փարչ

Armenian

Alternative forms

dialects

• dialectal forms recorded in dialectological notation
  • փարչ (pʿarčʿ) — Akhaltsikhe, Goris, Kharberd, Erzurum, Karabakh, Nor Nakhichevan, Shamakhi, Tekirdağ, Tbilisi
  • փարչ (pʿarčʿ), փարշ (pʿarš) — Aslanbeg
  • փա̈րչ (pʿärčʿ) — Haçin ← փառչ (pʿaṙčʿ)
  • փառչ (pʿaṙčʿ) — Agulis, Alashkert, Ararat, New Julfa, Sivas, Diyarbakır
  • փառչ (pʿaṙčʿ), փառճ (pʿaṙč) — Mush
  • փա̈ռչ (pʿäṙčʿ) — Salmas, Van
  • փայչ (pʿayčʿ) — Hamshen

Etymology

From Middle Armenian փարչ (pʿarčʿ), from Persian پارچ (pârč, “jug, pitcher”).

Pronunciation

• (Eastern Armenian, standard) IPA^(key): [pʰɑɾt͡ʃʰ]
• (Western Armenian, standard) IPA^(key): [pʰɑɾt͡ʃʰ]

Noun

փարչ • (pʿarčʿ)

1. (dialectal) waterpot

Declension

i-type, inanimate (Eastern Armenian)

	singular	plural
nominative	փարչ (pʿarčʿ)	փարչեր (pʿarčʿer)
dative	փարչի (pʿarčʿi)	փարչերի (pʿarčʿeri)
ablative	փարչից (pʿarčʿicʿ)	փարչերից (pʿarčʿericʿ)
instrumental	փարչով (pʿarčʿov)	փարչերով (pʿarčʿerov)
locative	փարչում (pʿarčʿum)	փարչերում (pʿarčʿerum)
	definite forms
nominative	փարչը/փարչն (pʿarčʿə/pʿarčʿn)	փարչերը/փարչերն (pʿarčʿerə/pʿarčʿern)
dative	փարչին (pʿarčʿin)	փարչերին (pʿarčʿerin)
	1st person possessive forms (my)
nominative	փարչս (pʿarčʿs)	փարչերս (pʿarčʿers)
dative	փարչիս (pʿarčʿis)	փարչերիս (pʿarčʿeris)
ablative	փարչիցս (pʿarčʿicʿs)	փարչերիցս (pʿarčʿericʿs)
instrumental	փարչովս (pʿarčʿovs)	փարչերովս (pʿarčʿerovs)
locative	փարչումս (pʿarčʿums)	փարչերումս (pʿarčʿerums)
	2nd person possessive forms (your)
nominative	փարչդ (pʿarčʿd)	փարչերդ (pʿarčʿerd)
dative	փարչիդ (pʿarčʿid)	փարչերիդ (pʿarčʿerid)
ablative	փարչիցդ (pʿarčʿicʿd)	փարչերիցդ (pʿarčʿericʿd)
instrumental	փարչովդ (pʿarčʿovd)	փարչերովդ (pʿarčʿerovd)
locative	փարչումդ (pʿarčʿumd)	փարչերումդ (pʿarčʿerumd)

Derived terms

• փարչիկ (pʿarčʿik)
• փարչուկ (pʿarčʿuk)

 

Descendants

• → Azerbaijani: parç
• → Turkish: parç, parçı

References

• Ačaṙean, Hračʿeay (1979) “փարչ”, in Hayerēn armatakan baṙaran [Armenian Etymological Dictionary] (in Armenian), 2nd edition, a reprint of the original 1926–1935 seven-volume edition, volume IV, Yerevan: University Press, pages 490–491

Middle Armenian

Alternative forms

• փառչ (pʿaṙčʿ), փարջ (pʿarǰ), փառջ (pʿaṙǰ), բարչ (barčʿ)

Etymology

From Persian پارچ (pârč, “jug, pitcher”).

Noun

փարչ • (pʿarčʿ) (genitive singular փարչի, nominative plural փարչեր)

1. waterpot
   • 12–13th century, Vardan Aygekcʿi, Žołovacʿoykʿ aṙakacʿ Vardanay [Collections of Fables of Vardan] 304:

     Եւ առեալ Բ. փարչ գնաց ի ծովեզրն եւ սկսաւ զջուր ծովուն կրէր ի յետեւ դարին։

     Ew aṙeal B. pʿarčʿ gnacʿ i covezrn ew sksaw zǰur covun krēr i yetew darin.

