See also: mówic, mowič, and mōwić

Old Polish

edit

Alternative forms

edit

Etymology

edit

Inherited from Proto-Slavic *mъ̀lviti. By surface analysis, mowa +‎ -ić. First attested in the 14th century.

Pronunciation

edit
  • IPA(key): (10th–15th CE) /mɔːvit͡ɕ/
  • IPA(key): (15th CE) /movit͡ɕ/

Verb

edit

mówić impf (frequentative mawiać)

  1. (attested in Lesser Poland, Masovia, Greater Poland) to say, to speak (to vocalize using words) [with ku (+ dative); or with do (+ genitive); or with dative; or with na (+ accusative); or with o (+ locative); or with przeciwo (+ dative)]
    Synonyms: gatać, rzec
    • c. 1301-1350, Kazania świętokrzyskie[1], Miechów, page br 9:
      Pobudaiø ie moui [bog] vsemogøcy: Vstan
      [Pobudzaję je mowi [Bóg] wszemogący: Wstań]
    • 1928 [End of the fifteenth century], Jan Janów, editor, Zespół ewangelijny Biblioteki Ordynacji Zamoyskich nr 1116, Warsaw, page 287:
      Poslanem yest movycz do czyebye
      [Posłan-em jest mowić do ciebie]
    • c. 1301-1350, Kazania świętokrzyskie[2], Miechów, page br 15:
      A tim usem tec to bog mylosciuy moui reca: Vstan! Y mouy piruey sedøcim: Vstan
      [A tym wszem teć to Bog miłościwy mowi, rzeka: Wstań! I mowi pirzwej siedzącym]
    • Beginning of the 15th century, Łukasz z Wielkiego Koźmina, Kazania gnieźnieńskie[3], Krakow, page 4b:
      A tako vøcz gego mila matuchna... ona gest bila k nemv barszo laskaue mouila a *rzekocz
      [A tako więc jego miła {matuchna}... ona jest była k niemu barzo łaskawie mowiła a rzekąc]
    • 1930 [c. 1455], “I Par”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)[4], 17, 17:
      Przeto mowylesz na dom slugy twego
      [Przeto mowiłeś na dom sługi twego]
    • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki[5], Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego, pages 77, 22:
      I zle molwili sø o bodze
      [I źle mołwili są o Bodze]
    • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki[6], Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego, pages 63, 5:
      Molwili sø, bichø pocrili sidla
      [Mołwili są, bychą pokryli sidła]
    • 1895 [1448–1450], Mikołaj Suled, edited by Franciszek Piekosiński, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich, Kodeks Świętosławów, Warka, page 36:
      Bąndzely nyewyesta mązzatha, yasz kv kthorey dzedzynye myeny y mowy szą dlya possagv alybo kthorimkole obiczayem prawo myecz
      [Będzieli niewiesta mężata, jaż ku ktorej dziedzinie mieni i mowi się dla posagu alibo ktorymkole obyczajem prawo mieć]
    • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki[7], Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego, pages 5, 6:
      Zgubisz wsz[y]stky, gisz molwø lsze
      [Zgubisz wsz[y]stki, jiż mołwią łże]
    • c. 1301-1350, Kazania świętokrzyskie[8], Miechów, page br 10:
      Moui to slou[o] albo sedøcim, albo spøcim, albo lezøcim
      [Mowi to słowo albo siedzącym, albo śpiącym, albo leżącym]
    • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki[9], Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego, pages 11, 2:
      Prosznoscy molwili sø kaszdi ku swemu blisznemu, wargi lsciwe w sercy y serczem molwili sø
      [Prozności mołwili są każdy ku swemu bliźniemu, wargi lściwe w siercy i siercem mołwili są]
    • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki[10], Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego, pages 30, 22:
      Nema bødzcze vsta lscziwa, isze mowø przecziwo prawemu lichotø
      [Niema bądźcie usta lściwa iże mowią przeciwo prawemu lichotę]
    • c. 1500, Wokabularz lubiński, Lubiń: inkunabuł Archiwum Archidiecezjalnego w Gnieźnie, sygn. Inc. 78d., page 129v:
      Spuridicus [] id est immunda dicens plvgąvye movyaczy
      [Spuridicus [] id est immunda dicens plugawie mowiący]
    1. (attested in Lesser Poland) to speak against, to deny, to negate [with naprzeciw (+ dative) ‘what’]
      • Beginning of the 15th century, Łukasz z Wielkiego Koźmina, Kazania gnieźnieńskie[11], Krakow, page 12a:
        Allecz ga naprzecif themv nix ne mouø, ysze ktoricz clouek ma on vele dzecy a na slusbøcz ge on vyrzødzy, vøczcy ony byuagø slachethny a dobrich obyczagof napelneny
        [Aleć ja naprzeciw temu nics nie mowię, iże ktoryć człowiek ma on wiele dzieci a na służbęć je on wyrządzi, więcci oni bywają ślachetni a dobrych obyczajow napełnieni]
