powstać

Old Polish

Etymology

From po- +‎ wstać. First attested in the first half of the 15th century.

Pronunciation

• IPA^(key): (10^th–15^th CE) /pɔfstat͡ɕ/
• IPA^(key): (15^th CE) /pɔfstat͡ɕ/

Verb

powstać pf (imperfective powstajać or powstawać)

1. to stand up, to rise, to get up
   • 1930 [Fifteenth century], “Lev”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^[2], 19, 32:

     Przecziwko szadim glowam powstany (consurge) a poczczi twarz starego

     [Przeciwko szadym głowam powstani (consurge) a poczci twarz starego]

   • c. 1500, Wokabularz lubiński, inkunabuł Archiwum Archidiecezjalnego w Gnieźnie, sygn. Inc. 78d., page 49r:

     Exurgere auff stan powstacz

     [Exurgere auff stan powstać]

2. to step up (to step onto something)
   • 1930 [Fifteenth century], “II Par”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^[3], 6, 41:

     Przeto nynye powstan (consurge), panye boze, w pokoy twoy

     [Przeto ninie powstań (consurge), Panie Boże, w pokoj twoj]

3. to rise up, to free oneself [+ od (genitive) = from what]
   • 1887 [Fifteenth century], Lucjan Malinowski, editor, Modlitwy Wacława. Zabytek języka polskiego z wieku XV odkryty i skopjowany przez Aleksandra Przezdzieckiego wydał i objaśnił Lucyjan Malinowski‎^[4], page 41b:

     Yze ktorzi naswiøtszey dzewici Mariey gey szwiante poczøcze czinyemy, gey pomoczø od naszich zlich zlosczi powstalibiszmy (resurgamus)

     [Iże ktorzy Naświętszej Dziewicy Maryjej jej święte poczęcie czciemy, jej pomocą od naszych złych złości powstalibysmy (resurgamus)]

   • 1908 [c. 1500], Sprawozdania z Posiedzeń Towarzystwa Naukowego Warszawskiego, volume V, page 14:

     Jesus szwoyą mathką wskrzeszyl rzekącz: Powsthany, namyleyszą!

     [Jesus swoją matkę wskrzesił rzekąć: Powstani, namilejsza!]

4. to rise up, to rebel
   • 1930 [Fifteenth century], “I Mach”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^[5], 2, 1:

     W tich dnyoch powstal (surrexit) Mathatias

     [W tych dnioch powstał (surrexit) Matatias]

   • 1887 [Fifteenth century], Lucjan Malinowski, editor, Modlitwy Wacława. Zabytek języka polskiego z wieku XV odkryty i skopjowany przez Aleksandra Przezdzieckiego wydał i objaśnił Lucyjan Malinowski‎^[6], page 67b:

     Pokuszy grzechow moych powsthaly naprzeczy[w]ko mnye

     [Pokusy grzechow moich powstały naprzeci[w]ko mnie]

5. to arise (to come into being)
   • 1930 [Fifteenth century], “Dan”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^[7], 2, 39:

     Po tobye powstanye (consurget) gyne krolewstwo, mnyeysze cyebye

     [Po tobie powstanie (consurget) jine krolewstwo, mniejsze ciebie]

   • 1930 [Fifteenth century], “Jos 23, 16”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^[8], Richlo powstanye (consurget) przecziw wam gnyew bozi:

     Rychło powstanie (consurget) przeciw wam gniew boży

     [-]

     (please add an English translation of this quotation)

6. to arise (to result from)
   • 1930 [Fifteenth century], “Jud”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^[9], 10, 3:

     Po nyem powstal (successit) Jayr

     [Po niem powstał (successit) Jair]

Derived terms

nouns

• powstanie

 

verbs

• powstać od umarłych pf

 

Descendants

• Masurian: powstacz
• Polish: powstać
• Silesian: powstać

References

• Boryś, Wiesław (2005) “powstać”, in Słownik etymologiczny języka polskiego (in Polish), Kraków: Wydawnictwo Literackie, →ISBN
• Sławski, Franciszek (1958-1965) “powstać”, in Jan Safarewicz, Andrzej Siudut, editors, Słownik etymologiczny języka polskiego [Etymological dictionary of the Polish language] (in Polish), Kraków: Towarzystwo Miłośników Języka Polskiego
• Mańczak, Witold (2017) “powstać”, in Polski słownik etymologiczny (in Polish), Kraków: Polska Akademia Umiejętności, →ISBN
• Bańkowski, Andrzej (2000) “powstać”, in Etymologiczny słownik języka polskiego [Etymological Dictionary of the Polish Language] (in Polish)
• B. Sieradzka-Baziur, editor (2011–2015), “powstać”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego [Conceptual Dictionary of Old Polish] (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN
• Ewa Deptuchowa, Mariusz Frodyma, Katarzyna Jasińska, Magdalena Klapper, Dorota Kołodziej, Mariusz Leńczuk, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, editors (2023), “powstać”, in Rozariusze z polskimi glosami. Internetowa baza danych [Dictionaries of Polish glosses, an Internet database] (in Polish), Kraków: Pracownia Języka Staropolskiego Instytut Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk

Polish

Etymology

Inherited from Old Polish powstać. By surface analysis, po- +‎ wstać. Compare Kashubian pòwstac.

