Wiktionary

dobrze

See also: dobrże

Kashubian edit

Etymology edit

From dobry +‎ -e.

Pronunciation edit

  • IPA(key): /ˈdɔbr̝ʲɛ/
  • Syllabification: do‧brze

Adverb edit

dobrze (comparative lepi, superlative nôlepi)

  1. well (in a good manner)

Further reading edit

  • Stefan Ramułt (1893) “dobře”, in Słownik języka pomorskiego czyli kaszubskiego‎[2] (in Kashubian), page 26
  • Eùgeniusz Gòłąbk (2011) Słownik Polsko-Kaszubski / Słowôrz Pòlskò-Kaszëbsczi‎[3]
  • “dobrze”, in Internetowi Słowôrz Kaszëbsczégò Jãzëka [Internet Dictionary of the Kashubian Language], Fundacja Kaszuby, 2022

Old Polish edit

Etymology edit

From dobry +‎ -e. First attested in the end of the 14th century.

Pronunciation edit

  • IPA(key): (10th–15th CE) /dɔbr̝ɛ/
  • IPA(key): (15th CE) /dɔbr̝ɛ/

Adverb edit

dobrze (comparative lepiej)

  1. well; correctly, properly
    • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Latin-Polish-German Florian Psalter]‎[4], Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 32, 3:
      Poycze iemu pene nowe, dobrze spewaycze iemu glossem (bene psallite ei in vociferatione)
      [Pojcie jemu pienie nowe, dobrze śpiewajcie jemu głosem, (bene psallite ei in vociferatione)]
    • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎[5], page 762:
      Nyektorzy movyą, ... yze (sc. Judasz) vslyschavschy smarthvychvstanye, ktorego szye nye n[y]adzyal, byezal y obyeszyl szye, ktore nye yest dobrze poczvyrdzono (quod non est authenticum)
      [Niektorzy mowią, ... iże (sc. Judasz) usłyszawszy smartwychwstanie, ktorego sie nie nadział, bieżał i obiesił sie; ktore nie jest dobrze poćwirdzono (quod non est authenticum)]
    • 1950 [1482], Władysław Kuraszkiewicz, Adam Wolff, editors, Zapiski i roty polskie XV-XVI wieku z ksiąg sądowych ziemi warszawskiej, number 1522:
      Jako themv gwalthowi rok mynal, o kthorj na mya dobrze vrodzony Pyothr sz Prasmowa, castellan liwsky, zaloval
      [Jako temu gwałtowi rok minął, o ktory na mię dobrze urodzony Piotr z Prażmowa, kasztelan liwski, żałował]
  2. easily; freely (without difficulty)
    • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎[6], page 501:
      Odpovyedzyal myly Iesus: Nye moze to dobrze bycz, abych ya mogl yedną kropyą vykvpycz czlovyeka
      [Odpowiedział miły Jesus: Nie może to dobrze być, abych ja mogł jedną kropią wykupić człowieka]
  3. fully, completely, perfectly, clearly
    • 1920 [1405], Marceli Handelsman, Antoni Rybarski, Kazimierz Tymieniecki, editors, Najdawniejsze księgi sądowe mazowieckie, volume I, number 530:
      Yaco ya to dobrze wem, yaco Ian ne vkrath Sarcze kona
      [Jako ja to dobrze wiem, jako Jan nie ukrad Sarce konia]
    • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎[7], page 633:
      Odpovyedzyal ym myly Iesus: Povyedzyalczyem vam, yzem ya, a iuzesczye slyschely dobrze
      [Odpowiedział im miły Jesus: „Powiedziałciem wam, iżem ja, a jużeście słyszeli dobrze”.]
    • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎[8], page 786:
      Pilat... wyszedł do Żydow, bo baczył dobrze, iże im było barzo nielubo, iże s nim (sc. z Krystusem) tako długo mowił
