Pronunciation
edit
biza
- snail
- throat, pharynx
References
edit
- Gómez Aldana D. F., Análisis morfológico del Vocabulario 158 de la Biblioteca Nacional de Colombia. Grupo de Investigación Muysccubun. 2013.
Japanese
edit
Northern Ndebele
edit
Southern Ndebele
edit
Etymology
edit
From Proto-Bantu *-bɪ́dia, causative form of Proto-Bantu *-bɪ́da.
-bîza
- (transitive) to call
- (transitive) to mention, to name
- (transitive) to summon, to call together
- (transitive) to call for (something), to order (place an order for)
- (transitive) to charge (as payment)
- (transitive) to cost
- (intransitive) to be expensive
Inflection
edit
Tone HH
|
Infinitive
|
ukubiza
|
|
Positive
|
Negative
|
Infinitive
|
ukubiza
|
ukungabizi
|
|
Imperative
|
|
Simple
|
+ object concord
|
Singular
|
biza
|
-bize
|
Plural
|
bizani
|
-bizeni
|
|
Present
|
|
Positive absolute
|
Positive relative
|
Positive participial
|
Negative absolute
|
Negative relative
|
Negative participial
|
1st singular
|
ngiyabiza, ngibiza
|
engibizayo, engibiza
|
ngibiza
|
angibizi
|
engingabizi
|
ngingabizi
|
2nd singular
|
uyabiza, ubiza
|
obizayo, obiza
|
ubiza
|
awubizi
|
ongabizi
|
ungabizi
|
1st plural
|
siyabiza, sibiza
|
esibizayo, esibiza
|
sibiza
|
asibizi
|
esingabizi
|
singabizi
|
2nd plural
|
niyabiza, nibiza
|
enibizayo, enibiza
|
nibiza
|
anibizi
|
eningabizi
|
ningabizi
|
Class 1
|
uyabiza, ubiza
|
obizayo, obiza
|
ebiza
|
akabizi
|
ongabizi
|
engabizi
|
Class 2
|
bayabiza, babiza
|
ababizayo, ababiza
|
bebiza
|
ababizi
|
abangabizi
|
bengabizi
|
Class 3
|
uyabiza, ubiza
|
obizayo, obiza
|
ubiza
|
awubizi
|
ongabizi
|
ungabizi
|
Class 4
|
iyabiza, ibiza
|
ebizayo, ebiza
|
ibiza
|
ayibizi
|
engabizi
|
ingabizi
|
Class 5
|
liyabiza, libiza
|
elibizayo, elibiza
|
libiza
|
alibizi
|
elingabizi
|
lingabizi
|
Class 6
|
ayabiza, abiza
|
abizayo, abiza
|
ebiza
|
awabizi
|
angabizi
|
engabizi
|
Class 7
|
siyabiza, sibiza
|
esibizayo, esibiza
|
sibiza
|
asibizi
|
esingabizi
|
singabizi
|
Class 8
|
ziyabiza, zibiza
|
ezibizayo, ezibiza
|
zibiza
|
azibizi
|
ezingabizi
|
zingabizi
|
Class 9
|
iyabiza, ibiza
|
ebizayo, ebiza
|
ibiza
|
ayibizi
|
engabizi
|
ingabizi
|
Class 10
|
ziyabiza, zibiza
|
ezibizayo, ezibiza
|
zibiza
|
azibizi
|
ezingabizi
|
zingabizi
|
Class 11
|
luyabiza, lubiza
|
olubizayo, olubiza
|
lubiza
|
alubizi
|
olungabizi
|
lungabizi
|
Class 14
|
buyabiza, bubiza
|
obubizayo, obubiza
|
bubiza
|
abubizi
|
obungabizi
|
bungabizi
|
Class 15
|
kuyabiza, kubiza
|
okubizayo, okubiza
|
kubiza
|
akubizi
|
okungabizi
|
kungabizi
|
Class 17
|
