ծախել
Armenian edit
Etymology edit
From Old Armenian ծախեմ (caxem).
Pronunciation edit
- (Eastern Armenian, standard) IPA(key): /t͡saˈχel/ [t͡sɑˈχel] invalid IPA characters (//[])
- (Western Armenian, standard) IPA(key): /d͡zaˈχel/ [d͡zɑˈχel] invalid IPA characters (//[])
Verb edit
ծախել • (caxel)
- to sell
- իրեն թանկ ծախել ― iren tʻank caxel ― to be a hard sell, to not easily agree (e.g., to marriage, to work, to sing, to dance)
- իրեն ծախել ― iren caxel ― to sell oneself, to engage in illicit trade for money
- ինքզինքը ծանր ծախել ― inkʻzinkʻə canr caxel ― see իրեն թանկ ծախել
- հոգին ծախել / հոգին սատանաներին (սատանեքին) ծախել ― hogin caxel / hogin satananerin (satanekʻin) caxel ― 1) to sell one's soul (to the devil); 2) to lie, to give a false testimony; 3) to betray
- զբոսանքներ ծախել ― zbosankʻner caxel ― to cause pleasure
- խիղճը ծախել ― xiġčə caxel ― to sell one's conscience
- ամոթը ծախել ― amotʻə caxel ― to lose one's honor or dignity
- բերանը (բերանները) մեկին ծախել ― beranə (berannerə) mekin caxel ― to deceive, to make someone believe in one's lies
- շնորհքը տանկ ծախել ― šnorhkʻə tank caxel ― to show one's respect or politeness with difficulty
- խելք ծախել ― xelkʻ caxel ― to roam about unemployed
- քաջություն՝ կտրիճություն ծախել ― kʻaǰutʻyun, ktričutʻyun caxel ― to boast, to brag
- նազ ծախել / նազ ու տուզ ծախել ― naz caxel / naz u tuz caxel ― 1) to refuse out of politeness, but secretly want it; 2) same as իրեն թանկ ծախել
- աղայություն՝ խանումություն, մեծություն, քաջություն և այլն ծախել ― aġayutʻyun, xanumutʻyun, mecutʻyun, kʻaǰutʻyun ew ayln caxel ― to sell oneself as
- 1661 – 1722, Yovnatʿan Nałaš, Tałer [Poems] :[1][2]
- Շամամներիդ համար դառն եմ,
Թո՛ղ, որ ձեռս մէջն խառնեմ,
Ինձ ծախեմ՝ էդ բախչէդ առնեմ։
Զալում, թո՛ղ՝ ես
Եմիշ քաղեմ,
Մէկ ծիծաղեմ:- Šamamnerid hamar daṙn em,
Tʻóġ, or jeṙs mēǰn xaṙnem,
Inj caxem, ēd baxčʻēd aṙnem.
Zalum, tʻóġ, es
Emiš kʻaġem,
Mēk cicaġem:
- Translation by S. Peter Cowe
- I'm desperate for your melons.
Let my hand them go among them,
Let me sell myself and buy the orchard of yours.
O unjust one, Let me
pick some fruit
and have a giggle.
- I'm desperate for your melons.
- Šamamnerid hamar daṙn em,
- Շամամներիդ համար դառն եմ,
- (figuratively) to betray, to sell out
- (figuratively) (colloquial) to deceive, to break a promise
- to spread, to publish
- (archaic) to waste, to use up, to ruin
- to marry off a girl by receiving goods or money in return
- to traffic (of illegal trade)
Inflection edit
plain -el conjugation (Eastern Armenian)
| infinitive | ծախել (caxel) | imperfective converb | ծախում (caxum) | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| passive | ծախվել (caxvel) | simultaneous converb | ծախելիս (caxelis) | ||||
| causative | — | perfective converb | ծախել (caxel) | ||||
| aorist stem | ծախ- (cax-) | future converb I | ծախելու (caxelu) | ||||
| resultative participle | ծախած (caxac) | future converb II | ծախելիք (caxelikʻ) | ||||
| subject participle | ծախող (caxoġ) | connegative converb | ծախի (caxi) | ||||
| person | singular | plural | |||||