Pronunciation

• IPA^(key): /ˈpɔ.fstat͡ɕ/
• (Middle Polish) IPA^(key): /ˈpɔf.stat͡ɕ/

• Audio

  (file)

• Rhymes: -ɔfstat͡ɕ
• Syllabification: po‧wstać

Verb

powstać pf (imperfective powstawać)

1. (intransitive) to arise, to develop, to come into being, to come about
2. (intransitive, literary) to rise, to stand

   Synonym: wstać

3. (intransitive) to rise up, to rebel

   Synonym: zbuntować

4. (intransitive) to oppose (to strongly disagree with i.e. in a discussion)

   Synonym: sprzeciwić się

5. (intransitive, obsolete) to rise (i.e. of a river or terrain, to lift in elevation)

Conjugation

Conjugation of powstać pf
	person	singular			plural
		masculine	feminine	neuter	virile	nonvirile
infinitive		powstać
future tense	1st	powstanę			powstaniemy
	2nd	powstaniesz			powstaniecie
	3rd	powstanie			powstaną
	impersonal	powstanie się
past tense	1st	powstałem, -(e)m powstał	powstałam, -(e)m powstała	powstałom, -(e)m powstało	powstaliśmy, -(e)śmy powstali	powstałyśmy, -(e)śmy powstały
	2nd	powstałeś, -(e)ś powstał	powstałaś, -(e)ś powstała	powstałoś, -(e)ś powstało	powstaliście, -(e)ście powstali	powstałyście, -(e)ście powstały
	3rd	powstał	powstała	powstało	powstali	powstały
	impersonal	powstano
conditional	1st	powstałbym, bym powstał	powstałabym, bym powstała	powstałobym, bym powstało	powstalibyśmy, byśmy powstali	powstałybyśmy, byśmy powstały
	2nd	powstałbyś, byś powstał	powstałabyś, byś powstała	powstałobyś, byś powstało	powstalibyście, byście powstali	powstałybyście, byście powstały
	3rd	powstałby, by powstał	powstałaby, by powstała	powstałoby, by powstało	powstaliby, by powstali	powstałyby, by powstały
	impersonal	powstano by
imperative	1st	niech powstanę			powstańmy
	2nd	powstań			powstańcie
	3rd	niech powstanie			niech powstaną
anterior adverbial participle		powstawszy
verbal noun		powstanie

Derived terms

adjectives

• powstały

 

nouns

• powstanie

 

verbs

• powstać jak grzyby po deszczu pf, powstawać jak grzyby po deszczu impf
• powstać z martwych pf, powstawać z martwych impf
• powstać z popiołów pf, powstawać z popiołów impf

 

Trivia

According to Słownik frekwencyjny polszczyzny współczesnej (1990), powstać is one of the most used words in Polish, appearing 35 times in scientific texts, 21 times in news, 15 times in essays, 5 times in fiction, and 5 times in plays, each out of a corpus of 100,000 words, totaling 81 times, making it the 792nd most common word in a corpus of 500,000 words.

Further reading

• powstać in Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN
• powstać in Polish dictionaries at PWN
• Maria Renata Mayenowa, Stanisław Rospond, Witold Taszycki, Stefan Hrabec, Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023) “powstać”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish]
• Paweł Kupiszewski (07.05.2020) “POWSTAĆ”, in Elektroniczny Słownik Języka Polskiego XVII i XVIII Wieku [Electronic Dictionary of the Polish Language of the XVII and XVIII Century]
• Samuel Bogumił Linde (1807–1814) “powstać”, in Słownik języka polskiego‎^[10]
• Aleksander Zdanowicz (1861) “powstać”, in Słownik języka polskiego, Wilno 1861‎^[11]
• A. Kryński, W. Niedźwiedzki, editors (1908), “powstać”, in Słownik języka polskiego‎^[12] (in Polish), volume 4, Warsaw, page 865
• powstać in Narodowy Fotokorpus Języka Polskiego

Silesian

Etymology

Inherited from Old Polish powstać. By surface analysis, po- +‎ wstać.

Pronunciation

• IPA^(key): /ˈpɔfstat͡ɕ/
• Rhymes: -ɔfstat͡ɕ
• Syllabification: po‧wstać

Verb

powstać pf (imperfective powstŏwać)

1. (intransitive) to rise up; to arise

Conjugation

This verb needs an inflection-table template.

Derived terms

nouns

• powstanie

 

Related terms

nouns

• powstaniec

 

Further reading

• powstać in silling.org