kuyabiza, kubiza
|
okubizayo, okubiza
|
kubiza
|
akubizi
|
okungabizi
|
kungabizi
|
|
Recent past
|
|
Positive absolute
|
Positive relative
|
Positive participial
|
Negative absolute
|
Negative relative
|
Negative participial
|
1st singular
|
ngibizile, ngibizē
|
engibizile, engibizē
|
ngibizile, ngibizē
|
angibizanga
|
engingabizanga
|
ngingabizanga
|
2nd singular
|
ubizile, ubizē
|
obizile, obizē
|
ubizile, ubizē
|
awubizanga
|
ongabizanga
|
ungabizanga
|
1st plural
|
sibizile, sibizē
|
esibizile, esibizē
|
sibizile, sibizē
|
asibizanga
|
esingabizanga
|
singabizanga
|
2nd plural
|
nibizile, nibizē
|
enibizile, enibizē
|
nibizile, nibizē
|
anibizanga
|
eningabizanga
|
ningabizanga
|
Class 1
|
ubizile, ubizē
|
obizile, obizē
|
ebizile, ebizē
|
akabizanga
|
ongabizanga
|
engabizanga
|
Class 2
|
babizile, babizē
|
ababizile, ababizē
|
bebizile, bebizē
|
ababizanga
|
abangabizanga
|
bengabizanga
|
Class 3
|
ubizile, ubizē
|
obizile, obizē
|
ubizile, ubizē
|
awubizanga
|
ongabizanga
|
ungabizanga
|
Class 4
|
ibizile, ibizē
|
ebizile, ebizē
|
ibizile, ibizē
|
ayibizanga
|
engabizanga
|
ingabizanga
|
Class 5
|
libizile, libizē
|
elibizile, elibizē
|
libizile, libizē
|
alibizanga
|
elingabizanga
|
lingabizanga
|
Class 6
|
abizile, abizē
|
abizile, abizē
|
ebizile, ebizē
|
awabizanga
|
angabizanga
|
engabizanga
|
Class 7
|
sibizile, sibizē
|
esibizile, esibizē
|
sibizile, sibizē
|
asibizanga
|
esingabizanga
|
singabizanga
|
Class 8
|
zibizile, zibizē
|
ezibizile, ezibizē
|
zibizile, zibizē
|
azibizanga
|
ezingabizanga
|
zingabizanga
|
Class 9
|
ibizile, ibizē
|
ebizile, ebizē
|
ibizile, ibizē
|
ayibizanga
|
engabizanga
|
ingabizanga
|
Class 10
|
zibizile, zibizē
|
ezibizile, ezibizē
|
zibizile, zibizē
|
azibizanga
|
ezingabizanga
|
zingabizanga
|
Class 11
|
lubizile, lubizē
|
olubizile, olubizē
|
lubizile, lubizē
|
alubizanga
|
olungabizanga
|
lungabizanga
|
Class 14
|
bubizile, bubizē
|
obubizile, obubizē
|
bubizile, bubizē
|
abubizanga
|
obungabizanga
|
bungabizanga
|
Class 15
|
kubizile, kubizē
|
okubizile, okubizē
|
kubizile, kubizē
|
akubizanga
|
okungabizanga
|
kungabizanga
|
Class 17
|
kubizile, kubizē
|
okubizile, okubizē
|
kubizile, kubizē
|
akubizanga
|
okungabizanga
|
kungabizanga
|
|
Remote past
|
|
Positive absolute
|
Positive relative
|
Positive participial
|
Negative absolute
|
Negative relative
|
Negative participial
|
1st singular
|
ngābiza
|
engābiza
|
ngābiza
|
angibizanga
|
engingabizanga
|
ngingabizanga
|
2nd singular
|
wābiza
|
owābiza
|
wābiza
|
awubizanga
|
ongabizanga
|
ungabizanga
|
