Wiktionary

qalxmaq

Azerbaijani edit

FWOTD – 5 September 2019
Other scripts
Cyrillic галхмаг
Abjad قالخماق

Etymology edit

From Proto-Turkic *kalï- (“to rise”)[1]

cognates

Cognate with Old Uyghur [script needed] (kalı-, “to rise in the air”), Karakhanid [script needed] (kalɨ̄māk, “to buck, jump”), Turkish kalkmak (“to rise, ascend, get up”), Bashkir ҡалҡыу (qalqıw, “to rise”), Kazakh қалқу (qalqu, “to soar”), Kyrgyz калкуу (kalkuu, “to float”), Southern Altai калыыр (kalïïr, “to jump, hop”), Tatar калку (qalku, “to rise”), Turkmen galkmak (“to rise”), Tuvan халыыр (xalıır, “to jump, run”), Uzbek qalqmoq (“to rise, swell, jump”), Yakut кылый (kılıy, “to hop along”).

Pronunciation edit

  • IPA(key): [ɡɑɫχˈmɑχ]
  • Hyphenation: qalx‧maq
  • Audio (Baku)(file)

Verb edit

qalxmaq

  1. (intransitive) to stand up, get up
    Synonym: durmaq
    Antonyms: oturmaq, əyləşmək
    ayağa qalxmaq ― to stand up, to get up on feet
    birdən-birə qalxmaq ― to stand up suddenly
    Müəllim gəldi, şagirdlər ayağa qalxdılar.
    The teacher came in, the students stood up
    Bizdə olan ənənəyə görə, özündən yaşlı bir insan otağa daxil olanda, adam ayağa qalxmalıdır.
    According to a tradition that we have, when a person older than oneself enters the room, one has to stand up.
    • 2004, Vüsal Hüseynzadə, “Dərinliklərə səfər”, in Peyğəmbərlərin həyatı‎[1], Faiz, translation of original by Kamal al-Haydari, Dənizdə, page 104:
      Saleh birdən ayağa qalxdı və barmağını dağın bir nöqtəsinə tərəf uzatdı
      Saleh suddenly stood up and pointed his finger towards a point on the mountain.
  2. (intransitive) to go up, to move vertically
    Antonym: düşmək
    evin damına qalxmaq ― to go up to the roof of the house
    • 2011 April 9, Kayzen.az‎[2]:
      Lakin növbəti mərtəbəyə qalxmaq istəyi ona burda dayanmağa imkan vermədi və o, altıncı mərtəbəyə qalxdı
      However, the desire of going up to the sixth floor didn't let her to stop here and she went up to the sixth floor.
  3. (intransitive) to ascend
    Synonyms: çıxmaq, yüksəlmək
    Antonyms: enmək, düşmək
    dağın başına qalxmaq ― to ascend to the top of the mountain
  4. (intransitive) to get well, recover (from illness)
    Synonym: sağalmaq
    Antonyms: xəstələnmək, naxoşlamaq, azarlamaq
    Qoca kişinin ürəyi zəif idi, daha qalxası deyildi. ― The old man had a weak heart and was probably not going to recover anymore.
  5. (intransitive) to rise, increase
    Xəstənin bədən hərarəti qalxır.
    The patient's body temperature rises.
    Xəstə uşağın qızdırması qalxdı.
    The sick child got fever
    (literally, “The sick child's fever rose.”)
    Buralarda havanın istiliyi 25 dərəcədən yuxarı qalxmır, yay vaxtı belə.
    Here, the air temperature doesn't rise above 25 degrees even during the summer.
  6. (intransitive, figurative) to rise, to rebel, take up arms
    Müharibənin ən qızğın çağında, şəhərin əhalisi onun müdafiəsinə qalxdılar.
    In the most intense period of war, the population of the city had risen to its defence.
    1916 ildə İrlandiya xalqı ölkəsinin Britaniya işğalına qarşı qalxmışdı.
    In 1916, Irish people rose against the British occupation of the country.
    Geniş xalq kütlələri xaricə ucuz gəlib getmək imkanı əldə etmək uğrunda mübarəzəyə qalxacaqdır.
    Broad masses will rise to the struggle for acquiring the possibility of traveling abroad cheap.
    Qardaş qardaşa qarşı qalxacaq.
    Brother will rise against brother.
  7. (intransitive) to take off
    Antonym: enmək (“to land”)
    Təyyarə qalxanda, mən artıq yuxuya getmişdim.
    When the plane was taking off, I had already fallen asleep.
  8. (intransitive) to go up, become more expensive, rise in price
    Synonym: bahalaşmaq (“become more expensive”)
    Antonyms: düşmək (“to fall [in price]”), ucuzlaşmaq (“to cheapen, become cheaper”)
    Benzin yenə qalxdı. ― Gas (petrol) has gone up again.
  9. (intransitive) to begin suddenly, rise (used to describe the onset of some natural phenomena, such as wind, waves, and sounds)
    Birdən-birə külək qalxdı. ― Suddenly, the wind started to blow.
    Siyasətçi otağa girdikdən sonra elə səs-küy qalxdı ki, heç nə eşitmək olmurdu. ― When the politician entered the room, such a noise arose, that it was impossible to hear anything.
    • 2004, Kamal al-Haydari, “Dərinliklərə səfər”, in Peyğəmbərlərin həyatı‎[3], Faiz, translation of original by Vüsal Hüseynzadə, Dənizdə, page 104:
      Dənizin ortasına çatdıqda isə güclü küləklər əsdi və dalğalar qalxdı.
      At the arrival to the middle of the sea, strong winds started to blow and the waves had risen.

