ciężki

See also: cieżki

Old Polish

Alternative forms

• ciężek

Etymology

Inherited from Proto-Slavic *tęžьkъ. First attested in the end of the 14th century.

Pronunciation

• IPA^(key): (10^th–15^th CE) /t͡ɕæ̃ʃʲkiː/
• IPA^(key): (15^th CE) /t͡ɕæ̃ʃʲki/

Adjective

ciężki (comparative cięższy, derived adverb ciężce or ciężko)

1. heavy (having much physical weight)
   • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Latin-Polish-German Florian Psalter]‎^[2], Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 37, 4:

     Lichoti moie... iaco brzemø *czoszke vczøszily se sø nade mnø (sicut onus grave gravatae sunt super me)

     [Lichoty moje... jako brzemię ciężkie uciążyły sie są nade mną (sicut onus grave gravatae sunt super me)]

2. heavy, laboured; droopy, saggy
   • 1930 [Fifteenth century], “Ex”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^[3], 17, 12:

     *Rocze Moyszeszowy bily søø *czyoszkye (manus autem Moysi erant graves), ... Aaron a Hur podpyeraly røcze gego... I stalo sze gest, zze røcze gego nye umøczyowaly sze

     [Ręce Mojżeszowy były są ciężkie (manus autem Moysi erant graves), ... Aaron a Hur podpierali ręce jego... I zstało sie jest, że ręce jego nie umęczowały sie]

3. (of a woman) pregnant
   • 1874-1891 [15th century], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności, volume XLVII, page 358:

     Czanskim praegnantibus

     [Ciężkim praegnantibus]

   • c. 1500, Wokabularz lubiński, inkunabuł Archiwum Archidiecezjalnego w Gnieźnie, sygn. Inc. 78d., page 105r:

     Pregnans id est grauida czyąschką

     [Pregnans id est grauida ciężka]

4. great; serious; awful
   • Legenda o św. Dorocie, page 169:

     Crol vcruthny wymislil czenszke manky

     [Krol ukrutny, wymyślił ciężkie męki]

   • 1858 [c. 1408], “Wyroki sądów miejskich czyli ortyle [Urban court rulings i.e. "Ortyls"]”, in Wacław Aleksander Maciejowski, editor, Historia prawodawstw słowiańskich [History of Slavic lawmaking], volume 6, page 57:

     Czo moze bycz weszwano chromothą albo czyaszkye ranyenye?

     [Co może być wezwano chromota albo ciężkie ranienie?]

   • 1892 [1484], Hieronim Łopaciński, editor, Reguła trzeciego zakonu św. Franciszka i drobniejsze zabytki języka polskiego z końca w. XV i początku XVI‎^[4], page 712:

     Syosthry... dla gych... czyązkych pracz (fatigationis afficientis) m[ogą gyesycz] trzy razy przez dzyeny

     [Siostry... dla jich... ciężkich prac (fatigationis afficientis) m[ogą jeść] trzy razy przez dzień]

   • Spowiedź powszechna - Confessio generalis, page 3:

     Prossza svego stvorzyczyela, […] yszby mya nye ssvdzyl podlvg mych sloscy y czyaskych grzechow

     [Proszę swego stworzyciela, […] iżby mię nie sądził podług mych złości i ciężkich grzechow]

5. serious, weighty
   • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Latin-Polish-German Florian Psalter]‎^[5], Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 34, 21:

     Spowadacz czi se bødø w czirekwi welikey, w ludu czøszkem (in populo gravi,) chwalicz cze bødø

     [Spowiadać ci sie będę w cyrekwi wielikiej, w ludu ciężkiem (in populo gravi) chwalić cie będę]

6. sad
   • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Latin-Polish-German Florian Psalter]‎^[6], Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 4, 3:

     Sinowe czlowekow, dokød to czøszkim sercem (filii hominum, usquequo gravi corde)?