1st plural
|
sābiza
|
esābiza
|
sābiza
|
asibizanga
|
esingabizanga
|
singabizanga
|
2nd plural
|
nābiza
|
enābiza
|
nābiza
|
anibizanga
|
eningabizanga
|
ningabizanga
|
Class 1
|
wābiza
|
owābiza
|
ābiza
|
akabizanga
|
ongabizanga
|
engabizanga
|
Class 2
|
bābiza
|
abābiza
|
bābiza
|
ababizanga
|
abangabizanga
|
bengabizanga
|
Class 3
|
wābiza
|
owābiza
|
wābiza
|
awubizanga
|
ongabizanga
|
ungabizanga
|
Class 4
|
yābiza
|
eyābiza
|
yābiza
|
ayibizanga
|
engabizanga
|
ingabizanga
|
Class 5
|
lābiza
|
elābiza
|
lābiza
|
alibizanga
|
elingabizanga
|
lingabizanga
|
Class 6
|
ābiza
|
ābiza
|
ābiza
|
awabizanga
|
angabizanga
|
engabizanga
|
Class 7
|
sābiza
|
esābiza
|
sābiza
|
asibizanga
|
esingabizanga
|
singabizanga
|
Class 8
|
zābiza
|
ezābiza
|
zābiza
|
azibizanga
|
ezingabizanga
|
zingabizanga
|
Class 9
|
yābiza
|
eyābiza
|
yābiza
|
ayibizanga
|
engabizanga
|
ingabizanga
|
Class 10
|
zābiza
|
ezābiza
|
zābiza
|
azibizanga
|
ezingabizanga
|
zingabizanga
|
Class 11
|
lwābiza
|
olwābiza
|
lwābiza
|
alubizanga
|
olungabizanga
|
lungabizanga
|
Class 14
|
bābiza
|
obābiza
|
bābiza
|
abubizanga
|
obungabizanga
|
bungabizanga
|
Class 15
|
kwābiza
|
okwābiza
|
kwābiza
|
akubizanga
|
okungabizanga
|
kungabizanga
|
Class 17
|
kwābiza
|
okwābiza
|
kwābiza
|
akubizanga
|
okungabizanga
|
kungabizanga
|
|
Potential
|
|
Positive absolute
|
Positive relative
|
Positive participial
|
Negative absolute
|
Negative relative
|
Negative participial
|
1st singular
|
ngingabiza
|
—
|
ngingabiza
|
ngingebize
|
—
|
ngingebize
|
2nd singular
|
ungabiza
|
—
|
ungabiza
|
ungebize
|
—
|
ungebize
|
1st plural
|
singabiza
|
—
|
singabiza
|
singebize
|
—
|
singebize
|
2nd plural
|
ningabiza
|
—
|
ningabiza
|
ningebize
|
—
|
ningebize
|
Class 1
|
angabiza
|
—
|
engabiza
|
angebize
|
—
|
engebize
|
Class 2
|
bangabiza
|
—
|
bengabiza
|
bangebize
|
—
|
bengebize
|
Class 3
|
ungabiza
|
—
|
ungabiza
|
ungebize
|
—
|
ungebize
|
Class 4
|
ingabiza
|
—
|
ingabiza
|
ingebize
|
—
|
ingebize
|
Class 5
|
lingabiza
|
—
|
lingabiza
|
lingebize
|
—
|
lingebize
|
Class 6
|
angabiza
|
—
|
engabiza
|
angebize
|
—
|
engebize
|
Class 7
|
singabiza
|
—
|
singabiza
|
singebize
|
—
|
singebize
|
Class 8
|
zingabiza
|
—
|
zingabiza
|
zingebize
|
—
|
zingebize
|
Class 9
|
ingabiza
|
—
|
ingabiza
|
ingebize
|
—
|
ingebize
|
Class 10
|
zingabiza
|
—
|
zingabiza
|
zingebize
|
—
|
zingebize
|
Class 11
|
lungabiza
|
—
|
lungabiza
|
lungebize
|
—
|
lungebize
|
Class 14
|
bungabiza
|
—
|
bungabiza
|
bungebize
|
—
|
bungebize
|
Class 15
|
kungabiza
|
—
|
kungabiza
