chlebny

Old Polish

Etymology

Etymology tree

Proto-Germanic *hlaibaz

Gothic 𐌷𐌻𐌰𐌹𐍆𐍃 (hlaifs)bor.

Proto-Slavic *xlě̀bъ

Proto-Indo-European *-nós

Proto-Slavic *-ьnъ

Proto-Slavic *xlě̀bьnъ

Old Polish chlebny

Inherited from Proto-Slavic *xlě̀bьnъ. By surface analysis, chleb +‎ -ny. First attested in 1393.

Pronunciation

• IPA^(key): (10^th–15^th CE) /xlʲɛbniː/
• IPA^(key): (15^th CE) /xlʲɛbni/

Adjective

chlebny

1. (relational, hapax legomenon) bread

   kwas chlebny ― sourdough

   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[1], page 361:

     Tedy są dopiro rozumieli, iże im rzekł, by sie bali i wiarowali nie kwasu chlebnego, ale nauki i zrady licemiernikow

     [Tedy są dopiro rozumieli, iże im rzekł, by sie bali i wiarowali nie kwasu chlebnego, ale nauki i zrady licemiernikow]

2. (attested in of a servant) carrying bread
   • 1874 [1393], Monumenta Medii Aevi Historica res gestas Poloniae illustrantia. Pomniki Dziejowe Wieków Średnich do objaśnienia rzeczy polskich służące‎^[2], volume XV, page 168:

     Pro saccis famulis paniferis dictis chelbnim regalibus, in quibus panis ad mensam portatur

     [Pro saccis famulis paniferis dictis chlebnym regalibus, in quibus panis ad mensam portatur]

   • 1895 [1403], Archiwum Komisji Prawniczej. Collectanea ex Archivo Collegii Iuridici‎^[3], volume X, page 120:

     Hanczlik dictus chlepny domine regine

     [Hanczlik dictus chlebny domine regine]

3. (hapax legomenon) fertile
   • 1930 [c. 1455], “IV Reg”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^[4], 18, 32:

     Winydzcye ku mnye... doiød nye przydø a nye przenyosø was... do zemye plodney y vrodney wyna, zemye chlebney a wynney

     [Wynidźcie ku mnie... dojąd nie przydę a nie przeniosę was... do ziemie płodnej i urodnej wina, ziemie chlebnej a winnej]

Derived terms

nouns

• chlebna
• chlebna misa

Descendants

• Polish: chlebny

References

• K. Nitsch, editor (1954), “chlebny”, in Słownik staropolski (in Polish), volume 1, Warsaw: Polish Academy of Sciences, page 235
• B. Sieradzka-Baziur, Ewa Deptuchowa, Joanna Duska, Mariusz Frodyma, Beata Hejmo, Dorota Janeczko, Katarzyna Jasińska, Krystyna Kajtoch, Joanna Kozioł, Marian Kucała, Dorota Mika, Gabriela Niemiec, Urszula Poprawska, Elżbieta Supranowicz, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, Piotr Szpor, Bartłomiej Borek, editors (2011–2015), “chlebny”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego [Conceptual Dictionary of Old Polish] (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN
• Ewa Deptuchowa, Mariusz Frodyma, Katarzyna Jasińska, Magdalena Klapper, Dorota Kołodziej, Mariusz Leńczuk, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, editors (2023), “chlebny”, in Rozariusze z polskimi glosami. Internetowa baza danych [Dictionaries of Polish glosses, an Internet database] (in Polish), Kraków: Pracownia Języka Staropolskiego Instytut Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk

Polish

Etymology

Etymology tree

Proto-Germanic *hlaibaz

Gothic 𐌷𐌻𐌰𐌹𐍆𐍃 (hlaifs)bor.

Proto-Slavic *xlě̀bъ

Proto-Indo-European *-nós

Proto-Slavic *-ьnъ

Proto-Slavic *xlě̀bьnъ

Old Polish chlebny

Polish chlebny

Inherited from Old Polish chlebny. By surface analysis, chleb +‎ -ny.

Pronunciation

 

• IPA^(key): /ˈxlɛb.nɘ/

• (Middle Polish) IPA^(key): /ˈxlɛb.nɨ/

• Rhymes: -ɛbnɘ
• Syllabification: chleb‧ny

Adjective

chlebny (not comparable, no derived adverb)

1. fecund (abounding in bread, bringing fruit)
2. (relational, archaic) Synonym of chlebowy
3. (relational, literary) bread (related to one's means of living)

Declension

Declension of chlebny (hard)

singular					plural
	masculine animate	masculine inanimate	feminine	neuter	virile (= masculine personal)	non-virile
nominative	chlebny		chlebna	chlebne	chlebni	chlebne
genitive	chlebnego		chlebnej	chlebnego	chlebnych
dative	chlebnemu		chlebnej	chlebnemu	chlebnym
accusative	chlebnego	chlebny	chlebną	chlebne	chlebnych	chlebne
instrumental	chlebnym		chlebną	chlebnym	chlebnymi
locative	chlebnym		chlebnej	chlebnym	chlebnych

Further reading

• chlebny in Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN
• chlebny in Polish dictionaries at PWN
• Maria Renata Mayenowa, Stanisław Rospond, Witold Taszycki, Stefan Hrabec, Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023) “chlebny”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish]
• Samuel Bogumił Linde (1807–1814) “chlebny”, in Słownik języka polskiego
• Aleksander Zdanowicz (1861) “chlebny”, in Słownik języka polskiego, Wilno 1861
• J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, editors (1900), “chlebny”, in Słownik języka polskiego (in Polish), volume 1, Warsaw, page 279
• chlebny in Narodowy Fotokorpus Języka Polskiego