քար
Armenian
editEtymology
editInherited from Old Armenian քար (kʻar).
Pronunciation
edit- (Eastern Armenian) IPA(key): /kʰɑɾ/, [kʰɑɾ]
- (Western Armenian) IPA(key): /kɑɾ/, [kʰɑɾ]
Audio (Eastern Armenian): (file)
Noun
editքար • (kʻar)
- stone, rock
- քար առնել ― kʻar aṙnel ― see քար քաշել
- քար դառնալ ― kʻar daṙnal ― to turn to stone; to freeze, to stop moving; (figuratively) to be ruthless or merciless
- քար կտրել ― kʻar ktrel ― to mine; (figuratively) to be stumped, to be baffled, to be brought to a standstill; to freeze from cold
- քար նետել ― kʻar netel ― to throw stones; to make a sharp remark, to retort
- քար ու կապ ― kʻar u kap ― prohibition; bad luck, misfortune
- քար ու կարկուտ տեղալ գլխին ― kʻar u karkut teġal glxin ― to oppress and torment a lot
- քար ու հող ― kʻar u hoġ ― land, earth
- քար ուտել ― kʻar utel ― to be starving
- քար ուտեմ, քացախ խմեմ ― kʻar utem, kʻacʻax xmem ― let me be deprived of food and drink, let me not live well
- քար ու քանդ անել ― kʻar u kʻand anel ― to destroy, to ruin
- քար ու քաշանք ― kʻar u kʻašankʻ ― tribulations, ordeals
- քար ու քարափ ― kʻar u kʻarapʻ ― areas difficult to access; impasse, rock, cliff, mountain
- քար ու քացախ ― kʻar u kʻacʻax ― poison, blight
- քար ու քացախ ուտել ― kʻar u kʻacʻax utel ― to not live well, to deprive oneself of everything
- քար ու քոլ ― kʻar u kʻol ― wasteland, wilderness, desert
- քար ու քռա ― kʻar u kʻṙa ― rocky, rugged (area)
- քար քաշել ― kʻar kʻašel ― to do heavy work, to work hard; to place a gravestone; (ironically) said to someone who complains after a little bit of light work
- քար քարի վրա չթողնել՝ չմնալ ― kʻar kʻari vra čʻtʻoġnel, čʻmnal ― to destroy, to be destroyed
- քարը այնպես ձգել փոսը, որ յոթը զույգ եզներ չկարողանան հանել ― kʻarə aynpes jgel pʻosə, or yotʻə zuyg ezner čʻkaroġanan hanel ― to destroy work in such a way so as to make it impossible to correct
- քարը գոգիցը՝ փեշիցը թափել ― kʻarə gogicʻə, pʻešicʻə tʻapʻel ― to step back, to yield
- քարը ծովն ընկնել ― kʻarə covn ənknel ― 1) to meet with misfortune or bad luck. 2) to be deposed or dethroned.
- քարը ծովը գցել ― kʻarə covə gcʻel ― to cause misfortune, to do harm
- քարը կճաթի ― kʻarə kčatʻi ― it’s extremely cold
- քարը տեղը դնել ― kʻarə teġə dnel ― to say the right thing
- քարն էլ է իր ձեռքին, պոպոքն էլ ― kʻarn ēl ē ir jeṙkʻin, popokʻn ēl ― he (or she) has all the power in his hands; he can do as he pleases.
- քարե քար ընկնել ― kʻare kʻar ənknel ― to live a hard life
- քարի հետ քաղվել, մաղի հետ մաղվել ― kʻari het kʻaġvel, maġi het maġvel ― to work wickedly
- քարի-հողի (կամ՝ քարի-քոլի) հետ կռիվ տալ ― kʻari-hoġi (kam, kʻari-kʻoli) het kṙiv tal ― to work hard, to go to great pains to do or get something
- քարից հաց հանել ― kʻaricʻ hacʻ hanel ― to obtain one’s daily bread through heavy agricultural work
- քարից հացի հոտ առնել ― kʻaricʻ hacʻi hot aṙnel ― to suffer from starvation
- քարից յուղ հանել ― kʻaricʻ yuġ hanel ― to be dexterous or handy
- քարից-քար խփել ― kʻaricʻ-kʻar xpʻel ― to trap, to ensnare
- քարն իմ գլուխը ― kʻarn im gluxə ― let whatever happen
- քարովն ընկնել ― kʻarovn ənknel ― to fall from a rock or cliff and die
- քարով տալ ― kʻarov tal ― to hit or beat with a rock
- քարով քոլով գցել ― kʻarov kʻolov gcʻel ― to deliberately change the subject to avoid dealing with someone’s problem
- քարերը կաղաղակեն ― kʻarerə kaġaġaken ― 1) to try to hide something that cannot be hidden and will come to light sooner or later. 2) the rocks are witnesses to the secret.