|
kungebize
|
—
|
kungebize
|
Class 17
|
kungabiza
|
—
|
kungabiza
|
kungebize
|
—
|
kungebize
|
|
Immediate future
|
|
Positive absolute
|
Positive relative
|
Positive participial
|
Negative absolute
|
Negative relative
|
Negative participial
|
1st singular
|
ngizobiza
|
engizobiza
|
ngizobiza
|
angizubiza
|
engingezubiza
|
ngingezubiza
|
2nd singular
|
uzobiza
|
ozobiza
|
uzobiza
|
awuzubiza
|
ongezubiza
|
ungezubiza
|
1st plural
|
sizobiza
|
esizobiza
|
sizobiza
|
asizubiza
|
esingezubiza
|
singezubiza
|
2nd plural
|
nizobiza
|
enizobiza
|
nizobiza
|
anizubiza
|
eningezubiza
|
ningezubiza
|
Class 1
|
uzobiza
|
ozobiza
|
ezobiza
|
akazubiza
|
ongezubiza
|
engezubiza
|
Class 2
|
bazobiza
|
abazobiza
|
bezobiza
|
abazubiza
|
abangezubiza
|
bengezubiza
|
Class 3
|
uzobiza
|
ozobiza
|
uzobiza
|
awuzubiza
|
ongezubiza
|
ungezubiza
|
Class 4
|
izobiza
|
ezobiza
|
izobiza
|
ayizubiza
|
engezubiza
|
ingezubiza
|
Class 5
|
lizobiza
|
elizobiza
|
lizobiza
|
alizubiza
|
elingezubiza
|
lingezubiza
|
Class 6
|
azobiza
|
azobiza
|
ezobiza
|
awazubiza
|
angezubiza
|
engezubiza
|
Class 7
|
sizobiza
|
esizobiza
|
sizobiza
|
asizubiza
|
esingezubiza
|
singezubiza
|
Class 8
|
zizobiza
|
ezizobiza
|
zizobiza
|
azizubiza
|
ezingezubiza
|
zingezubiza
|
Class 9
|
izobiza
|
ezobiza
|
izobiza
|
ayizubiza
|
engezubiza
|
ingezubiza
|
Class 10
|
zizobiza
|
ezizobiza
|
zizobiza
|
azizubiza
|
ezingezubiza
|
zingezubiza
|
Class 11
|
luzobiza
|
oluzobiza
|
luzobiza
|
aluzubiza
|
olungezubiza
|
lungezubiza
|
Class 14
|
buzobiza
|
obuzobiza
|
buzobiza
|
abuzubiza
|
obungezubiza
|
bungezubiza
|
Class 15
|
kuzobiza
|
okuzobiza
|
kuzobiza
|
akuzubiza
|
okungezubiza
|
kungezubiza
|
Class 17
|
kuzobiza
|
okuzobiza
|
kuzobiza
|
akuzubiza
|
okungezubiza
|
kungezubiza
|
|
Remote future
|
|
Positive absolute
|
Positive relative
|
Positive participial
|
Negative absolute
|
Negative relative
|
Negative participial
|
1st singular
|
ngiyobiza
|
engiyobiza
|
ngiyobiza
|
angiyubiza
|
engingeyubiza
|
ngingeyubiza
|
2nd singular
|
uyobiza
|
oyobiza
|
uyobiza
|
awuyubiza
|
ongeyubiza
|
ungeyubiza
|
1st plural
|
siyobiza
|
esiyobiza
|
siyobiza
|
asiyubiza
|
esingeyubiza
|
singeyubiza
|
2nd plural
|
niyobiza
|
eniyobiza
|
niyobiza
|
aniyubiza
|
eningeyubiza
|
ningeyubiza
|
Class 1
|
uyobiza
|
oyobiza
|
eyobiza
|
akayubiza
|
ongeyubiza
|
engeyubiza
|
Class 2
|
bayobiza
|
abayobiza
|
beyobiza
|
abayubiza
|
abangeyubiza
|
bengeyubiza
|
Class 3
|
uyobiza
|
oyobiza
|
uyobiza
|
awuyubiza
|
ongeyubiza
|
ungeyubiza
|
Class 4
|
iyobiza
|
eyobiza
|
iyobiza
|
