क्षय

Hindi

Etymology

Borrowed from Sanskrit क्षय (kṣayá). Doublet of खै (khai).

Noun

क्षय • (kṣay) m (Urdu spelling کشی) (literary)

Declension

Declension of *क्षय* (masc cons-stem)
	singular	plural
direct	क्षय kṣay	क्षय kṣay
oblique	क्षय kṣay	क्षयों kṣayõ
vocative	क्षय kṣay	क्षयो kṣayo

Sanskrit

Alternative scripts

ক্ষয় (Assamese script)
ᬓ᭄ᬱᬬ (Balinese script)
ক্ষয় (Bengali script)
𑰎𑰿𑰬𑰧 (Bhaiksuki script)
𑀓𑁆𑀱𑀬 (Brahmi script)
က္ၑယ (Burmese script)
ક્ષય (Gujarati script)
ਕ੍ਸ਼ਯ (Gurmukhi script)
𑌕𑍍𑌷𑌯 (Grantha script)
ꦏ꧀ꦰꦪ (Javanese script)
𑂍𑂹𑂭𑂨 (Kaithi script)
ಕ್ಷಯ (Kannada script)
ក្ឞយ (Khmer script)
ກ຺ຩຍ (Lao script)
ക്ഷയ (Malayalam script)
ᡬᢢᠠᠶᠠ (Manchu script)
𑘎𑘿𑘬𑘧 (Modi script)
ᢉᢔᠠᠶ᠋ᠠ᠋ (Mongolian script)
𑦮𑧠𑧌𑧇 (Nandinagari script)
𑐎𑑂𑐲𑐫 (Newa script)
କ୍ଷଯ (Odia script)
ꢒ꣄ꢰꢫ (Saurashtra script)
𑆑𑇀𑆰𑆪 (Sharada script)
𑖎𑖿𑖬𑖧 (Siddham script)
ක්‍ෂය (Sinhalese script)
𑩜 𑪙𑪀𑩻 (Soyombo script)
𑚊𑚶𑚣 (Takri script)
க்ஷய (Tamil script)
క్షయ (Telugu script)
กฺษย (Thai script)
ཀྵ་ཡ (Tibetan script)
𑒏𑓂𑒭𑒨 (Tirhuta script)
𑨋𑩇𑨯𑨪 (Zanabazar Square script)

Pronunciation

(Vedic) IPA^(key): /kʂɐ.jɐ́/
(Classical Sanskrit) IPA^(key): /kʂɐ.jɐ/

Etymology 1

Formed on the root क्षि (kṣi, “to rule”).

Noun

क्षय • (kṣáya) stem, m

dominion

Declension

Masculine a-stem declension of क्षय
	singular	dual	plural
nominative	क्षयः (kṣáyaḥ)	क्षयौ (kṣáyau) क्षया¹ (kṣáyā¹)	क्षयाः (kṣáyāḥ) क्षयासः¹ (kṣáyāsaḥ¹)
accusative	क्षयम् (kṣáyam)	क्षयौ (kṣáyau) क्षया¹ (kṣáyā¹)	क्षयान् (kṣáyān)
instrumental	क्षयेण (kṣáyeṇa)	क्षयाभ्याम् (kṣáyābhyām)	क्षयैः (kṣáyaiḥ) क्षयेभिः¹ (kṣáyebhiḥ¹)
dative	क्षयाय (kṣáyāya)	क्षयाभ्याम् (kṣáyābhyām)	क्षयेभ्यः (kṣáyebhyaḥ)
ablative	क्षयात् (kṣáyāt)	क्षयाभ्याम् (kṣáyābhyām)	क्षयेभ्यः (kṣáyebhyaḥ)
genitive	क्षयस्य (kṣáyasya)	क्षययोः (kṣáyayoḥ)	क्षयाणाम् (kṣáyāṇām)
locative	क्षये (kṣáye)	क्षययोः (kṣáyayoḥ)	क्षयेषु (kṣáyeṣu)
vocative	क्षय (kṣáya)	क्षयौ (kṣáyau) क्षया¹ (kṣáyā¹)	क्षयाः (kṣáyāḥ) क्षयासः¹ (kṣáyāsaḥ¹)

¹Vedic

Etymology 2

Formed on the root क्षि (kṣi, “to dwell”).