- բախտին քար գցել ― baxtin kʻar gcʻel ― to throw away your luck or fortune because of malpractice or wrongdoing
- յոթ քարի արանք ― yotʻ kʻari arankʻ ― a very trapped, inescapable situation
- rock, cliff
- mountain
- precious stone, gem
- flint, gunflint
- weight (stone used for weighing objects)
- (figuratively) piece (in board games, such as backgammon and chess)
- քար առնել ― kʻar aṙnel ― (in backgammon) to remove an opponent’s lost piece
- քար տալ ― kʻar tal ― (in board games) to deliberately leave a piece unprotected for an opponent to take
- (figuratively) distress, grief, anguish
Declension
editi-type, inanimate (Eastern Armenian) | ||||
---|---|---|---|---|
singular | plural | |||
nominative | քար (kʻar) | քարեր (kʻarer) | ||
dative | քարի (kʻari) | քարերի (kʻareri) | ||
ablative | քարից (kʻaricʻ) | քարերից (kʻarericʻ) | ||
instrumental | քարով (kʻarov) | քարերով (kʻarerov) | ||
locative | քարում (kʻarum) | քարերում (kʻarerum) | ||
definite forms | ||||
nominative | քարը/քարն (kʻarə/kʻarn) | քարերը/քարերն (kʻarerə/kʻarern) | ||
dative | քարին (kʻarin) | քարերին (kʻarerin) | ||
1st person possessive forms (my) | ||||
nominative | քարս (kʻars) | քարերս (kʻarers) | ||
dative | քարիս (kʻaris) | քարերիս (kʻareris) | ||
ablative | քարիցս (kʻaricʻs) | քարերիցս (kʻarericʻs) | ||
instrumental | քարովս (kʻarovs) | քարերովս (kʻarerovs) | ||
locative | քարումս (kʻarums) | քարերումս (kʻarerums) | ||
2nd person possessive forms (your) | ||||
nominative | քարդ (kʻard) | քարերդ (kʻarerd) | ||
dative | քարիդ (kʻarid) | քարերիդ (kʻarerid) | ||
ablative | քարիցդ (kʻaricʻd) | քարերիցդ (kʻarericʻd) | ||
instrumental | քարովդ (kʻarovd) | քարերովդ (kʻarerovd) | ||
locative | քարումդ (kʻarumd) | քարերումդ (kʻarerumd) |
Adjective
editքար • (kʻar) (superlative ամենաքար)
- (figuratively) hard, strong, solid
- քար անտարբերություն ― kʻar antarberutʻyun ― stone-cold indifference
- քար լռություն պահել ― kʻar lṙutʻyun pahel ― to stay completely silent
- (figuratively) insensitive, callous, indifferent, pitiless
Declension
editnominalized, i-type (Eastern Armenian) | ||||
---|---|---|---|---|
singular | plural | |||
nominative | քար (kʻar) | քարեր (kʻarer) | ||
dative | քարի (kʻari) | քարերի (kʻareri) | ||
ablative | քարից (kʻaricʻ) | քարերից (kʻarericʻ) | ||
instrumental | քարով (kʻarov) | քարերով (kʻarerov) | ||
locative | քարում (kʻarum) | քարերում (kʻarerum) | ||
definite forms | ||||
nominative | քարը/քարն (kʻarə/kʻarn) | քարերը/քարերն (kʻarerə/kʻarern) | ||
dative | քարին (kʻarin) | քարերին (kʻarerin) | ||
