artus
Latin edit
Etymology 1 edit
From Proto-Italic *artos, from Proto-Indo-European *h₂r̥tós (“fitted”), from the root *h₂er- (“to join, fit (together)”). Cognates include Sanskrit ऋत (ṛtá, “order; right, etc.”) and Avestan 𐬀𐬴𐬀 (aṣ̌a, “truth”).
Alternative forms edit
- arctus (erroneous)
Pronunciation edit
- (Classical) IPA(key): /ˈar.tus/, [ˈärt̪ʊs̠]
- (modern Italianate Ecclesiastical) IPA(key): /ˈar.tus/, [ˈärt̪us]
Adjective edit
artus (feminine arta, neuter artum, comparative artior, superlative artissimus); first/second-declension adjective
Declension edit
First/second-declension adjective.
Number | Singular | Plural | |||||
---|---|---|---|---|---|---|---|
Case / Gender | Masculine | Feminine | Neuter | Masculine | Feminine | Neuter | |
Nominative | artus | arta | artum | artī | artae | arta | |
Genitive | artī | artae | artī | artōrum | artārum | artōrum | |
Dative | artō | artō | artīs | ||||
Accusative | artum | artam | artum | artōs | artās | arta | |
Ablative | artō | artā | artō | artīs | |||
Vocative | arte | arta | artum | artī | artae | arta |
Synonyms edit
- (narrow): angustus
Derived terms edit
Descendants edit
- Italian: arto
Etymology 2 edit
From Proto-Italic *artus, from Proto-Indo-European *h₂értus (“that which is fit together; juncture, ordering”), from the root *h₂er- (“to join, fit (together)”).
Cognates include Sanskrit ऋतु (ṛtú, “right time, order, rule”), Ancient Greek ἀρτύς (artús, “arranging, arrangement”) and Old Armenian արդ (ard, “ornament, shape”). From the same root also ars, artis (“art”) and arma (“armor”).
Noun edit
artus m (genitive artūs); fourth declension
Declension edit
Fourth-declension noun (dative/ablative plural in -ubus).
Case | Singular | Plural |
---|---|---|
Nominative | artus | artūs |
Genitive | artūs | artuum |
Dative | artuī | artubus |
Accusative | artum | artūs |
Ablative | artū | artubus |
Vocative | artus | artūs |
- Notes: Some, as if neutral plural, form, artua, is also found.
Derived terms edit
Descendants edit
- Italian: arto
References edit
- “artus”, in Charlton T. Lewis and Charles Short (1879) A Latin Dictionary, Oxford: Clarendon Press
- “artus”, in Charlton T. Lewis (1891) An Elementary Latin Dictionary, New York: Harper & Brothers
- artus in Charles du Fresne du Cange’s Glossarium Mediæ et Infimæ Latinitatis (augmented edition with additions by D. P. Carpenterius, Adelungius and others, edited by Léopold Favre, 1883–1887)
- artus in Gaffiot, Félix (1934) Dictionnaire illustré latin-français, Hachette
- Carl Meißner; Henry William Auden (1894) Latin Phrase-Book[1], London: Macmillan and Co.
- to tremble in every limb: omnibus artubus contremiscere
- to fall fast asleep: artus somnus aliquem complectitur (Rep. 6. 10)
- (ambiguous) to sleep soundly (from fatigue): arte, graviter dormire (ex lassitudine)
- (ambiguous) theoretical, speculative philosophy: philosophia, quae in rerum contemplatione versatur, or quae artis praeceptis continetur
- (ambiguous) to have been reduced to a system: arte conclusum esse
- (ambiguous) to be very intimately related: arte (artissime) coniunctum esse
- (ambiguous) a work of art: artis opus; opus arte factum or perfectum
- (ambiguous) the rules of art; aesthetics: artis praecepta, or also simply ars
- (ambiguous) a connoisseur; a specialist: (artis, artium) intellegens, peritus (opp. idiota, a layman)
- (ambiguous) to be very eloquent: dicendi arte florere
- to tremble in every limb: omnibus artubus contremiscere
- De Vaan, Michiel (2008) Etymological Dictionary of Latin and the other Italic Languages (Leiden Indo-European Etymological Dictionary Series; 7), Leiden, Boston: Brill, →ISBN, pages 55-56
Latvian edit
Participle edit
artus