Noun

क्षय • (kṣáya) stem, m

place of abode, seat, house

Declension

Masculine a-stem declension of क्षय
	singular	dual	plural
nominative	क्षयः (kṣáyaḥ)	क्षयौ (kṣáyau) क्षया¹ (kṣáyā¹)	क्षयाः (kṣáyāḥ) क्षयासः¹ (kṣáyāsaḥ¹)
accusative	क्षयम् (kṣáyam)	क्षयौ (kṣáyau) क्षया¹ (kṣáyā¹)	क्षयान् (kṣáyān)
instrumental	क्षयेण (kṣáyeṇa)	क्षयाभ्याम् (kṣáyābhyām)	क्षयैः (kṣáyaiḥ) क्षयेभिः¹ (kṣáyebhiḥ¹)
dative	क्षयाय (kṣáyāya)	क्षयाभ्याम् (kṣáyābhyām)	क्षयेभ्यः (kṣáyebhyaḥ)
ablative	क्षयात् (kṣáyāt)	क्षयाभ्याम् (kṣáyābhyām)	क्षयेभ्यः (kṣáyebhyaḥ)
genitive	क्षयस्य (kṣáyasya)	क्षययोः (kṣáyayoḥ)	क्षयाणाम् (kṣáyāṇām)
locative	क्षये (kṣáye)	क्षययोः (kṣáyayoḥ)	क्षयेषु (kṣáyeṣu)
vocative	क्षय (kṣáya)	क्षयौ (kṣáyau) क्षया¹ (kṣáyā¹)	क्षयाः (kṣáyāḥ) क्षयासः¹ (kṣáyāsaḥ¹)

¹Vedic

Adjective

क्षय • (kṣaya) stem

dwelling, residing

Declension

Masculine a-stem declension of क्षय
	singular	dual	plural
nominative	क्षयः (kṣayaḥ)	क्षयौ (kṣayau) क्षया¹ (kṣayā¹)	क्षयाः (kṣayāḥ) क्षयासः¹ (kṣayāsaḥ¹)
accusative	क्षयम् (kṣayam)	क्षयौ (kṣayau) क्षया¹ (kṣayā¹)	क्षयान् (kṣayān)
instrumental	क्षयेण (kṣayeṇa)	क्षयाभ्याम् (kṣayābhyām)	क्षयैः (kṣayaiḥ) क्षयेभिः¹ (kṣayebhiḥ¹)
dative	क्षयाय (kṣayāya)	क्षयाभ्याम् (kṣayābhyām)	क्षयेभ्यः (kṣayebhyaḥ)
ablative	क्षयात् (kṣayāt)	क्षयाभ्याम् (kṣayābhyām)	क्षयेभ्यः (kṣayebhyaḥ)
genitive	क्षयस्य (kṣayasya)	क्षययोः (kṣayayoḥ)	क्षयाणाम् (kṣayāṇām)
locative	क्षये (kṣaye)	क्षययोः (kṣayayoḥ)	क्षयेषु (kṣayeṣu)
vocative	क्षय (kṣaya)	क्षयौ (kṣayau) क्षया¹ (kṣayā¹)	क्षयाः (kṣayāḥ) क्षयासः¹ (kṣayāsaḥ¹)

¹Vedic

Feminine ā-stem declension of क्षया
	singular	dual	plural
nominative	क्षया (kṣayā)	क्षये (kṣaye)	क्षयाः (kṣayāḥ)
accusative	क्षयाम् (kṣayām)	क्षये (kṣaye)	क्षयाः (kṣayāḥ)
instrumental	क्षयया (kṣayayā) क्षया¹ (kṣayā¹)	क्षयाभ्याम् (kṣayābhyām)	क्षयाभिः (kṣayābhiḥ)
dative	क्षयायै (kṣayāyai)	क्षयाभ्याम् (kṣayābhyām)	क्षयाभ्यः (kṣayābhyaḥ)
ablative	क्षयायाः (kṣayāyāḥ) क्षयायै² (kṣayāyai²)	क्षयाभ्याम् (kṣayābhyām)	क्षयाभ्यः (kṣayābhyaḥ)
genitive	क्षयायाः (kṣayāyāḥ) क्षयायै² (kṣayāyai²)	क्षययोः (kṣayayoḥ)	क्षयाणाम् (kṣayāṇām)
locative	क्षयायाम् (kṣayāyām)	क्षययोः (kṣayayoḥ)	क्षयासु (kṣayāsu)
vocative	क्षये (kṣaye)	क्षये (kṣaye)	क्षयाः (kṣayāḥ)

