շունչ
Armenian edit
Etymology edit
From Old Armenian շունչ (šunčʻ).
Pronunciation edit
- (Eastern Armenian, standard) IPA(key): [ʃunt͡ʃʰ]
- (Western Armenian, standard) IPA(key): [ʃunt͡ʃʰ]
Audio (Eastern Armenian) (file)
Noun edit
շունչ • (šunčʻ)
Declension edit
i-type, inanimate (Eastern Armenian)
| singular | plural | |||
|---|---|---|---|---|
| nominative | շունչ (šunčʻ) | շունչեր (šunčʻer) | ||
| dative | շունչի (šunčʻi) | շունչերի (šunčʻeri) | ||
| ablative | շունչից (šunčʻicʻ) | շունչերից (šunčʻericʻ) | ||
| instrumental | շունչով (šunčʻov) | շունչերով (šunčʻerov) | ||
| locative | շունչում (šunčʻum) | շունչերում (šunčʻerum) | ||
| definite forms | ||||
| nominative | շունչը/շունչն (šunčʻə/šunčʻn) | շունչերը/շունչերն (šunčʻerə/šunčʻern) | ||
| dative | շունչին (šunčʻin) | շունչերին (šunčʻerin) | ||
| 1st person possessive forms (my) | ||||
| nominative | շունչս (šunčʻs) | շունչերս (šunčʻers) | ||
| dative | շունչիս (šunčʻis) | շունչերիս (šunčʻeris) | ||
| ablative | շունչիցս (šunčʻicʻs) | շունչերիցս (šunčʻericʻs) | ||
| instrumental | շունչովս (šunčʻovs) | շունչերովս (šunčʻerovs) | ||
| locative | շունչումս (šunčʻums) | շունչերումս (šunčʻerums) | ||
| 2nd person possessive forms (your) | ||||
| nominative | շունչդ (šunčʻd) | շունչերդ (šunčʻerd) | ||
| dative | շունչիդ (šunčʻid) | շունչերիդ (šunčʻerid) | ||
| ablative | շունչիցդ (šunčʻicʻd) | շունչերիցդ (šunčʻericʻd) | ||
| instrumental | շունչովդ (šunčʻovd) | շունչերովդ (šunčʻerovd) | ||
| locative | շունչումդ (šunčʻumd) | շունչերումդ (šunčʻerumd) | ||
Related terms edit
- շնչել (šnčʻel)
Old Armenian edit
Etymology edit
Probably of onomatopoeic origin.
Noun edit
շունչ • (šunčʻ)
- breath, puff; respiration
- շունչ կլանել, առնուլ ― šunčʻ klanel, aṙnul ― to breathe, to take breath, to recover one's breath, to respire; to repose, to rest, to take a little breath or respite
- շունչ առնուլ լիաբերան ― šunčʻ aṙnul liaberan ― to breathe freely; to draw a long breath
- հատանիլ շնչոյ ― hatanil šnčʻoy ― to lose breath
- ի շունչ վախճանին հասանել ― i šunčʻ vaxčanin hasanel ― to be near to one's last breath
- ցշունչ վախճանին ― cʻšunčʻ vaxčanin ― to one's last gasp
- շունչ վախճանին չեւ էր հասեալ ― šunčʻ vaxčanin čʻew ēr haseal ― he had not yet yielded his last breath
- ընդ վախճանել շնչոյն ― ənd vaxčanel šnčʻoyn ― while expiring