ayiyubiza
|
engeyubiza
|
ingeyubiza
|
Class 5
|
liyobiza
|
eliyobiza
|
liyobiza
|
aliyubiza
|
elingeyubiza
|
lingeyubiza
|
Class 6
|
ayobiza
|
ayobiza
|
eyobiza
|
awayubiza
|
angeyubiza
|
engeyubiza
|
Class 7
|
siyobiza
|
esiyobiza
|
siyobiza
|
asiyubiza
|
esingeyubiza
|
singeyubiza
|
Class 8
|
ziyobiza
|
eziyobiza
|
ziyobiza
|
aziyubiza
|
ezingeyubiza
|
zingeyubiza
|
Class 9
|
iyobiza
|
eyobiza
|
iyobiza
|
ayiyubiza
|
engeyubiza
|
ingeyubiza
|
Class 10
|
ziyobiza
|
eziyobiza
|
ziyobiza
|
aziyubiza
|
ezingeyubiza
|
zingeyubiza
|
Class 11
|
luyobiza
|
oluyobiza
|
luyobiza
|
aluyubiza
|
olungeyubiza
|
lungeyubiza
|
Class 14
|
buyobiza
|
obuyobiza
|
buyobiza
|
abuyubiza
|
obungeyubiza
|
bungeyubiza
|
Class 15
|
kuyobiza
|
okuyobiza
|
kuyobiza
|
akuyubiza
|
okungeyubiza
|
kungeyubiza
|
Class 17
|
kuyobiza
|
okuyobiza
|
kuyobiza
|
akuyubiza
|
okungeyubiza
|
kungeyubiza
|
|
Present subjunctive
|
|
Positive
|
Negative
|
1st singular
|
ngibize
|
ngingabizi
|
2nd singular
|
ubize
|
ungabizi
|
1st plural
|
sibize
|
singabizi
|
2nd plural
|
nibize
|
ningabizi
|
Class 1
|
abize
|
angabizi
|
Class 2
|
babize
|
bangabizi
|
Class 3
|
ubize
|
ungabizi
|
Class 4
|
ibize
|
ingabizi
|
Class 5
|
libize
|
lingabizi
|
Class 6
|
abize
|
angabizi
|
Class 7
|
sibize
|
singabizi
|
Class 8
|
zibize
|
zingabizi
|
Class 9
|
ibize
|
ingabizi
|
Class 10
|
zibize
|
zingabizi
|
Class 11
|
lubize
|
lungabizi
|
Class 14
|
bubize
|
bungabizi
|
Class 15
|
kubize
|
kungabizi
|
Class 17
|
kubize
|
kungabizi
|
|
Past subjunctive
|
|
Positive
|
Negative
|
1st singular
|
ngabiza
|
ngangabiza, angabiza, angangabiza
|
2nd singular
|
wabiza
|
wangabiza, awabiza, awangabiza
|
1st plural
|
sabiza
|
sangabiza, asabiza, asangabiza
|
2nd plural
|
nabiza
|
nangabiza, anabiza, anangabiza
|
Class 1
|
wabiza
|
wangabiza, akabiza, akangabiza
|
Class 2
|
babiza
|
bangabiza, ababiza, abangabiza
|
Class 3
|
wabiza
|
wangabiza, awabiza, awangabiza
|
Class 4
|
yabiza
|
yangabiza, ayabiza, ayangabiza
|
Class 5
|
labiza
|
langabiza, alabiza, alangabiza
|
Class 6
|
abiza
|
angabiza, awabiza, awangabiza
|
Class 7
|
sabiza
|
sangabiza, asabiza, asangabiza
|
Class 8
|
zabiza
|
zangabiza, azabiza, azangabiza
|
Class 9
|
yabiza
|
yangabiza, ayabiza, ayangabiza
|
Class 10
|
zabiza
|
zangabiza, azabiza, azangabiza
|
Class 11
|
lwabiza
|
lwangabiza, alwabiza, alwangabiza
|
Class 14
|
babiza
|
bangabiza, ababiza, abangabiza
|
Class 15
|
kwabiza
|
kwangabiza, akwabiza, akwangabiza
|
Class 17
|
kwabiza
|
kwangabiza, akwabiza, akwangabiza
|
Derived terms
edit
References
edit