1st person possessive forms (my) | ||||
nominative | քարս (kʻars) | քարերս (kʻarers) | ||
dative | քարիս (kʻaris) | քարերիս (kʻareris) | ||
ablative | քարիցս (kʻaricʻs) | քարերիցս (kʻarericʻs) | ||
instrumental | քարովս (kʻarovs) | քարերովս (kʻarerovs) | ||
locative | քարումս (kʻarums) | քարերումս (kʻarerums) | ||
2nd person possessive forms (your) | ||||
nominative | քարդ (kʻard) | քարերդ (kʻarerd) | ||
dative | քարիդ (kʻarid) | քարերիդ (kʻarerid) | ||
ablative | քարիցդ (kʻaricʻd) | քարերիցդ (kʻarericʻd) | ||
instrumental | քարովդ (kʻarovd) | քարերովդ (kʻarerovd) | ||
locative | քարումդ (kʻarumd) | քարերումդ (kʻarerumd) |
Derived terms
edit- ավազաքար (avazakʻar)
- գերեզմանաքար (gerezmanakʻar)
- գլաքար (glakʻar)
- երկնաքար (erknakʻar)
- թանկարժեք քար (tʻankaržekʻ kʻar)
- խաղաքար (xaġakʻar)
- խաչքար (xačʻkʻar)
- կրաքար (krakʻar)
- հանքաքար (hankʻakʻar)
- նռնաքար (nṙnakʻar)
- շթաքար (štʻakʻar)
- պտկաքար (ptkakʻar)
- ջրաղացաքար (ǰraġacʻakʻar)
- տապանաքար (tapanakʻar)
- քարածուխ (kʻaracux)
- քարահանք (kʻarahankʻ)
- քարասոխ (kʻarasox)
- քարհանք (kʻarhankʻ)
- քարյուղ (kʻaryuġ)
- քարտաշ (kʻartaš)
Old Armenian
editEtymology
editThe origin is uncertain. Has been compared to Welsh carreg (“stone”), Persian خار (xâr), خارا (xârâ, “very hard stone, flint, rock”), Sanskrit खर (khára, “hard, solid”), कर्कर (karkara, “hard, firm”), Ancient Greek κάρκαρος (kárkaros, “hard, rough”),
Noun
editքար • (kʻar)
- stone
- 5th century, Bible, Job 14.8–9:[1]
- Եթէ ծերասցի յերկրի արմատ նորա՝ եւ ի քարի վախճանեսցի բուն նորա, ի հոտոյ ջրոյ ծաղկեսցի
- Etʻē cerascʻi yerkri armat nora, ew i kʻari vaxčanescʻi bun nora, i hotoy ǰroy całkescʻi
- Translation by Claude E. Cox
- If its root grow old in earth, and the crown of its root die in a rock, at the scent of water it will sprout
- Եթէ ծերասցի յերկրի արմատ նորա՝ եւ ի քարի վախճանեսցի բուն նորա, ի հոտոյ ջրոյ ծաղկեսցի
- 5th century, with changes and additions in later centuries, Baroyaxōs [Physiologus] Earliest recension (TR).4.1–2:[2]
- Զի են եւ քարինք ինչ հրահանաց արու եւ էգ․ մինչեւ բացեայ ի միմեանց են, չհարկանի ուրէք հրդեհ. ապա թէ մաւտիցի արուն յէգն, հուր բորբոքի եւ այրէ զվայրս բազումս։
- Zi en ew kʻarinkʻ inčʻ hrahanacʻ aru ew ēg; minčʻew bacʻeay i mimeancʻ en, čʻharkani urēkʻ hrdeh. apa tʻē mawticʻi arun yēgn, hur borbokʻi ew ayrē zvayrs bazums.
- Translation by Gohar Muradyan
- There exist certain fire-striking stones, male and female. As long as they are separate from one another, nowhere fire is lit, but if the male approaches the female, it sets fire and burns many places.