      [Piłat... wyszedł do Żydow, bo baczył dobrze, iże im było barzo nielubo, iże s nim (sc. z Krystusem) tako długo mowił]
    • 1858 [c. 1408], “Wyroki sądów miejskich czyli ortyle [Urban court rulings i.e. "Ortyls"]”, in Wacław Aleksander Maciejowski, editor, Historia prawodawstw słowiańskich [History of Slavic lawmaking], volume 6, page 145:
      Telko thym, ktorzy lepyey vmyeya, dawam y porączam szye poprawyacz
      [Telko tym, ktorzy lepiej umieją, dawam y poręczam sie poprawiać]
  4. aptly, rightly, justly
    • 1930 [Fifteenth century], “I Reg”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎[9], 20, 7:
      Reczely: A to gest dobrze, tedi bødze pokoy sludze twemu (si dixerit: Bene, pax erit servo tuo)
      [R[z]eczeli: A to jest dobrze, tedy będzie pokoj słudze twemu (si dixerit: Bene, pax erit servo tuo)]
  5. fairly, virtuously
    • 1884, “Die Magdeburger Urtheile. Ein Deutschen Rechtes in polnischer Sprache aus der Mitte des XV Jahrhunderts”, in Aleksander Brückner, editor, Archiv für slavische Philologie, volume VI 363, page Czlowyek moze szwe dzedzyczstwo y gymyenye dobrze dobythe przed prawem oddacz:
      Człowiek może swe dziedzicstwo i jimienie dobrze dobyte przed prawem oddać
      [-]
      (please add an English translation of this quotation)
    • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Latin-Polish-German Florian Psalter]‎[10], Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 35, 3:
      Slowa ust iego lichota y lescz. Ne chczal rozumecz, abi dobrze czinil (ut bene ageret)
      [Słowa ust jego lichota i leść, nie chciał rozumieć, aby dobrze czynił (ut bene ageret)]
  6. usefully, advantageously
    • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Latin-Polish-German Florian Psalter]‎[11], Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 56, 3:
      Wolacz bødø ku bogu nawiszszemu, bogu, iensze dobrze vczinil mne (qui benefecit mihi)
      [Wołać będę ku Bogu nawyszszemu, Bogu, jenże dobrze uczynił mnie (qui benefecit mihi)]
    • Beginning of the 15th century, Kazania gnieźnieńskie‎[12], page 173b:
      A przes tocz by dobrze tho bylo, isbichom my... nasze grzechy szebe (leg. z siebie) sdrucyly
      [A przeztoć by dobrze to było, iżbychom my... nasze grzechy, z siebie zdrucili]
  7. happily, pleasantly
    • 1896, Lucjan Malinowski, editor, Żywot świętego Błażeja. Zabytek języka polskiego z początku wieku XV,‎[13], page 320:
      Sødza tego myasta przikazaal gy w cyemnyczø przes nocz wsa[dz]ycz, a drugego dnya... gemusz slotkimy slowy rzekl: Myey sye dobrze, Blaszeyv (gaude, Blasi), prziyacyelyv naszych bogow. Swyøty Blaszey gemu odp[o]wyedz[iał]...: Myey sye dobrze, dob[r]y sødz[ia] (gaude et optime praeses), alle nye molw, by waszy balwan[o]wye bogowye byly
      [Sędzia tego miasta przykazał ji w ciemnicę przez noc wsa[dz]ić, a drugiego dnia... jemuż słodkimi słowy rzekł: Miej sie dobrze, Błażeju (gaude, Blasi), przyjacielu naszych bogow. Święty Błażej jemu odp[o]wiedz[iał]... Miej sie dobrze, do[b]ry sędz[ia], (gaude et optime praeses), ale nie mołw, by waszy bałwan[o]wie bogowie byli]
    • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Latin-Polish-German Florian Psalter]‎[14], Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 132, 1:
      Owa kako dobrze y kako weszelo przebywacz braczø w gedno (ecce quam bonum et quam iucundum habitare fratres in unum)
      [Owa kako dobrze i kako wiesieło przebywać bracią w jedno (ecce quam bonum et quam iucundum habitare fratres in unum)]
    • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎[15], page 836:
      A przeto, iże mowicie, by przeciw wam czynił niektore nieposłuszeństwo, widzicieli, iżciem ji kazał umorzyć i ubiczować, miejcież na tem dobrze, nie ubijajcie go
      [A przeto iże mowicie, by przeciw wam czynił niektore nieposłuszeństwo, widzicieli, iżciem ji kazał umęczyć i ubiczować? Miejcież na tem dobrze, nie ubijajcie go]
    • 1930 [Fifteenth century], “Gen”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎[16], 29, 6:
      I rzece Iacob: Sdrowly gest? Tedi ony rzekly: Dobrze syø gyma (sanusne est? inquit. Valet, inquiunt)
      [I rzecze Jakob: Zdrowli jest? Tedy oni rzekli: „Dobrze się jima” (sanusne est? inquit. Valet, inquiunt)]
    • 1930 [Fifteenth century], “Tob”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎[17], 5, 21:
      Thobyas rzecze: Gydzta dobrze, a pan bødz was wodz, a angyol gego bødz s wama (bene ambuletis et sit deus in itinere vestro et angelus eius comitetur vobiscum)
      [Tobijasz rzecze: „Jidźta dobrze, a Pan bądź wasz wodz, a anjoł jego bądź z wama (bene ambuletis et sit Deus in itinere vestro et angelus eius comitetur vobiscum)]
  8. almost, nearly
    • 1930 [Fifteenth century], “Ex”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎[18], 12, 37:
      Y szly søø synowye izrahelsczy s Ramessy do Sochod, szeszczsed tyszyøczow dobrze møszow pyeszich, kromye nyewyast a dzyeczy (profectique sunt filii Israel de Ramesse in Socoth, sexcenta fere millia peditum virorum absque parvulis)
      [I szli są synowie izrahelszczy s Ramessy do Sochot sześćset tysięcow dobrze mężow pieszych, kromie niewiast a dzieci (profectique sunt filii Israel de Ramesse in Socoth, sexcenta fere millia peditum virorum absque parvulis)]
  9. intensifies a comparative; very, a lot, much
    • 1930 [Fifteenth century], “Num”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎[19], 14, 3:
      Dobrze lepey iest syø nam wrocici do Egypta (nonne melius est reverti in Aegyptum)?
      [Dobrze lepiej jest się nam wrocici do Ejipta (nonne melius est reverti in Aegyptum)?]
  10. rather, pretty; to a fair degree
    • 1874-1891 [End of the fifteenth century], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności, volume I, page XLIII:
      Zlą zoną lepyey smyechem nyzly kigem karzy (malam uxorem potius riso, quam baculo castigabis)
      [Złą żonę lepiej śmiechem niżli kijem karzy (malam uxorem potius riso, quam baculo castigabis)]
  11. as well
    • Beginning of the 15th century, Kazania gnieźnieńskie‎[20], page 11a:
      Fszythczy ludze na tem tho swecze, tako dobrze svethsczy gako duchofniy, chøcz ony tego
      [Wszytcy ludzie na tem to świecie, tako dobrze świetszczy jako duchowni, ch[c]ąć oni tego]

