विमान
See also: वमन
Hindi edit
Etymology edit
Borrowed from Sanskrit विमान (vimāna). Doublet of बेवान (bevān).
Pronunciation edit
Noun edit
विमान • (vimān) m (Urdu spelling ومان)
- airplane, aircraft, airliner, jet
- Synonyms: वायु-यान (vāyu-yān), हवाई जहाज़ (havāī jahāz)
- वह विमान से छतरी के सहारे उतर गया।
- vah vimān se chatrī ke sahāre utar gayā.
- He got down from the airplane with the help of a parachute.
Declension edit
Declension of विमान (masc cons-stem)
Derived terms edit
- विमान-पत्तन (vimān-pattan)
- विमान-परिचारिका (vimān-paricārikā)
References edit
- McGregor, Ronald Stuart (1993) “विमान”, in The Oxford Hindi-English Dictionary, London: Oxford University Press
- Bahri, Hardev (1989) “विमान”, in Siksarthi Hindi-Angrejhi Sabdakosa [Learners' Hindi-English Dictionary], Delhi: Rajpal & Sons.
Marathi edit
Etymology edit
Borrowed from Sanskrit विमान (vimāna). Compare with Old Marathi विमान (vimāna, “a vehicle that travels through the sky”).
Pronunciation edit
Noun edit
विमान • (vimān) n
Declension edit
| Declension of विमान (neut cons-stem) | |||
|---|---|---|---|
| direct singular |
विमान vimān | ||
| direct plural |
विमाने, विमानं vimāne, vimāna | ||
| singular एकवचन |
plural अनेकवचन | ||
| nominative प्रथमा |
विमान vimān |
विमाने, विमानं vimāne, vimāna | |
| oblique सामान्यरूप |
विमाना vimānā |
विमानां- vimānān- | |
| acc. / dative द्वितीया / चतुर्थी |
विमानाला vimānālā |
विमानांना vimānānnā | |
| ergative | विमानाने, विमानानं vimānāne, vimānāna |
विमानांनी vimānānnī | |
| instrumental | विमानाशी vimānāśī |
विमानांशी vimānānśī | |
| locative सप्तमी |
विमानात vimānāt |
विमानांत vimānāt | |
| vocative संबोधन |
विमाना vimānā |
विमानांनो vimānānno | |
| Oblique Note: The oblique case precedes all postpositions. There is no space between the stem and the postposition. Locative Note: -त (-ta) is a postposition. | |||
| Genitive declension of विमान (neut cons-stem) | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| masculine object पुल्लिंगी कर्म |
feminine object स्त्रीलिंगी कर्म |
neuter object नपुसकलिंगी कर्म |
oblique सामान्यरूप | |||||
| singular एकवचन |
plural अनेकवचन |
singular एकवचन |
plural अनेकवचन |
singular* एकवचन |
plural अनेकवचन |
|||
| singular subject एकवचनी कर्ता |
विमानाचा vimānāċā |
विमानाचे vimānāċe |
विमानाची vimānācī |
विमानाच्या vimānācā |
विमानाचे, विमानाचं vimānāċe, vimānāċa |
विमानाची vimānācī |
विमानाच्या vimānācā | |
| plural subject अनेकवचनी कर्ता |
विमानांचा vimānānċā |
विमानांचे vimānānċe |
विमानांची vimānāñcī |
विमानांच्या vimānāncā |
विमानांचे, विमानांचं vimānānċe, vimānānċa |
विमानांची vimānāñcī |
विमानांच्या vimānāñcā | |
| * Note: Word-final ए (e) in neuter words is alternatively written with the anusvara and pronounced as अ (a). Oblique Note: For most postpostions, the oblique genitive can be optionally inserted between the stem and the postposition. | ||||||||
Derived terms edit
- विमानतळ (vimāntaḷ, “airport”)
References edit
- Berntsen, Maxine, “विमान”, in A Basic Marathi-English Dictionary, New Delhi: American Institute of Indian Studies, 1982-1983.
- Molesworth, James Thomas (1857) “विमान”, in A dictionary, Marathi and English, Bombay: Printed for government at the Bombay Education Society's Press
- Tulpule, Shankar Gopal; Feldhaus, Anne, “[1]”, in A Dictionary of Old Marathi, Mumbai: Popular Prakashan, 1999.
