gdyby

Lower Sorbian

Etymology

Univerbation of gdyž (“if”) +‎ by (“would”)

Pronunciation

• IPA^(key): /ˈdɨbɨ/

Verb

gdyby (defective, invariable)

1. if…would

Old Polish

Etymology

From gdy +‎ -by. First attested in 1418.

Pronunciation

• IPA^(key): (10^th–15^th CE) /ɡdɨbɨ/
• IPA^(key): (15^th CE) /ɡdɨbɨ/

Conjunction

gdyby

1. (attested in Greater Poland) introduces an unreal conditional; if
   • 1858 [c. 1408], Wojciech Szurkowski z Ponieca, “Wyroki sądów miejskich czyli ortyle [Urban court rulings i.e. "Ortyls"]”, in Wacław Aleksander Maciejowski, editor, Historia prawodawstw słowiańskich [History of Slavic lawmaking], volume 6, Poniec, page 31:

     Gdyby ktho kogo zabyl, ranyl, yako mayą na nye doszwyaczycz

     [Gdyby kto kogo zabił, ranił, jako mają na nie doświaczyć]

   • 1895 [1418], Archiwum Komisji Prawniczej. Collectanea ex Archivo Collegii Iuridici‎^[2], volume VIIIa, page 144:

     A gdibi bil plascza ne wrzocil, tegdy tego rakoyemstwa przoszen

     [A gdyby był płaszcza nie wrocił, tegdy tego rękojemstwa prożen]

   • 1858 [c. 1408], Wojciech Szurkowski z Ponieca, “Wyroki sądów miejskich czyli ortyle [Urban court rulings i.e. "Ortyls"]”, in Wacław Aleksander Maciejowski, editor, Historia prawodawstw słowiańskich [History of Slavic lawmaking], volume 6, Poniec, page 37:

     Gdyby ktho mowyl o rayczach przed dzyedzycznym panem. Pythalysczye nasz o prawo thymy szlowy: Gdyby kthory czlowyek rzekl przed dzyedzycznym paanem o rayczach mowyącz, aby nye byly prawdzywy..., czo then za tho przepadl?

     [Gdyby kto mowił o rajcach przed dziedzicznym panem. Pytaliście nas o prawo tymi słowy: Gdyby ktory człowiek rzekł przed dziedzicznem pa[a]nem o rajcach mowiąc, aby nie byli prawdziwi..., co ten za to przepadł?]

   • 1858 [1498], Wacław Aleksander Maciejowski, editor, Historia prawodawstw słowiańskich‎^[3], 2 edition, volume VI, page 273:

     Gdibi sią w sądzie zwada stala (de trubatione iuris)

     [Gdyby się w sądzie zwada stała (de trubatione iuris)]

2. The meaning of this term is uncertain. Possibilities include:
   1. to, so that, in order to
      • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[4], page 549:

        Alye tego myly Cristus yavnye nye rzekl, gdyby yny slyschely, alye ysch tego nye baczyly, bo nye chczyal myly Krystus grzecha Iudaschova

        [Ale tego miły Krystus jawnie nie rzekł, gdyby ini słyszeli, ale iż tego nie baczyli, bo nie chciał miły Krystus [zjawiać] grzecha Judaszowa]

Derived terms

conjunctions

• gdyby tylko
• jako gdyby
• niżli gdyby

 

Descendants

• Masurian: gdibi
• Polish: gdyby
• Silesian: gdyby

References

• Bańkowski, Andrzej (2000) “gdyby”, in Etymologiczny słownik języka polskiego [Etymological Dictionary of the Polish Language] (in Polish)
• B. Sieradzka-Baziur, editor (2011–2015), “gdyby”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego [Conceptual Dictionary of Old Polish] (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN

Polish

Etymology

Inherited from Old Polish gdyby. By surface analysis, gdy +‎ -by.

Pronunciation

• IPA^(key): /ˈɡdɨ.bɨ/
• (Middle Polish) IPA^(key): /ˈɡdɨ.bɨ/

• Audio:

  (file)

• Rhymes: -ɨbɨ
• Syllabification: gdy‧by

Conjunction

gdyby

1. introduces an unreal conditional; if

   Near-synonyms: jakby, jeśliby, jeżeliby, żeby

   Gdybym miał więcej pieniędzy, kupiłbym nowy samochód. ― If I had more money, I would buy a new car.

   Byłoby nam cieplej, gdybyś nie otworzył okna! ― We would be warmer if you hadn’t opened the window!

   Gdybym był wiedział, że się przewrócę, to bym usiadł. ― If I had known that I would fall over, I would have sat down.

2. used to introduce a polite suggestion; what if
3. expresses optative meaning; if only

   Near-synonym: żeby

4. (obsolete) as though

   Synonym: jakby

Declension

Combined forms of gdyby

	singular	plural
1st person	gdybym	gdybyśmy
2nd person	gdybyś	gdybyście
3rd person	gdyby	gdyby

Derived terms

adverb

• jak gdyby nigdy nic

 

conjunction

• jak gdyby

 

noun

• gdybologia

 

particle

• gdyby nie

 

phrase

• gdyby babcia miała wąsy, toby była dziadkiem

 

verbs

• gdybać impf

 

Trivia

According to Słownik frekwencyjny polszczyzny współczesnej (1990), gdyby is one of the most used words in Polish, appearing 25 times in scientific texts, 1 time in news, 27 times in essays, 67 times in fiction, and 103 times in plays, each out of a corpus of 100,000 words, totaling 223 times, making it the 248th most common word in a corpus of 500,000 words.

Further reading

• gdyby in Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN
• gdyby in Polish dictionaries at PWN
• Maria Renata Mayenowa, Stanisław Rospond, Witold Taszycki, Stefan Hrabec, Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023) “gdyby”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish]
• “GDYBY”, in Elektroniczny Słownik Języka Polskiego XVII i XVIII Wieku [Electronic Dictionary of the Polish Language of the XVII and XVIII Century], 2008 January 14
• Samuel Bogumił Linde (1807–1814) “gdyby”, in Słownik języka polskiego‎^[5]
• Aleksander Zdanowicz (1861) “gdyby”, in Słownik języka polskiego, Wilno 1861‎^[6]
• J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, editors (1900), “gdyby”, in Słownik języka polskiego‎^[7] (in Polish), volume 1, Warsaw, page 814
• gdyby in Narodowy Fotokorpus Języka Polskiego

Silesian

Etymology

Inherited from Old Polish gdyby. By surface analysis, gdy +‎ -by.

Pronunciation

• IPA^(key): /ˈɡdɪbɪ/
• Rhymes: -ɡdɪbɪ
• Syllabification: gdy‧by

Conjunction

gdyby

1. introduces an unreal conditional; if

Declension

Combined forms of gdyby

	singular	plural
1st person	gdybych	gdybychmy
2nd person	gdybyś	gdybyście
3rd person	gdyby	gdyby

Further reading

• gdyby in silling.org