   • 13th century, Girkʿ Vastakocʿ [Geoponica] 3:

     Զտան տեղն փորձեա․ յերեկոյին փարչ մի ջուր դիր, յառաւօտուն տես․ թէ փարչն թերի է՝ մի՛ շիներ, թէ լի է՝ լաւ է, շինեա։

     Ztan teġn pʿorjea; yerekoyin pʿarčʿ mi ǰur dir, yaṙawōtun tes; tʿē pʿarčʿn tʿeri ē, mí šiner, tʿē li ē, law ē, šinea.

     Test the location of the house; put a jug of water in the evening, look in the morning; if the jug is not full do not build, if [it is] full then it is good, build.

   • 13th century, Girkʿ Vastakocʿ [Geoponica] 3:

     Առ խեչափառ տասնտ հատ, եւ թէ այլ աւելի լինի լաւ է, պակաս չլինի, ծովու կամ գետոյ, եւ լից ի փարչ մի եւ ջուր ի վերայ, եւ կա՛լ պինդ զբերանն եւ դիր ի դուրք, որ ցերեկն արեւն զինքն սնուցանէ եւ գիշերն աստեղքն, տասն օր, եւ թէ այլ աւելի՝ աղէկ է․ […]

     Aṙ xečʿapʿaṙ tasnt hat, ew tʿē ayl aweli lini law ē, pakas čʿlini, covu kam getoy, ew licʿ i pʿarčʿ mi ew ǰur i veray, ew kál pind zberann ew dir i durkʿ, or cʿerekn arewn zinkʿn snucʿanē ew gišern asteġkʿn, tasn ōr, ew tʿē ayl aweli, aġēk ē; […]

   • 1478 – 1492, Amirdovlatʿ Amasiacʿi, Angitacʿ anpēt [Useless for Ignoramuses] 127:

     Ի այս կաւէս թագաւորն մեր շինել երետ շատ փարչեր, որ ջուր կու խմեն։

     I ays kawēs tʿagaworn mer šinel eret šat pʿarčʿer, or ǰur ku xmen.

Derived terms

• նշխարփարչ (nšxarpʿarčʿ)
• փարչիկ (pʿarčʿik)

 

Descendants

• Armenian: փարչ (pʿarčʿ), փարչ (pʿarčʿ); փարչ (pʿarčʿ), փարշ (pʿarš); փա̈րչ (pʿärčʿ); փառչ (pʿaṙčʿ); փառչ (pʿaṙčʿ), փառճ (pʿaṙč); փա̈ռչ (pʿäṙčʿ); փայչ (pʿayčʿ)
  • → Azerbaijani: parç
  • → Turkish: parç, parçı

Further reading

• Ačaṙean, Hračʿeay (1979) “փարչ”, in Hayerēn armatakan baṙaran [Armenian Etymological Dictionary] (in Armenian), 2nd edition, a reprint of the original 1926–1935 seven-volume edition, volume IV, Yerevan: University Press, pages 490–491
• Adonc, N. (1908) Армения в эпоху Юстиниана: Политическое состояние на основе нахарарскаго строя [Armenia in the period of Justinian: The political conditions based on the naxarar system] (Тексты и разыскания по армяно-грузинской филологии; XI) (in Russian), Saint Petersburg: Academy Press, page 486, footnote 2
• Awetikʿean, G., Siwrmēlean, X., Awgerean, M. (1837) “փարչ”, in Nor baṙgirkʿ haykazean lezui [New Dictionary of the Armenian Language] (in Old Armenian), volume II, Venice: S. Lazarus Armenian Academy, page 937c
• Ġazaryan, Ṙ. S., Avetisyan, H. M. (2009) “փարչ”, in Miǰin hayereni baṙaran [Dictionary of Middle Armenian] (in Armenian), 2nd edition, Yerevan: University Press, page 783a
• Mkrtčʿyan, Nerses (1988) “Stugabanakan ditarkumner [Etymological Notes]”, in Patma-banasirakan handes [Historical-Philological Journal]‎^[1] (in Armenian), number 2, page 141
• Norayr N. Biwzandacʿi (2000) “փարչ”, in Martiros Minassian, editor, Baṙagirkʿ storin hayerēni i matenagrutʿeancʿ ŽA–ŽĒ darucʿ [Dictionary of Middle Armenian Based on the Literature of 11–17th Centuries]‎^[2], edited from the author's unfinished manuscript written 1884–1915, Geneva: Martiros Minassian, page 726
• Petrosean, Matatʿeay (1879) “փարչ”, in Nor Baṙagirkʿ Hay-Angliarēn [New Dictionary Armenian–English], Venice: S. Lazarus Armenian Academy, page 726a