    2. to insult, to maledict [with przeciw (+ dative) ‘whom’]
      • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa[12], page 429:
        O dobry czye vczynek nye kamyenvyemy, ale yze movysch przeczyw bogu, yze ty bądącz czlovyekyem dzyalasz szye bogyem
        [O dobry cie uczynek nie kamienujemy, ale iże mowisz przeciw Bogu i iże ty będąc człowiekiem działasz sie Bogiem]
    3. to speak for, to speak in someone's name [with za (+ accusative) ‘for whom’]
      • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa[13], page 422:
        Vymy, ysch ten yest syn... Wschakocz ma lata, pytayczye yego, nyechacz sam za szye movy
        [Wimy, iż ten jest syn... wszakoć ma lata, pytajcie jego, niechać sam za sie mowi]
    4. to speak with, to converse with [with z (+ instrumental) ‘with whom’; or with miedzy (+ instrumental) ‘amongst whom’]
      • 1930 [c. 1455], “Ex”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)[14], 34, 34:
        Wloszyl zakryczye na lycze swoge, ktore, wchodzø ku bogu a mowyø z nym, odgymal
        [Włożył zakrycie na lice swoje, ktore, wchodzę ku Bogu a mowię z nim, odjimał]
      • 1874-1891 [XV in.], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności[15], [16], [17], volume XXIV, page 73:
        Mouili a preto medzi soba dixerunt ergo ad invicem
        [Mowili a przeto miedzy sobą dixerunt ergo ad invicem]
    5. to speak (to be able to use a particular language) [with po (+ dative) ‘in what language’]
      • 1930 [c. 1455], “IV Reg”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)[18], 18, 26:
        Tedi rzeknø Elyachym..., a Sobnya, a Iohae...: Prosymi, abi nam mowyl... po syrsku, bo rozumyemi temv iøzikv, a nye mow nam po szidowsku
        [Tedy rzekną Elijachym... a Sobnia, a Johae...: Prosimy, aby nam mowił... po syrsku, bo rozumiemy temu języku, a nie mow nam po żydowsku]
    6. (attested in Lesser Poland) to narrate; to tell a story
      • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki[19], Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego, pages 39, 13:
        Prawdø twoiø y zbawene twoie molwil iesm
        [Prawdę twoję i zbawienie twoje mołwił jeśm]
    7. (attested in Lesser Poland) to recite
      • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki[20], Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego, pages 26, 11:
        Psalm molwicz bødø gospodnu
        [Psalm mołwić będę Gospodnu]
      • 1895 [1448–1450], Mikołaj Suled, edited by Franciszek Piekosiński, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich, Kodeks Świętosławów, Warka, page 63:
        Gdyby vrzadnik... gynako rothą przysągy mowyl swyathkom, nyszly gest skazano..., gyny w myastho gego ma bycz vstawyon
        [Gdyby urzędnik... jinako rotę przysięgi mowił świadkom, niżli jest skazano..., jiny w miasto jego ma być ustawion]
    8. to repeat [with za (+ instrumental) ‘after whom’]
      • 15th century, Spowiedź powszechna - Confessio generalis, number 5:
        Mowczye za mną spovyecz powszednya
        [Mowcie za mną spowiedź powszednią]
    9. to say; Further details are uncertain. Possibilities include:
      • 1874-1891 [XV in.], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności[21], [22], [23], volume XXIV, page 72:
        Movil dicebat
        [Mowił dicebat]
  2. (attested in Masovia, Greater Poland) to call, to name [with dative or accusative ‘whom’, along with genitive or instrumental ‘by what’]
    • 1874-1891 [XV p. post.], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności[24], [25], [26], volume XXV, page 161:
      Cogitans vel nominans baczvcz albo myszlącz, albo mowyącz
      [Cogitans vel nominans bacząc albo myśląc, albo mowiąc]
    • 1930 [c. 1455], “Gen”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)[27], 17, 15:
      Swey zenye nye bødzesz mowycz Saray, ale Sara
      [Swej żenie nie będziesz mowić Saraj, ale Sara]
    • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa[28], page 476:
      Alyecz yest oczyecz moy, ktory mye vyelby, ktorego vy movyczye, by byl vasch bog
      [Aleć jest ociec moj, ktory mie wielbi, ktorego wy mowicie, by był wasz Bog]
    • 1895 [1448–1450], Mikołaj Suled, edited by Franciszek Piekosiński, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich, Kodeks Świętosławów, Warka, page 47:
      Taczy nye badą szą mocz mowycz dobrymy, gdysz szą nyerowny dobrym mąszom *dompnymany