Conjugation edit

Conjugation of qalxmaq
positive
subject non-past participle qalxan
subject past participle qalxmış
subject future definite participle qalxacaq
non-subject future participle (mənim +) qalxacağım (sənin +) qalxacağın (onun +) qalxacağı (bizim +) qalxacağımız (sizin +) qalxacağınız (onların +) qalxacağı or qalxacaqları
non-subject past participle (mənim +) qalxdığım (sənin +) qalxdığın (onun +) qalxdığı (bizim +) qalxdığımız (sizin +) qalxdığınız (onların +) qalxdığı or qalxdıqları
converb qalxıb
general temporal participle qalxanda
participle of intensification qalxdıqca
specific temporal participle qalxarkən
reduplicated participle qalxa-qalxa
modal participle qalxaraq
infinitive qalxmaq
verbal noun qalxma
singular plural
first second third first second third
indicative present simple qalxıram qalxırsan qalxır qalxırıq qalxırsınız qalxırlar
perfect 1 qalxmışam qalxmısan,
qalxmışsan* 		qalxmışdır qalxmışıq qalxmısınız,
qalxmışsınız* 		qalxmışlar
perfect 2 – qalxıbsan qalxıb(dır) – qalxıbsınız qalxıb(dır)lar
past simple qalxdım qalxdın qalxdı qalxdıq qalxdınız qalxdılar
continuous qalxırdım qalxırdın qalxırdı qalxırdıq qalxırdınız qalxırdılar
perfect qalxmışdım qalxmışdın qalxmışdı qalxmışdıq qalxmışdınız qalxmışdılar
future definite qalxacağam qalxacaqsan qalxacaq qalxacağıq qalxacaqsınız qalxacaqlar
indefinite qalxaram qalxarsan qalxar qalxarıq qalxarsınız qalxarlar
future-in-the-past definite qalxacaqdım qalxacaqdın qalxacaqdı qalxacaqdıq qalxacaqdınız qalxacaqdılar
indefinite qalxardım qalxardın qalxardı qalxardıq qalxardınız qalxardılar
conditional present qalxsam qalxsan qalxsa qalxsaq qalxsanız qalxsalar
past qalxsaydım qalxsaydın qalxsaydı qalxsaydıq qalxsaydınız qalxsaydılar
subjunctive qalxam qalxasan qalxa qalxaq qalxasınız qalxalar
hortative qalxasıyam qalxasısan qalxasıdır qalxasıyıq qalxasısınız qalxasıdırlar
obligational present qalxmalıyam qalxmalısan qalxmalıdır qalxmalıyıq qalxmalısınız qalxmalıdırlar
past qalxmalıydım qalxmalıydın qalxmalıydı qalxmalıydıq qalxmalıydınız qalxmalıydılar
evidential present qalxırmışam qalxırmışsan qalxırmış qalxırmışıq qalxırmışsınız qalxırmışlar
past qalxıbmışam qalxıbmışsan qalxıbmış qalxıbmışıq qalxıbmışsınız qalxıbmışlar
imperative qalxım qalx qalxsın qalxaq,
qalxalım* 		qalxın qalxsınlar
negative
subject non-past participle qalxmayan
subject past participle qalxmamış
subject future definite participle qalxmayacaq
non-subject future participle (mənim +) qalxmayacağım (sənin +) qalxmayacağın (onun +) qalxmayacağı (bizim +) qalxmayacağımız (sizin +) qalxmayacağınız (onların +) qalxmayacağı or qalxmayacaqları
non-subject participle (mənim +) qalxmadığım (sənin +) qalxmadığın (onun +) qalxmadığı (bizim +) qalxmadığımız (sizin +) qalxmadığınız (onların +) qalxmadığı or qalxmadıqları
negative converb -
caritive converb qalxmadan
general temporal participle qalxmayanda
participle of intensification qalxmadıqca
specific temporal participle qalxmayarkən
modal participle qalxmayaraq
infinitive qalxmamaq
singular plural
first second third first second third
indicative present simple qalxmıram qalxmırsan qalxmır qalxmırıq qalxmırsınız qalxmırlar
perfect 1 qalxmamışam qalxmamısan,
qalxmamışsan* 		qalxmamış qalxmamışıq qalxmamısınız,
qalxmamışsınız* 		qalxmamışlar
perfect 2 – qalxmayıbsan qalxmayıb(dır) – qalxmayıbsınız qalxmayıb(dır)lar
past simple qalxmadım qalxmadın qalxmadı qalxmadıq qalxmadınız qalxmadılar
continuous qalxmırdım qalxmırdın qalxmırdı qalxmırdıq qalxmırdınız qalxmırdılar
perfect qalxmamışdım qalxmamışdın qalxmamışdı qalxmamışdıq qalxmamışdınız qalxmamışdılar
