नगर

Tedesco derives the word from a dissimilating Prakritization of an unattested compound *नृगर (*nṛgará, “gathering of men”), from नृ (nṛ) +‎ *गर (gara), the latter related to ग्राम (grāma, “village”) and Ancient Greek ᾰ̓γορᾱ́ (agorā́, “assembly”). It is likely the ultimate source of similar words in Dravidian; compare Old Tamil 𑀦𑀓𑀭𑁆 (nakar, “house, palace, temple, city”), Telugu నగరు (nagaru, “palace”) (although Mayrhofer doubts Tedesco's derivation and considers the word to be borrowed from Dravidian to Indo-Aryan). Southworth derives the word from Proto-South Dravidian *nakar.

Pronunciation edit

(Vedic) IPA^(key): /nɐ́.ɡɐ.ɾɐ/
(Classical) IPA^(key): /ˈn̪ɐ.ɡɐ.ɾɐ/

Noun edit

नगर • (nágara or nagará) stem, n

town, city
- c. 500 BCE – 100 BCE, Rāmāyaṇa 2.43.4:
  अथ स्म नगरे रामः चरन् भैक्षम् गृहे वसेत् ।
  काम कारः वरम् दातुम् अपि दासम् मम आत्मजम् ॥
  atha sma nagare rāmaḥ caran bhaikṣam gṛhe vaset .
  kāma kāraḥ varam dātum api dāsam mama ātmajam .
  2002 translation by K. M. K. Murthy
  Even giving my son to her as a slave would have been better. By that Rama would have at least stayed in the house by doing the work entrusted by her and roaming about in the city, asking alms.

Declension edit

Neuter a-stem declension of नगर (nágara)
	Singular	Dual	Plural
Nominative	नगरम् nágaram	नगरे nágare	नगराणि / नगरा¹ nágarāṇi / nágarā¹
Vocative	नगर nágara	नगरे nágare	नगराणि / नगरा¹ nágarāṇi / nágarā¹
Accusative	नगरम् nágaram	नगरे nágare	नगराणि / नगरा¹ nágarāṇi / nágarā¹
Instrumental	नगरेण nágareṇa	नगराभ्याम् nágarābhyām	नगरैः / नगरेभिः¹ nágaraiḥ / nágarebhiḥ¹
Dative	नगराय nágarāya	नगराभ्याम् nágarābhyām	नगरेभ्यः nágarebhyaḥ
Ablative	नगरात् nágarāt	नगराभ्याम् nágarābhyām	नगरेभ्यः nágarebhyaḥ
Genitive	नगरस्य nágarasya	नगरयोः nágarayoḥ	नगराणाम् nágarāṇām
Locative	नगरे nágare	नगरयोः nágarayoḥ	नगरेषु nágareṣu
Notes	¹Vedic

Neuter a-stem declension of नगर (nagará)
	Singular	Dual	Plural
Nominative	नगरम् nagarám	नगरे nagaré	नगराणि / नगरा¹ nagarā́ṇi / nagarā́¹
Vocative	नगर nágara	नगरे nágare	नगराणि / नगरा¹ nágarāṇi / nágarā¹
Accusative	नगरम् nagarám	नगरे nagaré	नगराणि / नगरा¹ nagarā́ṇi / nagarā́¹
Instrumental	नगरेण nagaréṇa	नगराभ्याम् nagarā́bhyām	नगरैः / नगरेभिः¹ nagaraíḥ / nagarébhiḥ¹
Dative	नगराय nagarā́ya	नगराभ्याम् nagarā́bhyām	नगरेभ्यः nagarébhyaḥ
Ablative	नगरात् nagarā́t	नगराभ्याम् nagarā́bhyām	नगरेभ्यः nagarébhyaḥ
Genitive	नगरस्य nagarásya	नगरयोः nagaráyoḥ	नगराणाम् nagarā́ṇām
Locative	नगरे nagaré	नगरयोः nagaráyoḥ	नगरेषु nagaréṣu
Notes	¹Vedic

Adjective edit

नगर • (nágara) stem

urban

Declension edit

Masculine a-stem declension of नगर
Nom. sg.	नगरः (nagaraḥ)
Gen. sg.	नगरस्य (nagarasya)
	Singular	Dual	Plural
Nominative	नगरः (nagaraḥ)	नगरौ (nagarau)	नगराः (nagarāḥ)
Vocative	नगर (nagara)	नगरौ (nagarau)	नगराः (nagarāḥ)
Accusative	नगरम् (nagaram)	नगरौ (nagarau)	नगरान् (nagarān)
Instrumental	नगरेन (nagarena)	नगराभ्याम् (nagarābhyām)	नगरैः (nagaraiḥ)
Dative	नगराय (nagarāya)	नगराभ्याम् (nagarābhyām)	नगरेभ्यः (nagarebhyaḥ)
Ablative	नगरात् (nagarāt)	नगराभ्याम् (nagarābhyām)	नगरेभ्यः (nagarebhyaḥ)
Genitive	नगरस्य (nagarasya)	नगरयोः (nagarayoḥ)	नगरानाम् (nagarānām)
Locative	नगरे (nagare)	नगरयोः (nagarayoḥ)	नगरेषु (nagareṣu)