      [Tacy nie będą się moc mowić dobrymi, gdyż są nierowni dobrym mężom dompnimani]
    • 1880-1894 [XV ex.], Sprawozdania Komisji Językowej Akademii Umiejętności[29], volume I, Gniezno, Warsaw, page 144:
      Nye mov bycz szwyąthym, nysly bądzye, ale pyrvey bycz, czo by prawdzyvyey movyono
      [Nie mow być świętym, niźli będzie, ale pirwej być, co by prawdziwiej mowiono]
  3. (law, attested in Masovia, Lesser Poland) to speak (to make statements in court)
    1. (law) to accuse [with na (+ accusative) or przeciwo (+ dative) ‘whom’]
    2. to protest [with przeciwo (+ dative) ‘against what’]
      • 1884 [c. 1455-1460], “Die Magdeburger Urtheile. Ein Deutschen Rechtes in polnischer Sprache aus der Mitte des XV Jahrhunderts”, in Aleksander Brückner, editor, Archiv für slavische Philologie, volume VI, page 389:
        Dorotha... ono tho czyrpyala, szlowye przeczyw temv nye mowyla
        [Dorota... ona to cirpiała, słowie przeciw temu nie mowiła]
    3. (attested in Lesser Poland, Greater Poland) to dispute [with ku (+ dative) and o (+ accusative)]
      • 1872 [XV in.], Konstanty Małkowski, editor, Przegląd najdawniejszych pomników języka polskiego[32], page 118:
        A take ten gisti Jassek ma mu dacz veczni pocoy hy weczne milczenie o wsithky rzeczi, *czosbø mal k nemu gdi mowicz
        [A takie ten jisti Jaszek ma mu dać wieczny pokoj hy wieczne milczenie o wszytki rzeczy, cożby miał k niemu gdy mowić]
      • 1858 [c. 1408], Wojciech Szurkowski z Ponieca, “Wyroki sądów miejskich czyli ortyle”, in Wacław Aleksander Maciejowski, editor, Historia prawodawstw słowiańskich, volume 6, Poniec, page 79:
        Tako ona zlomy they drugyey panyey wwyazanye przetho, ysz ona w czasz gye odwolala y pyrwey k nemu mowyla podlug prawa
        [Tako ona złomi tej drugiej paniej wwiązanie, przeto iż ona w czas je odwołała i pirwej k niemu mowiła podług prawa]
      • 1895 [Fifteenth century], Franciszek Piekosiński, editor, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich. Kodeks Działyńskich I[33], Lesser Poland, page 28:
        Vstawyamy, aby w tey dzedzynye, ktora by byla nagabana... dano yawny rok, ... acz kto ma mowycz czso k tey dzedzynye, abo yszby byla gego, abo ktore prawo w nyey ma, aby... tv na rokv vkazonem praw[a] swa vkazal
        [Ustawiamy, aby w tej dziedzinie, ktora by była nagabana... dano jawny rok, ... acz kto ma mowić cso k tej dziedzinie, abo iżby była jego, abo ktore prawo w niej ma, aby... tu na roku ukazanem [a] praw[a] swa ukazał]
      • 1902 [1403], “Wybór zapisek sądowych grodzkich i ziemskich wielkopolskich z XV wieku”, in Franciszek Piekosiński, editor, Studia, rozprawy i materiały z dziedziny historii polskiej i prawa polskiego[34], volume 6, Poznań, Pyzdry, Kościan, Gniezno, page 172:
        Jaco mi Czibek ne movil o ten con
        [Jako mi Cybek nie mowił o ten koń]
  4. (attested in Masovia, Lesser Poland) to decide
  5. (attested in Greater Poland, Lesser Poland) to tell (to inform, to let know)
    • 1874-1891 [XV med.], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności[36], [37], [38], volume XXII, page 235:
      Mowy ewange[li]a, eze Xpus, nysze mowil, vsta swa otworzil
      [Mowi ewanjelista, eże Krystus niże mowił, usta swa otworzył]
    • 1959 [1395], Henryk Kowalewicz, Władysław Kuraszkiewicz, editors, Wielkopolskie roty sądowe XIV-XV wieku, Roty poznańskie, volume I, number 187, Poznań:
      Dami gim rok do Koz[e]mina, yako gosczine listi movø
      [Damy jim rok do Koź[e]mina, jako gościne listy mowią]
    • 1916 [second half of the 15th century], Stanisław Słoński, editor, Psałterz puławski[39], Greater Poland, page 11:
      Sym wyklada szye plastr, bo molwy, yze smętek lyeczy rany grzechow
      [Sin wykłada sie plastr, bo mołwi, iże smętek leczy rany grzechow]
    • c. 1301-1350, Kazania świętokrzyskie[40], Miechów, page cv 20:
      Y moui ewangelista suøti pod obrazem trsy crolew poganskih: Gde iesc tec, ienze sø narodil crol zidowsky
      [I mowi ewanjelista święty pod obrazem trzy krolew pogańskich: Gdzie jeść teć, jenże się narodził, krol żydowski]
    1. (attested in Silesia) to explain [with k (+ dative) and na (+ accusative)]
      • 1885-2024 [XV p. post.], Jan Baudouina de Courtenay, Jan Karłowicz, Antoni Adam Kryńskiego, Malinowski Lucjan, editors, Prace Filologiczne[41], volume III, Wrocław, page 290:
        Na tho pyszmo wyencze mowy
        [Na to pismo więce mowi]

