umieć
See also: ùmiec
Old Polish edit
Alternative forms edit
Etymology edit
Inherited from Proto-Slavic *uměti. By surface analysis, um + -eć. First attested in the 14th century.
Pronunciation edit
Verb edit
umieć impf
- to know; to know how (to have knowledge on, to understand) [+infinitive = to do what]
- 1858 [c. 1408], “Wyroki sądów miejskich czyli ortyle [Urban court rulings i.e. "Ortyls"]”, in Wacław Aleksander Maciejowski, editor, Historia prawodawstw słowiańskich [History of Slavic lawmaking], volume 6, page 145:
- Thy, ktory czczysz, bacz, poprawyay, yestly vmyesz, iestly nye vmyesz, day pokoy... Sz kthorych telko thym, ktorzy lepyey vmyeya, dawam... szye poprawyacz
- [Ty, ktory czcisz, bacz, poprawiaj, jestli umiesz, jestli nie umiesz, daj pokoj... Z ktorych telko tym, ktorzy lepiej umieją, dawam... sie poprawiać]
- 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Latin-Polish-German Florian Psalter][2], Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 88, 15:
- Blogoslawoni lud, iensze vme spewane (qui scit iubilationem)
- [Błogosławiony lud, jenże umie śpiewanie (qui scit iubilationem)]
- 1895 [1448–1450], Franciszek Piekosiński, editor, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich, Kodeks Świętosławów, page 21:
- Wstawyami, aby ryczerz kazdi... pod pewną... chorangwyą... staal, yszbi... vmyaal myestcze wząncz (ut... sciat capere locum) pewne kv obronye szwey chorąngwye
- [Ustawiamy, aby rycerz każdy... pod pewną... chorągwią... stał, iżby... umiał miestce wziąć (ut... sciat capere locum) pewne ku obronie swej chorągwie]
- to know (to speak a language) [+ po (locative) = what language]
- 1892 [1484], Hieronim Łopaciński, editor, Reguła trzeciego zakonu św. Franciszka i drobniejsze zabytki języka polskiego z końca w. XV i początku XVI[3], page 720:
- Kto nye vmye po laczynye (illiteratus), ma zmovyczi... pyączidziessyąth paczierzy
- [Kto nie umie po łacinie (illiteratus), ma smowić... pięćdziesiąt pacierzy]
- to be able to; can, to know how (to have the ability or knowledge to do something)
- 1959 [1444], Henryk Kowalewicz, Władysław Kuraszkiewicz, editors, Wielkopolskie roty sądowe XIV-XV wieku, Roty poznańskie, volume I, number 1647:
- Szaffranyecz nye ma othbywacz szadna dawnoscza szemszka, yedno othpowedacz, yako nalepy hwmye
- [Szafraniec nie ma otbywać żadną dawnością ziemską, jedno otpowiedać, jako nalepi humie]
- The meaning of this term is uncertain. Possibilities include:
- to doubt
- 1874-1891 [Middle of the 15th century], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności, volume XXIV, page 49:
- Cui deus pater ait: Quid miraris, Gabriel? Nonne missus fuisti prius a me ad Zachariam... et omnia dicta tua et promissa habebunt effectum?... Cur ergo ambiis, humyeyesch?
- [Cui deus pater ait: Quid miraris, Gabriel? Nonne missus fuisti prius a me ad Zachariam... et omnia dicta tua et promissa habebunt effectum?... Cur ergo ambiis, humiejesz?]
- to doubt
Derived terms edit
adjectives
nouns
verbs
Related terms edit
adjectives
adverbs
nouns
verbs
- dorozumieć pf
- porozumieć pf
- urozumieć pf
- wzrozumieć pf
- zrozumieć pf
Descendants edit
References edit
- Boryś, Wiesław (2005) “umieć”, in Słownik etymologiczny języka polskiego (in Polish), Kraków: Wydawnictwo Literackie, →ISBN
- Mańczak, Witold (2017) “umieć”, in Polski słownik etymologiczny (in Polish), Kraków: Polska Akademia Umiejętności, →ISBN
- B. Sieradzka-Baziur, editor (2011–2015), “umieć”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego [Conceptual Dictionary of Old Polish] (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN
Polish edit
Etymology edit
Inherited from Old Polish umieć. By surface analysis, um + -eć.
Pronunciation edit
Verb edit
umieć impf
- (transitive) to be able to; can, to know how (to have the ability or knowledge to do something) [+infinitive = to do what]
- Synonym: potrafić
- (transitive) to know (to be able to recite from memory)
- (transitive, proscribed) to know (having learned, to be able to apply, e.g. a language)
- Synonym: znać
- (transitive) to be able to; can, to know how (to do better than others) [+infinitive = to do what]
- (intransitive, obsolete) to know (to perceive the truth or factuality of; to be certain of or that)
- Synonym: wiedzieć
Conjugation edit
Derived terms edit
proverbs
verbs
Related terms edit
nouns
Trivia edit
According to Słownik frekwencyjny polszczyzny współczesnej (1990), umieć is one of the most used words in Polish, appearing 2 times in scientific texts, 0 times in news, 13 times in essays, 30 times in fiction, and 43 times in plays, each out of a corpus of 100,000 words, totaling 88 times, making it the 726th most common word in a corpus of 500,000 words.[1]
References edit
Further reading edit
- umieć in Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN
- umieć in Polish dictionaries at PWN
- Maria Renata Mayenowa, Stanisław Rospond, Witold Taszycki, Stefan Hrabec, Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023) “umieć”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish]
- “UMIEĆ”, in Elektroniczny Słownik Języka Polskiego XVII i XVIII Wieku [Electronic Dictionary of the Polish Language of the XVII and XVIII Century], 10.12.2018
- Samuel Bogumił Linde (1807–1814) “umieć”, in Słownik języka polskiego[4]
- Aleksander Zdanowicz (1861) “umieć”, in Słownik języka polskiego, Wilno 1861[5]
- J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, editors (1919), “umieć”, in Słownik języka polskiego[6] (in Polish), volume 7, Warsaw, page 293
- umieć in Narodowy Fotokorpus Języka Polskiego
Silesian edit
Alternative forms edit
Etymology edit
Inherited from Old Polish umieć.
Pronunciation edit
Verb edit
umieć impf
- (transitive) to be able to; can, to know how (to have the ability or knowledge to do something)
Conjugation edit
This verb needs an inflection-table template.
Derived terms edit
verbs
Related terms edit
adjectives
adverbs
nouns