| 1st person | 2nd person | 3rd person | 1st person | 2nd person | 3rd person | ||
| indicative | ես | դու | նա | մենք | դուք | նրանք | |
| present | ծախում եմ (caxum em) | ծախում ես (caxum es) | ծախում է (caxum ē) | ծախում ենք (caxum enkʻ) | ծախում եք (caxum ekʻ) | ծախում են (caxum en) | |
| past imperfective | ծախում էի (caxum ēi) | ծախում էիր (caxum ēir) | ծախում էր (caxum ēr) | ծախում էինք (caxum ēinkʻ) | ծախում էիք (caxum ēikʻ) | ծախում էին (caxum ēin) | |
| future | ծախելու եմ (caxelu em) | ծախելու ես (caxelu es) | ծախելու է (caxelu ē) | ծախելու ենք (caxelu enkʻ) | ծախելու եք (caxelu ekʻ) | ծախելու են (caxelu en) | |
| past future | ծախելու էի (caxelu ēi) | ծախելու էիր (caxelu ēir) | ծախելու էր (caxelu ēr) | ծախելու էինք (caxelu ēinkʻ) | ծախելու էիք (caxelu ēikʻ) | ծախելու էին (caxelu ēin) | |
| present perfect | ծախել եմ (caxel em) | ծախել ես (caxel es) | ծախել է (caxel ē) | ծախել ենք (caxel enkʻ) | ծախել եք (caxel ekʻ) | ծախել են (caxel en) | |
| pluperfect | ծախել էի (caxel ēi) | ծախել էիր (caxel ēir) | ծախել էր (caxel ēr) | ծախել էինք (caxel ēinkʻ) | ծախել էիք (caxel ēikʻ) | ծախել էին (caxel ēin) | |
| aorist (past perfective) | ծախեցի, ծախի* (caxecʻi, caxi*) | ծախեցիր, ծախիր* (caxecʻir, caxir*) | ծախեց (caxecʻ) | ծախեցինք, ծախինք* (caxecʻinkʻ, caxinkʻ*) | ծախեցիք, ծախիք* (caxecʻikʻ, caxikʻ*) | ծախեցին, ծախին* (caxecʻin, caxin*) | |
| subjunctive | ես | դու | նա | մենք | դուք | նրանք | |
| present | ծախեմ (caxem) | ծախես (caxes) | ծախի (caxi) | ծախենք (caxenkʻ) | ծախեք (caxekʻ) | ծախեն (caxen) | |
| past | ծախեի (caxei) | ծախեիր (caxeir) | ծախեր (caxer) | ծախեինք (caxeinkʻ) | ծախեիք (caxeikʻ) | ծախեին (caxein) | |
| conditional | ես | դու | նա | մենք | դուք | նրանք | |
| future | կծախեմ (kcaxem) | կծախես (kcaxes) | կծախի (kcaxi) | կծախենք (kcaxenkʻ) | կծախեք (kcaxekʻ) | կծախեն (kcaxen) | |
| past | կծախեի (kcaxei) | կծախեիր (kcaxeir) | կծախեր (kcaxer) | կծախեինք (kcaxeinkʻ) | կծախեիք (kcaxeikʻ) | կծախեին (kcaxein) | |
| imperative | — | (դու) | — | — | (դուք) | — | |
| — | ծախի՛ր, ծախի՛* (caxír, caxí*) | — | — | ծախե՛ք, ծախեցե՛ք** (caxékʻ, caxecʻékʻ**) | — | ||
| *colloquial **dated | |||||||
plain -el negative conjugation (Eastern Armenian)
| infinitive | չծախել (čʻcaxel) | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| resultative participle | չծախած (čʻcaxac) | ||||||
| subject participle | չծախող (čʻcaxoġ) | ||||||
| person | singular | plural | |||||
| 1st person | 2nd person | 3rd person | 1st person | 2nd person | 3rd person | ||
| indicative | ես | դու | նա | մենք | դուք | նրանք | |
| present | չեմ ծախում (čʻem caxum) | չես ծախում (čʻes caxum) | չի ծախում (čʻi caxum) | չենք ծախում (čʻenkʻ caxum) | չեք ծախում (čʻekʻ caxum) | չեն ծախում (čʻen caxum) | |
| past imperfective | չէի ծախում (čʻēi caxum) | չէիր ծախում (čʻēir caxum) | չէր ծախում (čʻēr caxum) | չէինք ծախում (čʻēinkʻ caxum) | չէիք ծախում (čʻēikʻ caxum) | չէին ծախում (čʻēin caxum) | |
| future | չեմ ծախելու (čʻem caxelu) | չես ծախելու (čʻes caxelu) | չի ծախելու (čʻi caxelu) | չենք ծախելու (čʻenkʻ caxelu) | չեք ծախելու (čʻekʻ caxelu) | չեն ծախելու (čʻen caxelu) | |