Derived terms

edit
adjectives
nouns
particles
verbs
verbs
edit
adjectives
adverbs
nouns

Descendants

edit
  • Polish: mówić, mówieć (Middle Polish)
  • Silesian: mōwić

References

edit

Polish

edit

Alternative forms

edit

Etymology

edit

Inherited from Old Polish mówić. By surface analysis, mowa +‎ -ić.

Pronunciation

edit
 
  • Audio 1:(file)
  • Audio 2:(file)
  • Rhymes: -uvit͡ɕ
  • Syllabification: mó‧wić

Verb

edit

mówić impf (perfective powiedzieć, frequentative mawiać)

  1. (transitive) to say, to tell (to vocalize using words) [with do (+ genitive) or dative ‘to whom’, along with o (+ locative) ‘about what’]
    Synonyms: powiadać, prawić, rzec
    Antonym: milczeć
  2. (transitive) to call, to name (to speak using a particular name) [with do (+ genitive) or dative ‘whom’, along with nominative ‘by what name’]
    Synonym: (synonymous when referring to names) nazywać
    mówić do kogoś Janikto call someone Janik
  3. (transitive) to say, to tell (to indicate how someone should proceed or act) [with dative ‘whom’]
  4. (transitive) to say, to tell (to be an indicator or sign of something else)
  5. (transitive) to say; to go, to tell about (to contain or communicate specific information on a topic) [with dative ‘to whom’ and o (+ locative) ‘about what’]
    legenda mówithe legend goes
    autor mówian author says
  6. (transitive) to say, to tell (to communicate by non-verbal means)