Derived terms edit

verbs

Descendants edit

  • Masurian: dobrże
  • Polish: dobrze
  • Silesian: dobrze

References edit

Polish edit

Alternative forms edit

Pronunciation edit

  • IPA(key): /ˈdɔb.ʐɛ/
  • (Middle Polish) IPA(key): /ˈdɔ.bʐɛ/, /ˈdɔ.br̝ɛ/
  • Audio 1(file)
  • Audio 2(file)
  • Audio 3(file)
  • Rhymes: -ɔbʐɛ
  • Syllabification: dob‧rze

Etymology 1 edit

Inherited from Old Polish dobrze. By surface analysis, dobry +‎ -e.

Adverb edit

dobrze (comparative lepiej, superlative najlepiej, Middle Polish superlative nalepiej)

  1. well (in a correct or proper manner)
    Antonyms: niedobrze, źle
  2. well (in a positive manner) [+dative = for whom]
    Antonyms: niedobrze, źle
  3. well (in a manner that one might expect something positive)
    Antonyms: niedobrze, źle
  4. well (in a kind, compassionate, or fair manner)
    Antonyms: niedobrze, źle
  5. well (in an approving manner)
    Antonyms: niedobrze, źle
  6. well (such that the suggested course of action would be the wisest)
  7. well (not sick)
  8. (Middle Polish) abundantly; profusely
    Synonym: obficie
  9. (Middle Polish) well; Further details are uncertain.
    • 1564, J. Mączyński, Lexicon‎[21], page B2:
      MurzOrt
      Gdy zaś miedzy dwoigiem i/ […] náidźie śię ktory wokáliſz wſzyſtki trzy maią być poſpołu wymáwiany/ iako wſłowách iaśniéi/ lepiéi/ ſnadniéi
    • 1564, J. Mączyński, Lexicon‎[22], page 236b:
      Multo melius, Dáleko lepiey.
    • 1564, J. Mączyński, Lexicon‎[23], page 266d:
      Optime, Dobrze/ Cziſcie/ Bárzo dobrze.
    • 1579, A. Calagius, Synonyma Latina‎[24], page 79a:
      Besser. Lepiey. Melius, meliusculé
    • 1588, A. Calepinus, Dictionarium decem linguarum‎[25], page 136a:
      Bene ‒ Dobrze.
    • 1588, A. Calepinus, Dictionarium decem linguarum‎[26], page 948a:
      Satius – Lepiei.

Particle edit

dobrze

  1. expresses agreement; alright
    Synonym: dobra
  2. expresses a request; alright?
    Synonym: dobra
  3. (sometimes repeated) used to interrupt; alright
    Synonym: dobra
  4. well (to a significant degree)
    dobrze po północy ― well after midnight

Derived terms edit

adjective
particle
phrase
proverbs
verbs

Trivia edit

According to Słownik frekwencyjny polszczyzny współczesnej (1990), dobrze is one of the most used words in Polish, appearing 31 times in scientific texts, 28 times in news, 35 times in essays, 85 times in fiction, and 213 times in plays, each out of a corpus of 100,000 words, totaling 392 times, making it the 124th most common word in a corpus of 500,000 words.[1]

Etymology 2 edit

See the etymology of the corresponding lemma form.

Noun edit

dobrze n

  1. locative singular of dobro

References edit

  1. ^ Ida Kurcz (1990) “dobrze”, in Słownik frekwencyjny polszczyzny współczesnej [Frequency dictionary of the Polish language]‎[1] (in Polish), volume 1, Kraków, Warszawa: Polska Akademia Nauk. Instytut Języka Polskiego, page 77

Further reading edit

  • dobrze in Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN
  • dobrze in Polish dictionaries at PWN
  • Maria Renata Mayenowa, Stanisław Rospond, Witold Taszycki, Stefan Hrabec, Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023) “dobrze, dobro”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish]
  • “DOBRZE”, in Elektroniczny Słownik Języka Polskiego XVII i XVIII Wieku [Electronic Dictionary of the Polish Language of the XVII and XVIII Century], 21.09.2016
  • Samuel Bogumił Linde (1807–1814) “dobrze”, in Słownik języka polskiego‎[27]
  • Aleksander Zdanowicz (1861) “dobrze”, in Słownik języka polskiego, Wilno 1861‎[28]
  • J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, editors (1900), “dobrze”, in Słownik języka polskiego‎[29] (in Polish), volume 1, Warsaw, page 476
  • dobrze in Narodowy Fotokorpus Języka Polskiego

Silesian edit

Etymology edit

Inherited from Old Polish dobrze. By surface analysis, dobry +‎ -e.

Pronunciation edit

Adverb edit

dobrze (comparative lepij, superlative nojlepij)

  1. well (in a good manner)
    Antonyms: niydobrze, źle

Further reading edit

Retrieved from "https://en.wiktionary.org/w/index.php?title=dobrze&oldid=78257198"