Sanskrit edit
Pronunciation edit
Etymology 1 edit
वि- (vi-) + मान (māna, “opinion, pride”).
Adjective edit
विमान • (ví-māna)
Declension edit
| Masculine a-stem declension of विमान | |||
|---|---|---|---|
| Nom. sg. | विमानः (vimānaḥ) | ||
| Gen. sg. | विमानस्य (vimānasya) | ||
| Singular | Dual | Plural | |
| Nominative | विमानः (vimānaḥ) | विमानौ (vimānau) | विमानाः (vimānāḥ) |
| Vocative | विमान (vimāna) | विमानौ (vimānau) | विमानाः (vimānāḥ) |
| Accusative | विमानम् (vimānam) | विमानौ (vimānau) | विमानान् (vimānān) |
| Instrumental | विमानेन (vimānena) | विमानाभ्याम् (vimānābhyām) | विमानैः (vimānaiḥ) |
| Dative | विमानाय (vimānāya) | विमानाभ्याम् (vimānābhyām) | विमानेभ्यः (vimānebhyaḥ) |
| Ablative | विमानात् (vimānāt) | विमानाभ्याम् (vimānābhyām) | विमानेभ्यः (vimānebhyaḥ) |
| Genitive | विमानस्य (vimānasya) | विमानयोः (vimānayoḥ) | विमानानाम् (vimānānām) |
| Locative | विमाने (vimāne) | विमानयोः (vimānayoḥ) | विमानेषु (vimāneṣu) |
| Feminine ā-stem declension of विमान | |||
|---|---|---|---|
| Nom. sg. | विमाना (vimānā) | ||
| Gen. sg. | विमानायाः (vimānāyāḥ) | ||
| Singular | Dual | Plural | |
| Nominative | विमाना (vimānā) | विमाने (vimāne) | विमानाः (vimānāḥ) |
| Vocative | विमाने (vimāne) | विमाने (vimāne) | विमानाः (vimānāḥ) |
| Accusative | विमानाम् (vimānām) | विमाने (vimāne) | विमानाः (vimānāḥ) |
| Instrumental | विमानया (vimānayā) | विमानाभ्याम् (vimānābhyām) | विमानाभिः (vimānābhiḥ) |
| Dative | विमानायै (vimānāyai) | विमानाभ्याम् (vimānābhyām) | विमानाभ्यः (vimānābhyaḥ) |
| Ablative | विमानायाः (vimānāyāḥ) | विमानाभ्याम् (vimānābhyām) | विमानाभ्यः (vimānābhyaḥ) |
| Genitive | विमानायाः (vimānāyāḥ) | विमानयोः (vimānayoḥ) | विमानानाम् (vimānānām) |
| Locative | विमानायाम् (vimānāyām) | विमानयोः (vimānayoḥ) | विमानासु (vimānāsu) |
| Neuter a-stem declension of विमान | |||
|---|---|---|---|
| Nom. sg. | विमानम् (vimānam) | ||
| Gen. sg. | विमानस्य (vimānasya) | ||
| Singular | Dual | Plural | |
| Nominative | विमानम् (vimānam) | विमाने (vimāne) | विमानानि (vimānāni) |
| Vocative | विमान (vimāna) | विमाने (vimāne) | विमानानि (vimānāni) |
| Accusative | विमानम् (vimānam) | विमाने (vimāne) | विमानानि (vimānāni) |
| Instrumental | विमानेन (vimānena) | विमानाभ्याम् (vimānābhyām) | विमानैः (vimānaiḥ) |
| Dative | विमानाय (vimānāya) | विमानाभ्याम् (vimānābhyām) | विमानेभ्यः (vimānebhyaḥ) |
| Ablative | विमानात् (vimānāt) | विमानाभ्याम् (vimānābhyām) | विमानेभ्यः (vimānebhyaḥ) |
| Genitive | विमानस्य (vimānasya) | विमानयोः (vimānayoḥ) | विमानानाम् (vimānānām) |
| Locative | विमाने (vimāne) | विमानयोः (vimānayoḥ) | विमानेषु (vimāneṣu) |
Noun edit
विमान • (ví-māna) stem, m
Declension edit
| Masculine a-stem declension of विमान | |||
|---|---|---|---|
| Nom. sg. | विमानः (vimānaḥ) | ||
| Gen. sg. | विमानस्य (vimānasya) | ||
| Singular | Dual | Plural | |