¹Vedic
²Brāhmaṇas

Neuter a-stem declension of क्षय
	singular	dual	plural
nominative	क्षयम् (kṣayam)	क्षये (kṣaye)	क्षयाणि (kṣayāṇi) क्षया¹ (kṣayā¹)
accusative	क्षयम् (kṣayam)	क्षये (kṣaye)	क्षयाणि (kṣayāṇi) क्षया¹ (kṣayā¹)
instrumental	क्षयेण (kṣayeṇa)	क्षयाभ्याम् (kṣayābhyām)	क्षयैः (kṣayaiḥ) क्षयेभिः¹ (kṣayebhiḥ¹)
dative	क्षयाय (kṣayāya)	क्षयाभ्याम् (kṣayābhyām)	क्षयेभ्यः (kṣayebhyaḥ)
ablative	क्षयात् (kṣayāt)	क्षयाभ्याम् (kṣayābhyām)	क्षयेभ्यः (kṣayebhyaḥ)
genitive	क्षयस्य (kṣayasya)	क्षययोः (kṣayayoḥ)	क्षयाणाम् (kṣayāṇām)
locative	क्षये (kṣaye)	क्षययोः (kṣayayoḥ)	क्षयेषु (kṣayeṣu)
vocative	क्षय (kṣaya)	क्षये (kṣaye)	क्षयाणि (kṣayāṇi) क्षया¹ (kṣayā¹)

¹Vedic

Etymology 3

From Proto-Indo-Aryan *gẓʰayás, from Proto-Indo-Iranian *gžʰayás, from Proto-Indo-European *dʰgʷʰey- (“to perish, decline”). Cognate with Ancient Greek φθῐ́σῐς (phthĭ́sĭs, “decline, atrophy”), Latin situs (“decay, filth; neglect”) Old English dwīnan (whence English dwindle).

Noun

क्षय • (kṣayá) stem, m

decay, corrosion
Synonyms: भ्रंश (bhraṃśá), विलयन (vilayana)
ruin, destruction
Synonyms: नाश (nāśá), प्रलय (pralaya)
diminution, decline, wasting away
fall (as of prices, opposed to वृद्धि)
removal
end, termination
consumption, phthisis pulmonalis
(general) sickness
the destruction of the universe
(algebra) a negative quantity; minus

Declension

Masculine a-stem declension of क्षय
	singular	dual	plural
nominative	क्षयः (kṣayáḥ)	क्षयौ (kṣayaú) क्षया¹ (kṣayā́¹)	क्षयाः (kṣayā́ḥ) क्षयासः¹ (kṣayā́saḥ¹)
accusative	क्षयम् (kṣayám)	क्षयौ (kṣayaú) क्षया¹ (kṣayā́¹)	क्षयान् (kṣayā́n)
instrumental	क्षयेण (kṣayéṇa)	क्षयाभ्याम् (kṣayā́bhyām)	क्षयैः (kṣayaíḥ) क्षयेभिः¹ (kṣayébhiḥ¹)
dative	क्षयाय (kṣayā́ya)	क्षयाभ्याम् (kṣayā́bhyām)	क्षयेभ्यः (kṣayébhyaḥ)
ablative	क्षयात् (kṣayā́t)	क्षयाभ्याम् (kṣayā́bhyām)	क्षयेभ्यः (kṣayébhyaḥ)
genitive	क्षयस्य (kṣayásya)	क्षययोः (kṣayáyoḥ)	क्षयाणाम् (kṣayā́ṇām)
locative	क्षये (kṣayé)	क्षययोः (kṣayáyoḥ)	क्षयेषु (kṣayéṣu)
vocative	क्षय (kṣáya)	क्षयौ (kṣáyau) क्षया¹ (kṣáyā¹)	क्षयाः (kṣáyāḥ) क्षयासः¹ (kṣáyāsaḥ¹)

¹Vedic

Derived terms

क्षयरोग (kṣayaroga, “tuberculosis”)

Descendants

→ Old Marathi: क्षय (kṣaya)
- → Marathi: क्षय (kṣay)
Paisaci Prakrit:
- Punjabi: ਖੈ (khai)
Pali: khaya (“decay, ruin”)
- → Thai: ขยะ (kà-yà, “rubbish”)
Prakrit khaya
- → Tamil: கயம் (kayam)
Assamese: ক্ষয় (khoy) / খয় (khoy)
Bengali: ক্ষয় (khoẏ)
Konkani: क्षय (kṣay)
Nepali: क्षय (kṣaya)
Odia: କ୍ଷୟ (kṣaya)
Marwari: खे (khe)
Sindhi: کَيِٴ
Hindi: खै (khai)
→ Telugu: క్షయ (kṣaya)
→ Kannada: ಕ್ಷಯ (kṣaya)

References

Monier Williams (1899) “क्षय”, in A Sanskrit–English Dictionary, […], new edition, Oxford: At the Clarendon Press, →OCLC, page 327/1&3.
Monier Williams (1899) “क्षय”, in A Sanskrit–English Dictionary, […], new edition, Oxford: At the Clarendon Press, →OCLC, page 328/1.
Mayrhofer, Manfred (1992) Etymologisches Wörterbuch des Altindoarischen [Etymological Dictionary of Old Indo-Aryan]‎^[1] (in German), volume 1, Heidelberg: Carl Winter Universitätsverlag, pages 426-428