Verb

edit

mówić impf

  1. (transitive) to talk, to converse (to speak with one or more people in a conversation)
    Synonyms: gadać, rozmawiać
  2. (intransitive) to speak (to be able to talk in a given lect or language) [with w (+ locative) or po (+ old dative) ‘in what language’]
    Czy mówi Pan(i) po angielsku?Do you speak English? (formal)
    Mówisz po angielsku?Do you speak English? (informal)
  3. (intransitive) to say, to tell (to appear in someone's behavior) [with przez (+ accusative) ‘through whom/what’]
    Synonym: przemawiać

Conjugation

edit
Conjugation of mówić impf
person singular plural
masculine feminine neuter virile nonvirile
infinitive mówić
present tense 1st mówię mówimy
2nd mówisz mówicie
3rd mówi mówią
impersonal mówi się
past tense 1st mówiłem,
-(e)m mówił
mówiłam,
-(e)m mówiła
mówiłom,
-(e)m mówiło
mówiliśmy,
-(e)śmy mówili
mówiłyśmy,
-(e)śmy mówiły
2nd mówiłeś,
-(e)ś mówił
mówiłaś,
-(e)ś mówiła
mówiłoś,
-(e)ś mówiło
mówiliście,
-(e)ście mówili
mówiłyście,
-(e)ście mówiły
3rd mówił mówiła mówiło mówili mówiły
impersonal mówiono
future tense 1st będę mówił,
będę mówić
będę mówiła,
będę mówić
będę mówiło,
będę mówić
będziemy mówili,
będziemy mówić
będziemy mówiły,
będziemy mówić
2nd będziesz mówił,
będziesz mówić
będziesz mówiła,
będziesz mówić
będziesz mówiło,
będziesz mówić
będziecie mówili,
będziecie mówić
będziecie mówiły,
będziecie mówić
3rd będzie mówił,
będzie mówić
będzie mówiła,
będzie mówić
będzie mówiło,
będzie mówić
będą mówili,
będą mówić
będą mówiły,
będą mówić
impersonal będzie mówić się
conditional 1st mówiłbym,
bym mówił
mówiłabym,
bym mówiła
mówiłobym,
bym mówiło
mówilibyśmy,
byśmy mówili
mówiłybyśmy,
byśmy mówiły
2nd mówiłbyś,
byś mówił
mówiłabyś,
byś mówiła
mówiłobyś,
byś mówiło
mówilibyście,
byście mówili
mówiłybyście,
byście mówiły
3rd mówiłby,
by mówił
mówiłaby,
by mówiła
mówiłoby,
by mówiło
mówiliby,
by mówili
mówiłyby,
by mówiły
impersonal mówiono by
imperative 1st niech mówię mówmy
2nd mów mówcie
3rd niech mówi niech mówią
active adjectival participle mówiący mówiąca mówiące mówiący mówiące
passive adjectival participle mówiony mówiona mówione mówieni mówione
contemporary adverbial participle mówiąc
verbal noun mówienie

Derived terms

edit
adjectives
adverbs
interjections
nouns
particles
phrases
proverbs
verbs
verbs
edit
adjectives
adverbs
nouns

Trivia

edit

According to Słownik frekwencyjny polszczyzny współczesnej (1990), mówić is one of the most used words in Polish, appearing 59 times in scientific texts, 29 times in news, 118 times in essays, 215 times in fiction, and 476 times in plays, each out of a corpus of 100,000 words, totaling 897 times, making it the 45th most common word in a corpus of 500,000 words.[1]

References

edit
  1. ^ Ida Kurcz (1990) “mówić”, in Słownik frekwencyjny polszczyzny współczesnej (in Polish), volume 1, Kraków, Warszawa: Polska Akademia Nauk. Instytut Języka Polskiego, page 257

Further reading

edit