     [Synowie człowiekow, dokąd to ciężkim siercem (filii hominum, usquequo gravi corde)?]

7. annoying, unpleasant
   • 1901 [1471], Materiały i Prace Komisji Językowej Akademii Umiejętności w Krakowie, volume V, page 17:

     Czanzek molestus

     [Ciężek molestus]

8. bad
   • 1885 [c. 1450], Jan Baudouina de Courtenay, Jan Karłowicz, Antoni Adam Kryńskiego, Malinowski Lucjan, editors, Prace Filologiczne‎^[7], volume IV, page 571:

     Peiora *czoszsze

     [Peiora cięższe]

Derived terms

nouns

• ciężki zakład
• ciężkość

 

Related terms

adjectives

• ciążebny
• ciążny

 

nouns

• ciąg
• ciąża
• ciążanie
• ciążba
• ciążebnik

 

verbs

• ciągnąć impf
• ciążać impf

 

Descendants

• Masurian: cziénzki
• Polish: ciężki
• Silesian: ciynżki

References

• Boryś, Wiesław (2005) “ciężki”, in Słownik etymologiczny języka polskiego (in Polish), Kraków: Wydawnictwo Literackie, →ISBN
• Sławski, Franciszek (1958-1965) “ciężki”, in Jan Safarewicz, Andrzej Siudut, editors, Słownik etymologiczny języka polskiego [Etymological dictionary of the Polish language] (in Polish), Kraków: Towarzystwo Miłośników Języka Polskiego
• Mańczak, Witold (2017) “ciężki”, in Polski słownik etymologiczny (in Polish), Kraków: Polska Akademia Umiejętności, →ISBN
• Bańkowski, Andrzej (2000) “ciężki”, in Etymologiczny słownik języka polskiego [Etymological Dictionary of the Polish Language] (in Polish)
• B. Sieradzka-Baziur, editor (2011–2015), “ciężki”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego [Conceptual Dictionary of Old Polish] (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN
• Ewa Deptuchowa, Mariusz Frodyma, Katarzyna Jasińska, Magdalena Klapper, Dorota Kołodziej, Mariusz Leńczuk, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, editors (2023), “ciężki”, in Rozariusze z polskimi glosami. Internetowa baza danych [Dictionaries of Polish glosses, an Internet database] (in Polish), Kraków: Pracownia Języka Staropolskiego Instytut Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk

Polish

Alternative forms

• cieżki, ciężek (Middle Polish)

Etymology

Inherited from Old Polish ciężki.

Pronunciation

• IPA^(key): /ˈt͡ɕɛw̃ʂ.ki/
• (Middle Polish) IPA^(key): /ˈt͡ɕɛ̃.ʂki/

• Audio 1

  (file)

• Audio 2

  (file)

• Rhymes: -ɛw̃ʂki
• Syllabification: cięż‧ki
• Homophone: Ciężki

Adjective

ciężki (comparative cięższy, superlative najcięższy, Middle Polish superlative nacięższy, derived adverb ciężko)

1. heavy (having much physical weight)

   Synonym: nielekki

   Antonym: lekki

2. heavy, hard (labored, slow, sluggish)

   Synonym: ociężały

3. heavy, hard (i.e. of a step, done stronger than usual; of great force, power, or intensity; deep or intense)

   Synonym: silny

   Antonym: lekki

4. hard, difficult, heavy (requiring much effort; not easy)

   Synonyms: see Thesaurus:trudny

   Antonym: lekki

5. (of food) heavy (difficult to digest)

   Synonym: ciężkostrawny

6. heavy, weighty (made of thick material; massive)
7. heavy (i.e. of a head, laden to a great extent; giving the impression as if heavy)

   Synonym: ołowiany

8. heavy, weighty (serious, intense)

   Synonym: poważny

9. heavy (not easy to bear; burdensome)
10. hard, heavy (full of worries, troubles and negative events)

    Synonyms: niełatwy, trudny

11. (of a movie, etc.) hard, heavy (difficult to watch, read, etc.)