| Nominative | विमानः (vimānaḥ) | विमानौ (vimānau) | विमानाः (vimānāḥ) |
| Vocative | विमान (vimāna) | विमानौ (vimānau) | विमानाः (vimānāḥ) |
| Accusative | विमानम् (vimānam) | विमानौ (vimānau) | विमानान् (vimānān) |
| Instrumental | विमानेन (vimānena) | विमानाभ्याम् (vimānābhyām) | विमानैः (vimānaiḥ) |
| Dative | विमानाय (vimānāya) | विमानाभ्याम् (vimānābhyām) | विमानेभ्यः (vimānebhyaḥ) |
| Ablative | विमानात् (vimānāt) | विमानाभ्याम् (vimānābhyām) | विमानेभ्यः (vimānebhyaḥ) |
| Genitive | विमानस्य (vimānasya) | विमानयोः (vimānayoḥ) | विमानानाम् (vimānānām) |
| Locative | विमाने (vimāne) | विमानयोः (vimānayoḥ) | विमानेषु (vimāneṣu) |
Etymology 2 edit
वि- (vi-) + मान (māna, “measuring”).
Adjective edit
विमान • (ví-māna)
- measuring out, traversing (RV., AV., MBh.)
Declension edit
| Masculine a-stem declension of विमान | |||
|---|---|---|---|
| Nom. sg. | विमानः (vimānaḥ) | ||
| Gen. sg. | विमानस्य (vimānasya) | ||
| Singular | Dual | Plural | |
| Nominative | विमानः (vimānaḥ) | विमानौ (vimānau) | विमानाः (vimānāḥ) |
| Vocative | विमान (vimāna) | विमानौ (vimānau) | विमानाः (vimānāḥ) |
| Accusative | विमानम् (vimānam) | विमानौ (vimānau) | विमानान् (vimānān) |
| Instrumental | विमानेन (vimānena) | विमानाभ्याम् (vimānābhyām) | विमानैः (vimānaiḥ) |
| Dative | विमानाय (vimānāya) | विमानाभ्याम् (vimānābhyām) | विमानेभ्यः (vimānebhyaḥ) |
| Ablative | विमानात् (vimānāt) | विमानाभ्याम् (vimānābhyām) | विमानेभ्यः (vimānebhyaḥ) |
| Genitive | विमानस्य (vimānasya) | विमानयोः (vimānayoḥ) | विमानानाम् (vimānānām) |
| Locative | विमाने (vimāne) | विमानयोः (vimānayoḥ) | विमानेषु (vimāneṣu) |
| Feminine ī-stem declension of विमान | |||
|---|---|---|---|
| Nom. sg. | विमानी (vimānī) | ||
| Gen. sg. | विमान्याः (vimānyāḥ) | ||
| Singular | Dual | Plural | |
| Nominative | विमानी (vimānī) | विमान्यौ (vimānyau) | विमान्यः (vimānyaḥ) |
| Vocative | विमानि (vimāni) | विमान्यौ (vimānyau) | विमान्यः (vimānyaḥ) |
| Accusative | विमानीम् (vimānīm) | विमान्यौ (vimānyau) | विमानीः (vimānīḥ) |
| Instrumental | विमान्या (vimānyā) | विमानीभ्याम् (vimānībhyām) | विमानीभिः (vimānībhiḥ) |
| Dative | विमान्यै (vimānyai) | विमानीभ्याम् (vimānībhyām) | विमानीभ्यः (vimānībhyaḥ) |
| Ablative | विमान्याः (vimānyāḥ) | विमानीभ्याम् (vimānībhyām) | विमानीभ्यः (vimānībhyaḥ) |
| Genitive | विमान्याः (vimānyāḥ) | विमान्योः (vimānyoḥ) | विमानीनाम् (vimānīnām) |
| Locative | विमान्याम् (vimānyām) | विमान्योः (vimānyoḥ) | विमानीषु (vimānīṣu) |
| Neuter a-stem declension of विमान | |||
|---|---|---|---|
| Nom. sg. | विमानम् (vimānam) | ||
| Gen. sg. | विमानस्य (vimānasya) | ||
| Singular | Dual | Plural | |
| Nominative | विमानम् (vimānam) | विमाने (vimāne) | विमानानि (vimānāni) |
| Vocative | विमान (vimāna) | विमाने (vimāne) | विमानानि (vimānāni) |
| Accusative | विमानम् (vimānam) | विमाने (vimāne) | विमानानि (vimānāni) |