- մինչեւ ի վերջին շունչն ― minčʻew i verǰin šunčʻn ― to the last moment
- ի յետին շունչն հասեալ է ― i yetin šunčʻn haseal ē ― he is at his last breath, in the pangs of death
- ցյետին շունչ կենաց իմոց ― cʻyetin šunčʻ kenacʻ imocʻ ― to the last moment of my life
- ի մի շունչ կլանել ― i mi šunčʻ klanel ― to swallow in one gulp, at a draught
- spirit, soul, life, person
- միով շնչով ― miov šnčʻov ― unanimously, with one accord
- ամենայն շունչ կենդանի ― amenayn šunčʻ kendani ― all that has life; every living soul
- wind, breeze
- ի շունչ հողմոյ գեղածփեալ ― i šunčʻ hołmoy gełacpʻeal ― at the mercy of the winds
Declension edit
o-type
| singular | plural | ||
|---|---|---|---|
| nominative | շունչ (šunčʻ) | շունչք (šunčʻkʻ) | |
| genitive | շնչոյ (šnčʻoy) | շնչոց (šnčʻocʻ) | |
| dative | շնչոյ (šnčʻoy) | շնչոց (šnčʻocʻ) | |
| accusative | շունչ (šunčʻ) | շունչս (šunčʻs) | |
| ablative | շնչոյ (šnčʻoy) | շնչոց (šnčʻocʻ) | |
| instrumental | շնչով (šnčʻov) | շնչովք (šnčʻovkʻ) | |
| locative | շունչ (šunčʻ) | շունչս (šunčʻs) | |
| the plural genitive can be i-type շնչից (šnčʻicʻ) | |||
Derived terms edit
- անշնչաբար (anšnčʻabar)
- անշնչական (anšnčʻakan)
- անշնչանամ (anšnčʻanam)
- անշնչապէս (anšnčʻapēs)
- անշնչաւոր (anšnčʻawor)
- անշնչութիւն (anšnčʻutʻiwn)
- անշունչ (anšunčʻ)
- աստուածաշունչ (astuacašunčʻ)
- արգելաշունչ (argelašunčʻ)
- արտաշնչական (artašnčʻakan)
- արտաշնչանամ (artašnčʻanam)
- արտաշնչեմ (artašnčʻem)
- արտաշնչութիւն (artašnčʻutʻiwn)
- արտաշնչումն (artašnčʻumn)
- արտաքսաշնչումն (artakʻsašnčʻumn)
- բարեշնչութիւն (barešnčʻutʻiwn)
- բարեշունչ (barešunčʻ)
- բոցաշնչութիւն (bocʻašnčʻutʻiwn)
- բոցաշունչ (bocʻašunčʻ)
- բռնաշունչ (bṙnašunčʻ)
- գազանաշունչ (gazanašunčʻ)
- գաղտնաշշունչ (gałtnaššunčʻ)
- դառնաշունչ (daṙnašunčʻ)
- դժուարաշնչութիւն (džuarašnčʻutʻiwn)
- դժուարաշունչ (džuarašunčʻ)
- դիւաշունչ (diwašunčʻ)
- թիւրաշունչ (tʻiwrašunčʻ)
- խստաշունչ (xstašunčʻ)
- ծանրաշնչութիւն (canrašnčʻutʻiwn)
- ծխաշունչ (cxašunčʻ)
- համաշնչապէս (hamašnčʻapēs)
- համաշնչութիւն (hamašnčʻutʻiwn)
- համաշունչ (hamašunčʻ)
- հեշտաշունչ (heštašunčʻ)
- հոգեշունչ (hogešunčʻ)
- հոգիաշունչ (hogiašunčʻ)
- հողմաշունչ (hołmašunčʻ)
- հովաշունչ (hovašunčʻ)
- հրաշնչութիւն (hrašnčʻutʻiwn)
- հրաշունչ (hrašunčʻ)
- մահաշունչ (mahašunčʻ)
- մեռելաշունչ (meṙelašunčʻ)
- միաշնչութիւն (miašnčʻutʻiwn)