- Զի են եւ քարինք ինչ հրահանաց արու եւ էգ․ մինչեւ բացեայ ի միմեանց են, չհարկանի ուրէք հրդեհ. ապա թէ մաւտիցի արուն յէգն, հուր բորբոքի եւ այրէ զվայրս բազումս։
Declension
editi-type
n-type
Derived terms
edit- անկիւնաքար (ankiwnakʻar)
- արիւնքար (ariwnkʻar)
- բաբանաքար (babanakʻar)
- գետաքար (getakʻar)
- դարբնաքար (darbnakʻar)
- եղեգնաքար (ełegnakʻar)
- եղենգնաքար (ełengnakʻar)
- եղնգնաքար (ełngnakʻar)
- երեքքարեան (erekʻkʻarean)
- երկանաքար (erkanakʻar)
- զմռնիտեան քար (zmṙnitean kʻar)
- ըռըմբաքար (əṙəmbakʻar)
- խճաքար (xčakʻar)
- խստաքար (xstakʻar)
- ծարրաքար (carrakʻar)
- ծծմբաքար (ccmbakʻar)
- միջնաքար (miǰnakʻar)
- շանթեքար (šantʻekʻar)
- ողորկաքար (ołorkakʻar)
- ոսկեքար (oskekʻar)
- որձաքար (orjakʻar)
- չեչաքար (čʻečʻakʻar)
- պարսաքար (parsakʻar)
- պարսաքարեմ (parsakʻarem)
- պարտիզաքար (partizakʻar)
- ռմբաքար (ṙmbakʻar)
- սալաքար (salakʻar)
- սրբաքար (srbakʻar)
- քարաբլուր (kʻarablur)
- քարաբուղխ (kʻarabułx)
- քարագագաթն (kʻaragagatʻn)
- քարագիր (kʻaragir)
- քարագիւտ (kʻaragiwt)
- քարագլուխ (kʻaraglux)
- քարագնաց (kʻaragnacʻ)
- քարագործ (kʻaragorc)
- քարադէզ (kʻaradēz)
- քարադրօշ (kʻaradrōš)
- քարաթոթոշ (kʻaratʻotʻoš)
- քարաթոշ (kʻaratʻoš)
- քարաժայռ (kʻaražayṙ)
- քարաժեռ (kʻaražeṙ)
- քարալեառն (kʻaraleaṙn)
- քարալեառնակ (kʻaraleaṙnak)
- քարալից (kʻaralicʻ)
- քարախառն (kʻaraxaṙn)
- քարախիտ (kʻaraxit)
- քարախունկ (kʻaraxunk)
- քարածեծ (kʻaracec)
- քարածերպ (kʻaracerp)
- քարածերպք (kʻaracerpkʻ)
- քարակաշկառ (kʻarakaškaṙ)
- քարակարկառ (kʻarakarkaṙ)
- քարակերտ (kʻarakert)
- քարակիր (kʻarakir)
- քարակոյտ (kʻarakoyt)
- քարակոշկոճ (kʻarakoškoč)
- քարակոշտք (kʻarakoštkʻ)
- քարակուռ (kʻarakuṙ)
- քարակոփ (kʻarakopʻ)
- քարակոփութիւն (kʻarakopʻutʻiwn)
- քարակտուր (kʻaraktur)
- քարահատ (kʻarahat)
- քարահար (kʻarahar)
- քարաձգող (kʻarajgoł)
- քարաձգութիւն (kʻarajgutʻiwn)
- քարաձիգ (kʻarajig)
- քարաման (kʻaraman)
- քարամէջ (kʻaramēǰ)
- քարամուտ (kʻaramut)
- քարայատակ (kʻarayatak)
- քարայարկ (kʻarayark)
- քարային (kʻarayin)
- քարայուն (kʻarayun)
- քարայր (kʻarayr)
- քարայրեայ (kʻarayreay)
- քարանամ (kʻaranam)
- քարանձաւ (kʻaranjaw)
- քարանձաւամուտ (kʻaranjawamut)
- քարանձաւեայ (kʻaranjaweay)
- քարանման (kʻaranman)
- քարաննուխ (kʻarannux)
- քարաշէն (kʻarašēn)
- քարապաշտ (kʻarapašt)
- քարապաշտութիւն (kʻarapaštutʻiwn)
- քարապատուար (kʻarapatuar)
- քարաջարդ (kʻaraǰard)
- քարասերմնիկ (kʻarasermnik)
- քարասիրտ (kʻarasirt)
- քարասպան (kʻaraspan)
- քարասրտիմ (kʻarasrtim)
- քարավէժ (kʻaravēž)
- քարավիժեմ (kʻaravižem)
- քարավիժիմ (kʻaravižim)
- քարավիժութիւն (kʻaravižutʻiwn)
- քարավրէժ (kʻaravrēž)
- քարատաշ (kʻarataš)
- քարատեմ (kʻaratem)
- քարատեսակ (kʻaratesak)
- քարարկեմ (kʻararkem)
- քարացուցանեմ (kʻaracʻucʻanem)
- քարափն (kʻarapʻn)
- քարափոր (kʻarapʻor)
- քարաքաղ (kʻarakʻał)
- քարաքաղեմ (kʻarakʻałem)
- քարաքիւ (kʻarakʻiw)
- քարաքոս (kʻarakʻos)