| Instrumental | विमानेन (vimānena) | विमानाभ्याम् (vimānābhyām) | विमानैः (vimānaiḥ) |
| Dative | विमानाय (vimānāya) | विमानाभ्याम् (vimānābhyām) | विमानेभ्यः (vimānebhyaḥ) |
| Ablative | विमानात् (vimānāt) | विमानाभ्याम् (vimānābhyām) | विमानेभ्यः (vimānebhyaḥ) |
| Genitive | विमानस्य (vimānasya) | विमानयोः (vimānayoḥ) | विमानानाम् (vimānānām) |
| Locative | विमाने (vimāne) | विमानयोः (vimānayoḥ) | विमानेषु (vimāneṣu) |
Noun edit
विमान • (ví-māna) stem, m or n
- a car or chariot of the gods, any mythical self-moving aerial car (sometimes serving as a seat or throne, sometimes self-moving and carrying its occupant through the air; other descriptions make the vimāna more like a house or palace, and one kind is said to be 7 stories high; that of रावण (rāvaṇa) was called पुष्पक (puṣpaka); the नौविमान (nau-vi-māna) [Ragh. XVO, 68] is thought to resemble a ship) (MBh., (Kāv. etc.)
- Synonym: पुष्पक (puṣpaka)
Declension edit
| Masculine a-stem declension of विमान | |||
|---|---|---|---|
| Nom. sg. | विमानः (vimānaḥ) | ||
| Gen. sg. | विमानस्य (vimānasya) | ||
| Singular | Dual | Plural | |
| Nominative | विमानः (vimānaḥ) | विमानौ (vimānau) | विमानाः (vimānāḥ) |
| Vocative | विमान (vimāna) | विमानौ (vimānau) | विमानाः (vimānāḥ) |
| Accusative | विमानम् (vimānam) | विमानौ (vimānau) | विमानान् (vimānān) |
| Instrumental | विमानेन (vimānena) | विमानाभ्याम् (vimānābhyām) | विमानैः (vimānaiḥ) |
| Dative | विमानाय (vimānāya) | विमानाभ्याम् (vimānābhyām) | विमानेभ्यः (vimānebhyaḥ) |
| Ablative | विमानात् (vimānāt) | विमानाभ्याम् (vimānābhyām) | विमानेभ्यः (vimānebhyaḥ) |
| Genitive | विमानस्य (vimānasya) | विमानयोः (vimānayoḥ) | विमानानाम् (vimānānām) |
| Locative | विमाने (vimāne) | विमानयोः (vimānayoḥ) | विमानेषु (vimāneṣu) |
| Neuter a-stem declension of विमान | |||
|---|---|---|---|
| Nom. sg. | विमानम् (vimānam) | ||
| Gen. sg. | विमानस्य (vimānasya) | ||
| Singular | Dual | Plural | |
| Nominative | विमानम् (vimānam) | विमाने (vimāne) | विमानानि (vimānāni) |
| Vocative | विमान (vimāna) | विमाने (vimāne) | विमानानि (vimānāni) |
| Accusative | विमानम् (vimānam) | विमाने (vimāne) | विमानानि (vimānāni) |
| Instrumental | विमानेन (vimānena) | विमानाभ्याम् (vimānābhyām) | विमानैः (vimānaiḥ) |
| Dative | विमानाय (vimānāya) | विमानाभ्याम् (vimānābhyām) | विमानेभ्यः (vimānebhyaḥ) |
| Ablative | विमानात् (vimānāt) | विमानाभ्याम् (vimānābhyām) | विमानेभ्यः (vimānebhyaḥ) |
| Genitive | विमानस्य (vimānasya) | विमानयोः (vimānayoḥ) | विमानानाम् (vimānānām) |
| Locative | विमाने (vimāne) | विमानयोः (vimānayoḥ) | विमानेषु (vimāneṣu) |
Noun edit
विमान • (vímāna) stem, m
- airplane, aircraft
- any car or vehicle (especially a bier) (Rājat. VII, 446)
- the palace of an emperor or supreme monarch (especially one with 7 stories) (MBh., Kāv. etc.)