    Synonym: niestrawny

    Antonym: lekki

12. heavy (lacking finesse or inspiration)
13. (of equipment) heavy (intended for tasks requiring high force)
14. (i.e. of a tank) heavy (more heavily armed or armored)

    Antonym: lekki

15. (colloquial) huge (possessinga a particular trait to a considerable extent)
16. (colloquial, technology) large (taking up much memory)

    Antonym: lekki

17. (of a disease) serious, severe (dangerous, life-threatening)

    Synonym: poważny

18. (of a voice) deep, rough (low pitched and unpleasant)
19. (of clouds or fog, etc.) heavy, thick
20. (of air or wind, etc.) heavy (thick and stuffy)
21. (obsolete) burdensome (causing difficulty)

    Synonyms: obciążający, uciążliwy

22. (Middle Polish, of land) poor (difficult to cultivate)
23. (Middle Polish, of a woman) pregnant, with child

    Synonym: w ciąży

24. (Middle Polish) heavy; Further details are uncertain.
    • 1528, J. Murmelius, Dictionarius‎^[8], page 15:

      gravis Schwer Cyęſky

Declension

Declension of ciężki (velar)

singular					plural
	masculine animate	masculine inanimate	feminine	neuter	virile (= masculine personal)	non-virile
nominative	ciężki		ciężka	ciężkie	ciężcy	ciężkie
genitive	ciężkiego		ciężkiej	ciężkiego	ciężkich
dative	ciężkiemu		ciężkiej	ciężkiemu	ciężkim
accusative	ciężkiego	ciężki	ciężką	ciężkie	ciężkich	ciężkie
instrumental	ciężkim		ciężką	ciężkim	ciężkimi
locative	ciężkim		ciężkiej	ciężkim	ciężkich

Derived terms

adjectives

• ciężkawy
• nieciężki

 

adverbs

• z ciężkim sercem

 

nouns

• ciężka atletyka
• ciężka gleba
• ciężka ręka
• ciężka woda
• ciężki karabin maszynowy
• ciężki kawałek chleba
• ciężkość
• krawiectwo ciężkie
• metal ciężki
• przemysł ciężki
• waga ciężka

 

verbs

• mieć ciężką nogę impf

 

Related terms

adjectives

• ciążowy
• ciężarny

 

nouns

• ciąg
• ciąża
• ciążenie
• ciążówka
• ciężar
• ciężarek
• ciężarna
• ciężarowiec
• ciężarówka
• zaciążenie

 

verbs

• ciągać impf, ciągnąc impf
• ciążyć impf

 

Trivia

According to Słownik frekwencyjny polszczyzny współczesnej (1990), ciężki is one of the most used words in Polish, appearing 23 times in scientific texts, 33 times in news, 16 times in essays, 30 times in fiction, and 20 times in plays, each out of a corpus of 100,000 words, totaling 122 times, making it the 492nd most common word in a corpus of 500,000 words.

Further reading

• ciężki in Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN
• ciężki in Polish dictionaries at PWN
• Maria Renata Mayenowa, Stanisław Rospond, Witold Taszycki, Stefan Hrabec, Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023) “ciężki”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish]
• “CIĘŻKI”, in Elektroniczny Słownik Języka Polskiego XVII i XVIII Wieku [Electronic Dictionary of the Polish Language of the XVII and XVIII Century], 31.10.2017
• Samuel Bogumił Linde (1807–1814) “ciężki”, in Słownik języka polskiego‎^[9]
• Aleksander Zdanowicz (1861) “ciężki”, in Słownik języka polskiego, Wilno 1861‎^[10]
• J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, editors (1900), “ciężki”, in Słownik języka polskiego‎^[11] (in Polish), volume 1, Warsaw, page 335
• ciężki in Narodowy Fotokorpus Języka Polskiego