- քարաքորկ (kʻarakʻork)
- քարաքուի (kʻarakʻui)
- քարբեկ (kʻarbek)
- քարգործ (kʻargorc)
- քարեայ (kʻareay)
- քարեղէն (kʻarełēn)
- քարէկարկուտ (kʻarēkarkut)
- քարէնաւ (kʻarēnaw)
- քարէպարիսպ (kʻarēparisp)
- քարընդոտն (kʻarəndotn)
- քարընդոտնեմ (kʻarəndotnem)
- քարընկեցութիւն (kʻarənkecʻutʻiwn)
- քարընկէց (kʻarənkēcʻ)
- քարընկէցութիւն (kʻarənkēcʻutʻiwn)
- քարխոտ (kʻarxot)
- քարկոթող (kʻarkotʻoł)
- քարկոծ (kʻarkoc)
- քարկոծանք (kʻarkocankʻ)
- քարկոծեմ (kʻarkocem)
- քարկոծիչ (kʻarkocičʻ)
- քարկոծութիւն (kʻarkocutʻiwn)
- քարկոծումն (kʻarkocumn)
- քարկուռ (kʻarkuṙ)
- քարկոփ (kʻarkopʻ)
- քարկոփիչ (kʻarkopʻičʻ)
- քարհատ (kʻarhat)
- քարձգութիւն (kʻarjgutʻiwn)
- քարձիգ (kʻarjig)
- քարորմ (kʻarorm)
- քարուկ (kʻaruk)
- քարուկիր (kʻarukir)
- քարուտ (kʻarut)
- քարուրագի (kʻaruragi)
- քարուքանդակ (kʻarukʻandak)
- քարքռուտ (kʻarkʻṙut)
Descendants
editReferences
edit- ^ Cox, Claude E. (2006) Armenian Job: reconstructed Greek text, critical edition of the Armenian with English translation (Hebrew University Armenian studies; 8), Leuven – Paris – Dudley, MA: Peeters, pages 118–119
- ^ Muradyan, Gohar (2005) Physiologus: The Greek and Armenian Versions with a Study of Translation Technique (Hebrew University Armenian Studies; 6)[1], Leuven – Paris – Dudley: Peeters, pages 93, 143
Further reading
edit- Ačaṙean, Hračʻeay (1979) “քար”, in Hayerēn armatakan baṙaran (in Armenian), 2nd edition, a reprint of the original 1926–1935 seven-volume edition, volume IV, Yerevan: University Press, pages 558–560
- Awetikʻean, G., Siwrmēlean, X., Awgerean, M. (1836–1837) “քար”, in Nor baṙgirkʻ haykazean lezui (in Old Armenian), Venice: S. Lazarus Armenian Academy
- J̌ahukyan, Geworg (2010) “քար”, in Vahan Sargsyan, editor, Hayeren stugabanakan baṙaran (in Armenian), Yerevan: Asoghik, page 778
- Martirosyan, Hrach (2010) Etymological Dictionary of the Armenian Inherited Lexicon (Leiden Indo-European Etymological Dictionary Series; 8), Leiden and Boston: Brill, pages 685–686
- Olsen, Birgit Anette (1999) The noun in Biblical Armenian: origin and word-formation: with special emphasis on the Indo-European heritage (Trends in linguistics. Studies and monographs; 119), Berlin, New York: Mouton de Gruyter, page 171
- Petrosean, Matatʻeay (1879) “քար”, in Nor Baṙagirkʻ Hay-Angliarēn, Venice: S. Lazarus Armenian Academy
Categories:
- Armenian terms inherited from Old Armenian
- Armenian terms derived from Old Armenian
- Armenian terms with IPA pronunciation
- Armenian terms with audio pronunciation
- Armenian lemmas
- Armenian nouns
- Armenian terms with usage examples
- Armenian adjectives
- hy:Rocks
- Old Armenian terms with unknown etymologies
- Old Armenian lemmas
- Old Armenian nouns
- Old Armenian terms with quotations
- Old Armenian irregular nouns
- xcl:Rocks