- a temple or shrine of a particular form (VarBṛS.)
- a kind of tower (?) (R. V, 52, 8)
- grove (Jātakam.)
- ship, boat (L.)
- horse (L.)
Declension edit
| Masculine a-stem declension of विमान | |||
|---|---|---|---|
| Nom. sg. | विमानः (vimānaḥ) | ||
| Gen. sg. | विमानस्य (vimānasya) | ||
| Singular | Dual | Plural | |
| Nominative | विमानः (vimānaḥ) | विमानौ (vimānau) | विमानाः (vimānāḥ) |
| Vocative | विमान (vimāna) | विमानौ (vimānau) | विमानाः (vimānāḥ) |
| Accusative | विमानम् (vimānam) | विमानौ (vimānau) | विमानान् (vimānān) |
| Instrumental | विमानेन (vimānena) | विमानाभ्याम् (vimānābhyām) | विमानैः (vimānaiḥ) |
| Dative | विमानाय (vimānāya) | विमानाभ्याम् (vimānābhyām) | विमानेभ्यः (vimānebhyaḥ) |
| Ablative | विमानात् (vimānāt) | विमानाभ्याम् (vimānābhyām) | विमानेभ्यः (vimānebhyaḥ) |
| Genitive | विमानस्य (vimānasya) | विमानयोः (vimānayoḥ) | विमानानाम् (vimānānām) |
| Locative | विमाने (vimāne) | विमानयोः (vimānayoḥ) | विमानेषु (vimāneṣu) |
Noun edit
विमान • (ví-māna) stem, n
- measure (RV.)
- extension (RV.)
- (medicine) the science of (right) measure or proportion (e.g. of the right relation between the humours of the body, of medicines and remedies etc.) (Car.)
Declension edit
| Neuter a-stem declension of विमान | |||
|---|---|---|---|
| Nom. sg. | विमानम् (vimānam) | ||
| Gen. sg. | विमानस्य (vimānasya) | ||
| Singular | Dual | Plural | |
| Nominative | विमानम् (vimānam) | विमाने (vimāne) | विमानानि (vimānāni) |
| Vocative | विमान (vimāna) | विमाने (vimāne) | विमानानि (vimānāni) |
| Accusative | विमानम् (vimānam) | विमाने (vimāne) | विमानानि (vimānāni) |
| Instrumental | विमानेन (vimānena) | विमानाभ्याम् (vimānābhyām) | विमानैः (vimānaiḥ) |
| Dative | विमानाय (vimānāya) | विमानाभ्याम् (vimānābhyām) | विमानेभ्यः (vimānebhyaḥ) |
| Ablative | विमानात् (vimānāt) | विमानाभ्याम् (vimānābhyām) | विमानेभ्यः (vimānebhyaḥ) |
| Genitive | विमानस्य (vimānasya) | विमानयोः (vimānayoḥ) | विमानानाम् (vimānānām) |
| Locative | विमाने (vimāne) | विमानयोः (vimānayoḥ) | विमानेषु (vimāneṣu) |
Descendants edit
- → Bengali: বিমান (biman)
- → English: vimana
- → Gujarati: વિમાન (vimān)
- → Kannada: ವಿಮಾನ (vimāna)
- → Hindi: विमान (vimān)
- → Malayalam: വിമാനം (vimānaṁ)
- → Marathi: विमान (vimān)
- → Burmese: ဗိမာန် (bi.man)
- → Tamil: விமானம் (vimāṉam)
- → Telugu: విమానము (vimānamu)
- → Urdu: ومان (vimān)
References edit
- Monier Williams (1899) “विमान”, in A Sanskrit–English Dictionary, […], new edition, Oxford: At the Clarendon Press, →OCLC, pages 0951, 0979, 0980.