Feminine ā-stem declension of नगर
Nom. sg.	नगरा (nagarā)
Gen. sg.	नगरायाः (nagarāyāḥ)
	Singular	Dual	Plural
Nominative	नगरा (nagarā)	नगरे (nagare)	नगराः (nagarāḥ)
Vocative	नगरे (nagare)	नगरे (nagare)	नगराः (nagarāḥ)
Accusative	नगराम् (nagarām)	नगरे (nagare)	नगराः (nagarāḥ)
Instrumental	नगरया (nagarayā)	नगराभ्याम् (nagarābhyām)	नगराभिः (nagarābhiḥ)
Dative	नगरायै (nagarāyai)	नगराभ्याम् (nagarābhyām)	नगराभ्यः (nagarābhyaḥ)
Ablative	नगरायाः (nagarāyāḥ)	नगराभ्याम् (nagarābhyām)	नगराभ्यः (nagarābhyaḥ)
Genitive	नगरायाः (nagarāyāḥ)	नगरयोः (nagarayoḥ)	नगरानाम् (nagarānām)
Locative	नगरायाम् (nagarāyām)	नगरयोः (nagarayoḥ)	नगरासु (nagarāsu)

Neuter a-stem declension of नगर
Nom. sg.	नगरम् (nagaram)
Gen. sg.	नगरस्य (nagarasya)
	Singular	Dual	Plural
Nominative	नगरम् (nagaram)	नगरे (nagare)	नगरानि (nagarāni)
Vocative	नगर (nagara)	नगरे (nagare)	नगरानि (nagarāni)
Accusative	नगरम् (nagaram)	नगरे (nagare)	नगरानि (nagarāni)
Instrumental	नगरेन (nagarena)	नगराभ्याम् (nagarābhyām)	नगरैः (nagaraiḥ)
Dative	नगराय (nagarāya)	नगराभ्याम् (nagarābhyām)	नगरेभ्यः (nagarebhyaḥ)
Ablative	नगरात् (nagarāt)	नगराभ्याम् (nagarābhyām)	नगरेभ्यः (nagarebhyaḥ)
Genitive	नगरस्य (nagarasya)	नगरयोः (nagarayoḥ)	नगरानाम् (nagarānām)
Locative	नगरे (nagare)	नगरयोः (nagarayoḥ)	नगरेषु (nagareṣu)

Descendants edit

Sauraseni Prakrit: 𑀡𑀬𑀭 (ṇayara)
- Old Gujarati: नयर (nayara)
  - Gujarati: નેર (ner)
- Hindi: -नेर (-ner)
→ Assamese: নগৰ (nôgôr)
→ Bengali: নগর (nogor)
→ Burmese: နဂိုရ် (na.guir); နဂရ (na.ga.ra.)
→ Chakma: 𑄚𑄧𑄉𑄧𑄢𑄴 (nagar)
→ Dhivehi: ނަގަރު (nagaru)
→ Gujarati: નગર (nagar)
→ Hindi: नगर (nagar)
→ Khmer: នគរ (nɔkɔɔ)
→ Kannada: ನಗರ (nagara)
→ Lao: ນະຄອນ (na khǭn)
→ Lü: ᦓᦅᦸᧃ (nkoan), ᦓᦅᦟ (nkl)
→ Malayalam: നഗരം (nagaraṁ)
→ Malay: negara (نݢارا)
- Indonesian: negara
  - → English: negara
→ Marathi: नगर (nagar)
→ Middle Khmer: [Term?] (“ʼaṅgara”)
- Khmer: អង្គរ (ʼɑngkɔɔ)
→ Nepali: नगर (nagar)
→ Newar: नगर (nagara)
→ Odia: ନଗର (nôgôrô)
→ Old Gujarati: नगर (nagara)
→ Old Javanese: nagara
- Javanese: ꦤꦒꦫ (nagara), ꦤꦒꦫꦶ (nagari), ꦤꦼꦒꦫ (negara), ꦤꦼꦒꦫꦶ (negari)
- → Balinese: ᬦᬵᬕᬭ → ᬦᭂᬕᬭ
→ Old Tamil: 𑀦𑀓𑀭𑁆 (nakar)
- Tamil: நகர் (nakar)
Pali: nagara
→ Punjabi: ਨਗਰ (nagar)
→ Sinhalese: නගරය (nagaraya)
→ Tamil: நகரம் (nakaram)
→ Telugu: నగరము (nagaramu)
→ Thai: นคร (ná-kɔɔn)
→ Urdu: نگر (nagar)

References edit

Monier Williams (1899) “नगर”, in A Sanskrit–English Dictionary, […], new edition, Oxford: At the Clarendon Press, →OCLC, page 525.
Mayrhofer, Manfred (1992–2001) “nágara-”, in Etymologisches Wörterbuch des Altindoarischen [Etymological Dictionary of Old Indo-Aryan]‎^[1] (in German), volume II, Heidelberg: Carl Winter Universitätsverlag, page 5