խունկ
Armenian edit
Etymology edit
From Old Armenian խունկ (xunk).
Pronunciation edit
- (Eastern Armenian, standard) IPA(key): [χuŋk]
- (Western Armenian, standard) IPA(key): [χuŋɡ]
Noun edit
խունկ • (xunk)
Declension edit
i-type, inanimate (Eastern Armenian)
| singular | plural | |||
|---|---|---|---|---|
| nominative | խունկ (xunk) | խնկեր (xnker) | ||
| dative | խնկի (xnki) | խնկերի (xnkeri) | ||
| ablative | խնկից (xnkicʻ) | խնկերից (xnkericʻ) | ||
| instrumental | խնկով (xnkov) | խնկերով (xnkerov) | ||
| locative | խնկում (xnkum) | խնկերում (xnkerum) | ||
| definite forms | ||||
| nominative | խունկը/խունկն (xunkə/xunkn) | խնկերը/խնկերն (xnkerə/xnkern) | ||
| dative | խնկին (xnkin) | խնկերին (xnkerin) | ||
| 1st person possessive forms (my) | ||||
| nominative | խունկս (xunks) | խնկերս (xnkers) | ||
| dative | խնկիս (xnkis) | խնկերիս (xnkeris) | ||
| ablative | խնկիցս (xnkicʻs) | խնկերիցս (xnkericʻs) | ||
| instrumental | խնկովս (xnkovs) | խնկերովս (xnkerovs) | ||
| locative | խնկումս (xnkums) | խնկերումս (xnkerums) | ||
| 2nd person possessive forms (your) | ||||
| nominative | խունկդ (xunkd) | խնկերդ (xnkerd) | ||
| dative | խնկիդ (xnkid) | խնկերիդ (xnkerid) | ||
| ablative | խնկիցդ (xnkicʻd) | խնկերիցդ (xnkericʻd) | ||
| instrumental | խնկովդ (xnkovd) | խնկերովդ (xnkerovd) | ||
| locative | խնկումդ (xnkumd) | խնկերումդ (xnkerumd) | ||
i-type, inanimate (Eastern Armenian)
| singular | plural | |||
|---|---|---|---|---|
| nominative | խունկ (xunk) | խունկեր (xunker) | ||
| dative | խունկի (xunki) | խունկերի (xunkeri) | ||
| ablative | խունկից (xunkicʻ) | խունկերից (xunkericʻ) | ||
| instrumental | խունկով (xunkov) | խունկերով (xunkerov) | ||
| locative | խունկում (xunkum) | խունկերում (xunkerum) | ||
| definite forms | ||||
| nominative | խունկը/խունկն (xunkə/xunkn) | խունկերը/խունկերն (xunkerə/xunkern) | ||
| dative | խունկին (xunkin) | խունկերին (xunkerin) | ||
| 1st person possessive forms (my) | ||||
| nominative | խունկս (xunks) | խունկերս (xunkers) | ||
| dative | խունկիս (xunkis) | խունկերիս (xunkeris) | ||
| ablative | խունկիցս (xunkicʻs) | խունկերիցս (xunkericʻs) | ||
| instrumental | խունկովս (xunkovs) | խունկերովս (xunkerovs) | ||
| locative | խունկումս (xunkums) | խունկերումս (xunkerums) | ||
| 2nd person possessive forms (your) | ||||
| nominative | խունկդ (xunkd) | խունկերդ (xunkerd) | ||
| dative | խունկիդ (xunkid) | խունկերիդ (xunkerid) | ||
| ablative | խունկիցդ (xunkicʻd) | խունկերիցդ (xunkericʻd) | ||
| instrumental | խունկովդ (xunkovd) | խունկերովդ (xunkerovd) | ||
| locative | խունկումդ (xunkumd) | խունկերումդ (xunkerumd) | ||
Old Armenian edit
Alternative forms edit
- խունգ (xung)
Etymology edit
An Iranian borrowing. Compare Persian خنگ (xong, “incense”).[1]
Noun edit
խունկ • (xunk)
- incense
- 5th century, with changes and additions in later centuries, Baroyaxōs [Physiologus] Earliest recension (TR).10.2–3:[2]
- Է թռչուն ինչ ի հնդիկս, որ կոչի փիւնիքս։ Ըստ հինգհարիւր ամին գայ ի ծառսն Լիբանանու եւ լնու զերկոսին թեւսն իւր խնկաւք. եւ երթայ ազդ առնէ քրմին Արեգ քաղաքի ի յամսեան պայեմոդի կամ ի փարմոդի, այսինքն արեգ կամ ի կանխոց։
- Ē tʻṙčʻun inčʻ i hndiks, or kočʻi pʻiwnikʻs. Əst hinghariwr amin gay i caṙsn Libananu ew lnu zerkosin tʻewsn iwr xnkawkʻ. ew ertʻay azd aṙnē kʻrmin Areg kʻałakʻi i yamsean payemodi kam i pʻarmodi, aysinkʻn areg kam i kanxocʻ.
- Translation by Gohar Muradyan
- There is a bird in India called phoenix. Every five hundred years it comes to the trees of Lebanon and fills both its wings with incense, and goes to inform the priest of Heliopolis, in the month Phamenoth or Pharmuthi, that is Areg or the preceding months [i.e. Meheki].