future definite qalxmayacağam qalxmayacaqsan qalxmayacaq qalxmayacağıq qalxmayacaqsınız qalxmayacaqlar
indefinite qalxmaram qalxmarsan,
qalxmazsan 		qalxmaz qalxmarıq qalxmarsınız, qalxmazsınız qalxmazlar
future-in-the-past definite qalxmayacaqdım qalxmayacaqdın qalxmayacaqdı qalxmayacaqdıq qalxmayacaqdınız qalxmayacaqdılar
indefinite qalxmazdım qalxmazdın qalxmazdı qalxmazdıq qalxmazdınız qalxmazdılar
conditional present qalxmasam qalxmasan qalxmasa qalxmasaq qalxmasanız qalxmasalar
past qalxmasaydım qalxmasaydın qalxmasaydı qalxmasaydıq qalxmasaydınız qalxmasaydılar
subjunctive qalxmayam qalxmayasan qalxmaya qalxmayaq qalxmayasınız qalxmayalar
hortative qalxmayasıyam qalxmayasısan qalxmayası qalxmayasıyıq qalxmayasısınız qalxmayasılar
obligational present qalxmamalıyam qalxmamalısan qalxmamalı qalxmamalıyıq qalxmamalısınız qalxmamalılar
past qalxmamalıydım qalxmamalıydın qalxmamalıydı qalxmamalıydıq qalxmamalıydınız qalxmamalıydılar
evidential present qalxmayırmışam qalxmayırmışsan qalxmayırmış qalxmayırmışıq qalxmayırmışsınız qalxmayırmışlar
past qalxmayıbmışam qalxmayıbmışsan qalxmayıbmış qalxmayıbmışıq qalxmayıbmışsınız qalxmayıbmışlar
imperative qalxmayım qalxma qalxmasın qalxmayaq
qalxmayalım* 		qalxmayın qalxmasınlar
negative potential
subject non-past participle qalxammayan
subject future definite participle qalxammayacaq
non-subject participle (mənim +) qalxammadığım (sənin +) qalxammadığın (onun +) qalxammadığı (bizim +) qalxammadığımız (sizin +) qalxammadığınız (onların +) qalxammadığı or qalxammadıqları
converb -
caritive converb qalxammadan
general temporal participle qalxammayanda
participle of intensification qalxammadıqca
specific temporal participle qalxammayarkən
modal participle qalxammayaraq
infinitive qalxammamaq
singular plural
first second third first second third
indicative present simple qalxammıram qalxammırsan qalxammır qalxammırıq qalxammırsınız qalxammırlar
perfect 1 qalxammamışam qalxammamısan,
qalxammamışsan* 		qalxammamışdır qalxammamışıq qalxammamısınız,
qalxammamışsınız* 		qalxammaşmılar
perfect 2 – qalxammayıbsan qalxammayıb(dır) – qalxammayıbsınız qalxammayıb(dır)lar
past simple qalxammadım qalxammadın qalxammadı qalxammadıq qalxammadınız qalxammadılar
continuous qalxammırdım qalxammırdın qalxammırdı qalxammırdıq qalxammırdınız qalxammırdılır
perfect qalxammamışdım qalxammamışdın qalxammamışdı qalxammamışdıq qalxammamışdınız qalxammamışdılar
future definite qalxammayacağam qalxammayacaqsan qalxammayacaq qalxammayacağıq qalxammayacaqsınız qalxammayacaqlar
indefinite qalxammaram qalxammarsan,
qalxammazsan 		qalxammaz qalxammarıq qalxammarsınız,
qalxammazsınız 		qalxammazlar
future-in-the-past definite qalxammayacaqdım qalxammayacaqdın qalxammayacaqdı qalxammayacaqdıq qalxammayacaqdınız qalxammayacaqdılar
indefinite qalxammazdım qalxammazdın qalxammazdı qalxammazdıq qalxammazdınız qalxammazdılar
conditional present qalxammasam qalxammasan qalxammasa qalxammasaq qalxammasanız qalxammasalar
past qalxammasaydım qalxammasaydın qalxammasaydı qalxammasaydıq qalxammasaydınız qalxammasaydılar
subjunctive qalxammayam qalxammayasan qalxammaya qalxammayaq qalxammayasınız qalxammayalar
imperative qalxammayım qalxamma qalxammasın qalxammayaq qalxammayın qalxammasınlar
* dated or high-register

Derived terms edit

References edit

  1. ^ Starostin, Sergei, Dybo, Anna, Mudrak, Oleg (2003) “*Kạl(ɨ)-”, in Etymological dictionary of the Altaic languages (Handbuch der Orientalistik; VIII.8), Leiden, New York, Köln: E.J. Brill
Retrieved from "https://en.wiktionary.org/w/index.php?title=qalxmaq&oldid=78156061"