| past future | չէի ծախելու (čʻēi caxelu) | չէիր ծախելու (čʻēir caxelu) | չէր ծախելու (čʻēr caxelu) | չէինք ծախելու (čʻēinkʻ caxelu) | չէիք ծախելու (čʻēikʻ caxelu) | չէին ծախելու (čʻēin caxelu) | |
| present perfect | չեմ ծախել (čʻem caxel) | չես ծախել (čʻes caxel) | չի ծախել (čʻi caxel) | չենք ծախել (čʻenkʻ caxel) | չեք ծախել (čʻekʻ caxel) | չեն ծախել (čʻen caxel) | |
| pluperfect | չէի ծախել (čʻēi caxel) | չէիր ծախել (čʻēir caxel) | չէր ծախել (čʻēr caxel) | չէինք ծախել (čʻēinkʻ caxel) | չէիք ծախել (čʻēikʻ caxel) | չէին ծախել (čʻēin caxel) | |
| aorist (past perfective) | չծախեցի, չծախի* (čʻcaxecʻi, čʻcaxi*) | չծախեցիր, չծախիր* (čʻcaxecʻir, čʻcaxir*) | չծախեց (čʻcaxecʻ) | չծախեցինք, չծախինք* (čʻcaxecʻinkʻ, čʻcaxinkʻ*) | չծախեցիք, չծախիք* (čʻcaxecʻikʻ, čʻcaxikʻ*) | չծախեցին, չծախին* (čʻcaxecʻin, čʻcaxin*) | |
| subjunctive | ես | դու | նա | մենք | դուք | նրանք | |
| present | չծախեմ (čʻcaxem) | չծախես (čʻcaxes) | չծախի (čʻcaxi) | չծախենք (čʻcaxenkʻ) | չծախեք (čʻcaxekʻ) | չծախեն (čʻcaxen) | |
| past | չծախեի (čʻcaxei) | չծախեիր (čʻcaxeir) | չծախեր (čʻcaxer) | չծախեինք (čʻcaxeinkʻ) | չծախեիք (čʻcaxeikʻ) | չծախեին (čʻcaxein) | |
| conditional | ես | դու | նա | մենք | դուք | նրանք | |
| future | չեմ ծախի (čʻem caxi) | չես ծախի (čʻes caxi) | չի ծախի (čʻi caxi) | չենք ծախի (čʻenkʻ caxi) | չեք ծախի (čʻekʻ caxi) | չեն ծախի (čʻen caxi) | |
| past | չէի ծախի (čʻēi caxi) | չէիր ծախի (čʻēir caxi) | չէր ծախի (čʻēr caxi) | չէինք ծախի (čʻēinkʻ caxi) | չէիք ծախի (čʻēikʻ caxi) | չէին ծախի (čʻēin caxi) | |
| imperative | — | (դու) | — | — | (դուք) | — | |
| — | մի՛ ծախիր, մի՛ ծախի* (mí caxir, mí caxi*) | — | — | մի՛ ծախեք, մի՛ ծախեցեք** (mí caxekʻ, mí caxecʻekʻ**) | — | ||
| *colloquial **dated | |||||||
declension of the nominalized infinitive, u-type, inanimate (Eastern Armenian)
| singular (singulare tantum) | ||||
|---|---|---|---|---|
| nominative | ծախել (caxel) | |||
| dative | ծախելու (caxelu) | |||
| ablative | ծախելուց (caxelucʻ) | |||
| instrumental | ծախելով (caxelov) | |||
| locative | ծախելում (caxelum) | |||
| definite forms | ||||
| nominative | ծախելը/ծախելն (caxelə/caxeln) | |||
| dative | ծախելուն (caxelun) | |||
| 1st person possessive forms (my) | ||||
| nominative | ծախելս (caxels) | |||
| dative | ծախելուս (caxelus) | |||
| ablative | ծախելուցս (caxelucʻs) | |||
| instrumental | ծախելովս (caxelovs) | |||
| locative | ծախելումս (caxelums) | |||
| 2nd person possessive forms (your) | ||||
| nominative | ծախելդ (caxeld) | |||
| dative | ծախելուդ (caxelud) | |||
| ablative | ծախելուցդ (caxelucʻd) | |||
| instrumental | ծախելովդ (caxelovd) | |||
| locative | ծախելումդ (caxelumd) | |||
Synonyms edit
- (to sell): վաճառել (vačaṙel)
References edit
- ^ Naġaš Hovnatʻan (1983) A. Mnacʻakanyan, editor, Taġer [Poems] (Hay kʻnarergutʻyun), Yerevan: Sovetakan groġ, pages 48–49
- ^ Cowe, S. Peter (2019) “The object of Ałtʿamarʿci’s affections”, in U. Bläsing, J. Dum-Tragut, T.M. van Lint, editors, Armenian, Hittite, and Indo-European Studies: A Commemoration Volume for Jos J.S. Weitenberg (Hebrew University Armenian Studies; 15), Leuven: Peeters, page 74