dies Dominicus
Latin edit
Previous: | diēs Sabbatī, diēs Sāturnī |
---|---|
Next: | diēs Lūnae |
Alternative forms edit
Etymology edit
From diēs m or f (“day”) + dominicus (“of the Lord”).
Found from about AD 200 onwards as a Christian replacement for the pagan diēs Sōlis (literally “day of the sun-god Sol”).
Pronunciation edit
- (Classical) IPA(key): /ˈdi.eːs doˈmi.ni.kus/, [ˈd̪ieːs̠ d̪ɔˈmɪnɪkʊs̠]
- (modern Italianate Ecclesiastical) IPA(key): /ˈdi.es doˈmi.ni.kus/, [ˈd̪iːes d̪oˈmiːnikus]
Noun edit
diēs Dominicus m (genitive diēī Dominicī); fifth declension (Late Latin)
- Sunday
- late 4th c. CE, Egeria, Peregrinatio ad loca sancta 2.25:
- Cum luce autem, quia dominica dies est, et proceditur in ecclesia maiore, quam fecit Constantinus, quae ecclesia in Golgotha est post Crucem, et fiunt omnia secundum consuetudinem, qua et ubique fit die dominica.
- At dawn, however, as it is Sunday, the people go to the greater church built by Constantine, located in Golgotha behind the Cross. They carry out everything that is usual everywhere on Sunday.
- Cum luce autem, quia dominica dies est, et proceditur in ecclesia maiore, quam fecit Constantinus, quae ecclesia in Golgotha est post Crucem, et fiunt omnia secundum consuetudinem, qua et ubique fit die dominica.
Declension edit
Fifth-declension noun with a second-declension adjective.
Case | Singular | Plural |
---|---|---|
Nominative | diēs Dominicus | diēs Dominicī |
Genitive | diēī Dominicī | diērum Dominicōrum |
Dative | diēī Dominicō | diēbus Dominicīs |
Accusative | diem Dominicum | diēs Dominicōs |
Ablative | diē Dominicō | diēbus Dominicīs |
Vocative | diēs Dominice | diēs Dominicī |
Coordinate terms edit
Descendants edit
- Gallo-Romance:
- Borrowings:
- → Old Irish: día Domnaig
- Irish: Dé Domhnaigh
- Manx: Jedoonee
- Scottish Gaelic: Didòmhnaich
- → Old Irish: día Domnaig
- Calques:
- → Chinese: 主日 (zhǔrì)
- → English: Lord's Day
- → Old Norse: drôttinsdagr
- → Old High German: frôntag
- → Vietnamese: Chủ nhật
Reflexes of a shortened *dominicus:
- Ibero-Romance:
- Borrowings:
Reflexes of a shortened *dominica (from the variant diēs Dominica):
- Balkan Romance:
- Dalmatian:
- Italo-Romance:
- Gallo-Romance:
- Franco-Provençal: demenge, demenche
- North Italian:
- Insular Romance:
- Sardinian: domìniga
- Borrowings:
- → Basque: domeka
References edit
- AIS: Sprach- und Sachatlas Italiens und der Südschweiz [Linguistic and Ethnographic Atlas of Italy and Southern Switzerland] – map 335: “domenica” – on navigais-web.pd.istc.cnr.it
- Walther von Wartburg (1928–2002) “domĭnicus”, in Französisches Etymologisches Wörterbuch (in German), volumes 3: D–F, page 129