a)
129 hold rekó reko
130 squeeze pyk (trans.) jopy
131 rub kûytyk, pixyb kyty
132 wash ei (s-) (trans.) johéi
133 wipe [[]] ky'a'o
134 pull no'ẽ nohẽ
135 push moanhan muaña
136 throw ityk ty
137 tie , apytĩ ñapytĩ
138 sew poban (trans.) mbovyvy
139 count papar (trans.) papa (ai)
140 say 'e -e
141 sing nhe'engar (intr.) purahéi (a)
142 play nhemosarai ñembosarái
143 float bebui vevýi
144 flow [[]] syry
145 freeze [[]] To'ysâ,Ro'ysâ, Ho'ysâ (case distintion)
146 swell mopungá [[]]
147 sun kûarasy kuarahy
148 moon îasy jasy
149 star îasytatá mbyja
150 water 'y y
151 rain amana ama
152 river 'y ysyry
153 lake upaba ypa
154 sea paranã para
155 salt îukyra juky
156 stone itá ita
157 sand ybyku'i yvyku'i
158 dust tubyra yvytimbo
159 earth yby yvy
160 cloud ybatinga arai
161 fog ybytinga tatatína
162 sky ybaka yvága
163 wind ybytu yvytu
164 snow ro'yrypy'aka yrypy'a
165 ice ro'yrypy'aka yrypy'a
166 smoke atatinga (t-), petyma tatatĩ, timbo
167 fire atá (t-) ata (t-)
168 ash tanimbuka kusugue, tanimbu
169 burn kay kái
170 road (a)pe (t-) ape (t-)
171 mountain ybytyra yvyty
172 red pytang, pirang pytã
173 green oby (s-) sa'yky
174 yellow îub sa'yju
175 white ting morotĩ
176 black un (s-) ũ (h-)
177 night pytuna pyhare
178 day 'ara ára
179 year seîxu, akaîu ary
180 warm akub/a (r,s) haku
181 cold ro'y ro'y
182 full enysem (s-) enyhẽ (h-)
183 new pysasu pyahu
184 old gûera tuja
185 good katu porã, pupu
186 bad aíb vai
187 rotten îuk tuju
188 dirty ky'á ky'a
189 straight atãnhé [[]]
190 round a, puã apu'a
191 sharp aembe'e haimbe
192 dull [[]] [[]]
193 smooth syma, asyma sỹi
194 wet akûyma hykue
195 dry aku'i, tininga
196 correct katu hekopete, porâ
197 near piri âguĩ
198 far apuê, apê mombyry
199 right 'ekatuaba akatúape
200 left asu asúpe
201 at -pe -pe
202 in -pe, pupé (inside of) -pe, pýpe (inside of)
203 with ndibé, irũnamo, irumo (company); pupé (instrument) ndive, ndie, ndi (company)
204 and none; y(in Nheengatu via Portuguese) ha
205 if saé ... rõ
206 because mahy, saê ajeve
207 name era (t-) éra (t-, h-, r-)(téra, réra, héra)
Swadesh lists
Individual languages
Language families, family branches, and geographic groupings
Constructed languages
Reconstructed proto-languages
(edit this template)