- միաշունչ (miašunčʻ)
- մոխրաշունչ (moxrašunčʻ)
- յորդաշունչ (yordašunčʻ)
- ներշնչական (neršnčʻakan)
- ներշնչաւոր (neršnčʻawor)
- շնչաբեր (šnčʻaber)
- շնչաբերիմ (šnčʻaberim)
- շնչաբերութիւն (šnčʻaberutʻiwn)
- շնչաբոյս (šnčʻaboys)
- շնչաբուսական (šnčʻabusakan)
- շնչախառն (šnčʻaxaṙn)
- շնչածնականագոյն (šnčʻacnakanagoyn)
- շնչածնութիւն (šnčʻacnutʻiwn)
- շնչակալ (šnčʻakal)
- շնչական (šnčʻakan)
- շնչականապէս (šnčʻakanapēs)
- շնչակապ (šnčʻakap)
- շնչակապութիւն (šnčʻakaputʻiwn)
- շնչակեաց (šnčʻakeacʻ)
- շնչակիր (šnčʻakir)
- շնչակից (šnčʻakicʻ)
- շնչակցութիւն (šnčʻakcʻutʻiwn)
- շնչահան (šnčʻahan)
- շնչահեղձոյց (šnčʻahełjoycʻ)
- շնչամ (šnčʻam)
- շնչանամ (šnčʻanam)
- շնչապահ (šnčʻapah)
- շնչառու (šnčʻaṙu)
- շնչառուչ (šnčʻaṙučʻ)
- շնչասպառ (šnčʻaspaṙ)
- շնչատեսակ (šnčʻatesak)
- շնչատեսիլ (šnčʻatesil)
- շնչարգել (šnčʻargel)
- շնչացութիւն (šnčʻacʻutʻiwn)
- շնչացուցանեմ (šnčʻacʻucʻanem)
- շնչաւոր (šnčʻawor)
- շնչաւորական (šnčʻaworakan)
- շնչաւորակոյտ (šnčʻaworakoyt)
- շնչաւորեմ (šnčʻaworem)
- շնչաւորութիւն (šnčʻaworutʻiwn)
- շնչափող (šnčʻapʻoł)
- շնչեմ (šnčʻem)
- շնչերակ (šnčʻerak)
- շնչերակական (šnčʻerakakan)
- շնչեցուցանեմ (šnčʻecʻucʻanem)
- շնչիւն (šnčʻiwn)
- շնչորսական (šnčʻorsakan)
- շնչուկ (šnčʻuk)
- շնչումն (šnčʻumn)
- ոգեշունչ (ogešunčʻ)
- ուղղաշունչ (ułłašunčʻ)
- չարաշունչ (čʻarašunčʻ)
- վաւաշունչ (vawašunčʻ)
- վերաշնչեմ (verašnčʻem)
- վերաշնչութիւն (verašnčʻutʻiwn)
- վերաշնչումն (verašnčʻumn)
- վերշնչութիւն (veršnčʻutʻiwn)
- վիշապաշունչ (višapašunčʻ)
- ցրտաշունչ (cʻrtašunčʻ)
- քաղցրաշնչեալ (kʻałcʻrašnčʻeal)
- քաղցրաշունչ (kʻałcʻrašunčʻ)
- քաջաշնչութիւն (kʻaǰašnčʻutʻiwn)
- քաջաշունչ (kʻaǰašunčʻ)
- քոյինաշունչ (kʻoyinašunčʻ)
- օդաշունչ (ōdašunčʻ)
- օձաշունչ (ōjašunčʻ)
Descendants edit
- Armenian: շունչ (šunčʻ)
References edit
- Petrosean, Matatʻeay (1879) “շունչ”, in Nor Baṙagirkʻ Hay-Angliarēn [New Dictionary Armenian–English], Venice: S. Lazarus Armenian Academy
- Awetikʻean, G., Siwrmēlean, X., Awgerean, M. (1836–1837) “շունչ”, in Nor baṙgirkʻ haykazean lezui [New Dictionary of the Armenian Language] (in Old Armenian), Venice: S. Lazarus Armenian Academy
- Ačaṙean, Hračʻeay (1971–1979) “շունչ”, in Hayerēn armatakan baṙaran [Armenian Etymological Dictionary] (in Armenian), 2nd edition, a reprint of the original 1926–1935 seven-volume edition, Yerevan: University Press