- Է թռչուն ինչ ի հնդիկս, որ կոչի փիւնիքս։ Ըստ հինգհարիւր ամին գայ ի ծառսն Լիբանանու եւ լնու զերկոսին թեւսն իւր խնկաւք. եւ երթայ ազդ առնէ քրմին Արեգ քաղաքի ի յամսեան պայեմոդի կամ ի փարմոդի, այսինքն արեգ կամ ի կանխոց։
- 5th century, with changes and additions in later centuries, Baroyaxōs [Physiologus] Earliest recension (TR).10.4–5:[3]
- Եւ քուրմ իբրեւ իմանայ, մտանէ լնու զբագինն որթափայտիւ․ մտանէ հաւն յարեգ քաղաք լի խնգովք եւ ելանէ ի բագինն, իւրովի լուցանէ զկրակն եւ անձամբ զանձն այրէ։
- Ew kʻurm ibrew imanay, mtanē lnu zbaginn ortʻapʻaytiw; mtanē hawn yareg kʻałakʻ li xngovkʻ ew elanē i baginn, iwrovi lucʻanē zkrakn ew anjamb zanjn ayrē.
- Translation by Gohar Muradyan
- And the priest being informed goes in and fills the altar with vine wood. The bird enters Heliopolis, filled with incense, mounts the altar, kindles the fire with itself and burns itself.
- Եւ քուրմ իբրեւ իմանայ, մտանէ լնու զբագինն որթափայտիւ․ մտանէ հաւն յարեգ քաղաք լի խնգովք եւ ելանէ ի բագինն, իւրովի լուցանէ զկրակն եւ անձամբ զանձն այրէ։
Declension edit
o-type
| singular | plural | ||
|---|---|---|---|
| nominative | խունկ (xunk) | խունկք (xunkkʻ) | |
| genitive | խնկոյ (xnkoy) | խնկոց (xnkocʻ) | |
| dative | խնկոյ (xnkoy) | խնկոց (xnkocʻ) | |
| accusative | խունկ (xunk) | խունկս (xunks) | |
| ablative | խնկոյ (xnkoy) | խնկոց (xnkocʻ) | |
| instrumental | խնկով (xnkov) | խնկովք (xnkovkʻ) | |
| locative | խունկ (xunk) | խունկս (xunks) | |
| an i-a-type instrumental plural խնկօք (xnkōkʻ) = խնկաւք (xnkawkʻ) is also attested | |||
Derived terms edit
- ամենախնկաւոր (amenaxnkawor)
- դեղախունկ (dełaxunk)
- դեղնախունկ (dełnaxunk)
- եղեգնախունկ (ełegnaxunk)
- զմռնախունկ (zmṙnaxunk)
- լիախնկայ (liaxnkay)
- խնգանոց (xnganocʻ)
- խնգեմ (xngem)
- խնկաբեր (xnkaber)
- խնկազգեաց (xnkazgeacʻ)
- խնկազգեստ (xnkazgest)
- խնկալի (xnkali)
- խնկալիր (xnkalir)
- խնկալից (xnkalicʻ)
- խնկախառն (xnkaxaṙn)
- խնկածաղիկ (xnkacałik)
- խնկածու (xnkacu)
- խնկակալ (xnkakal)
- խնկահոտ (xnkahot)
- խնկաղաց (xnkałacʻ)
- խնկաման (xnkaman)
- խնկամատոյց (xnkamatoycʻ)
- խնկային (xnkayin)
- խնկանոց (xnkanocʻ)
- խնկանուէր (xnkanuēr)
- խնկանք (xnkankʻ)
- խնկապատար (xnkapatar)
- խնկապէս (xnkapēs)
- խնկատերեւ (xnkaterew)
- խնկարան (xnkaran)
- խնկարկեմ (xnkarkem)
- խնկարկու (xnkarku)
- խնկարկութիւն (xnkarkutʻiwn)
- խնկաւէտ (xnkawēt)
- խնկաւոր (xnkawor)
- խնկաւորեալ (xnkaworeal)
- խնկաւորութիւն (xnkaworutʻiwn)
- խնկելի (xnkeli)
- խնկեմ (xnkem)
- խնկենի (xnkeni)
- խնկեփեաց (xnkepʻeacʻ)
- խնկիչ (xnkičʻ)
- խնկողկուզակ (xnkołkuzak)
- խնկողկուզիկ (xnkołkuzik)
- խնկողկուզուկ (xnkołkuzuk)
- խունկեղէգն (xunkełēgn)
- հայխունկ (hayxunk)
- չամչախունկ (čʻamčʻaxunk)
- պտղախունկ (ptłaxunk)
- քարախունկ (kʻaraxunk)
Descendants edit
References edit
- ^ Angelus à S. Joseph (1684) “incenso”, in Gazophylacium linguae Persarum, Amsterdam, page 156
- ^ Muradyan, Gohar (2005) Physiologus: The Greek and Armenian Versions with a Study of Translation Technique (Hebrew University Armenian Studies; 6)[1], Leuven – Paris – Dudley: Peeters, pages 103, 147
- ^ Muradyan, Gohar (2005) Physiologus: The Greek and Armenian Versions with a Study of Translation Technique (Hebrew University Armenian Studies; 6)[2], Leuven – Paris – Dudley: Peeters, pages 103, 147
Further reading edit
- Ačaṙean, Hračʻeay (1973) “խունկ”, in Hayerēn armatakan baṙaran [Armenian Etymological Dictionary] (in Armenian), 2nd edition, a reprint of the original 1926–1935 seven-volume edition, volume II, Yerevan: University Press, page 421ab
- Awetikʻean, G., Siwrmēlean, X., Awgerean, M. (1836–1837) “խունկ”, in Nor baṙgirkʻ haykazean lezui [New Dictionary of the Armenian Language] (in Old Armenian), Venice: S. Lazarus Armenian Academy
- Hübschmann, Heinrich (1897) Armenische Grammatik. 1. Theil: Armenische Etymologie (in German), Leipzig: Breitkopf & Härtel, page 162
- Petrosean, Matatʻeay (1879) “խունկ”, in Nor Baṙagirkʻ Hay-Angliarēn [New Dictionary Armenian–English], Venice: S. Lazarus Armenian Academy