User:Aearthrise/Pennsylvania Dutch/Rauch's Pennsylvania Dutch Hand-book

Preface.

edit

About 'm yohr 1870, hob ich my mind uf gamaucht for 'n booch shreiva un publisha, fun Pennsylvania Deitsh in English un English in Pennsylvania Deitsh, mit der obsicht for practically un pruffitliche instructions gevva, abbordich for bisness menner os in pletz woona fun Pennsylvania Deitsh shwetzende leit, un aw for de feela daussenda fun Pennsylvania boova un maid os in de Englisha shoola gane un doch sheer nix shwetza derhame un in der nochbershaft os Pennsylvania Deitsh.

Ich hob sellamohls de arwet aw g'fonga, un hob a pawr daussend wardta g'sommelt un arranged alphabetically. Awer ich hob aw ous g'foona os ich noch net fit war for son'n job, weil ich net de noatwendich un practical erfawrung g'hot hob for de wardta shpella uf 'n regularer un uniformer wæg. Ich bin mootlose warra, un hob sellamohlsde arwet uf gevva.

Sidder sellam hob ich feel erfawrung g'hot, un my shpella is now orrick simple, according tzu der Englisha rule. De Deitsh rule doots net so goot, weil fun auchtzæ bis tzwansich per cent fun de wardta os for common g'used wærra in Pennsylvania Deitsh, English sin, odder an mixter fun English un Deitsh, un aw weil all de kinner in unserm Shtate larna English laisa, yusht 'n klainer dale fun eena krega enniche sort fun Deitshe larnung. De English rule, dawrum, is by weitam de besht for des booch. Ennich ebber os English laisa g'larnt hut con aw my Pennsylvania Deitsh laisa, un in ninetzain ous tzwansich fella, recht ous shprecha. Ich glawb os des booch specially goot is ols 'n inshtructor, weil es gor kæ neie orthography is, un brauch kæ shtudya- for es is im shpella common English. Der ch is der ainsicha Deitsh sound, un wærd ous g'shprucha we gh im Englisha nawma Dougherty.

Weil ordlich feel tzeitunga plots maucha for Pennsylvanish Deitshe shticker- for common humorish- an booch fun dar awrt wærd useful si, un feel wært, for 'n uniformer wæg tzu shpella fore bringa. Feel fun de shreiver du'n ferleicht contenda os 's shpella fun dem un sellam wardt besser si kent, un es con si os failer g'funna wærra, awer ich bin confident os im gonsa wærd des booch goot g'hasa- an g'soonty plons for 'n practically Pennsylvania Deitshe literature.

Es is net noatwendich os ich unnernem 'n history fun der Pennsylvania Deitch os ich unnernem 'n history fun der Pennsylvania Deitch shproach tzu gevva. Ich wær net amohl able sell tzu du wann ich aw wet. Der Prof. S. S. Haldemann bahawpt os de shproach is fun Seed Deitshlond in Pennsylvania ei gaplonst. Sell is ferleicht so. Ich date awer sawga es is de noddeerlich shproach in existance cooma dorrich de fermixung fun English un Deitsh shwetzende leit in der same nochbershaft, un by sellam mane ich olly clossa Deitshe, un net yusht de os fun seed Deitshlond cooma sin.

Luss der awer si we's will, Pennsylvania is 'n shproach, g'shwetzt net yusht by ea drittle fun de leit im grossa Shtate Pennsylvania, awer aw by daussenda un hoonerta fun daussenda Pennsylvanishe noch-coomer now in Ohio, Indiana, Illinois, Wisconsin, Missouri, Kansas, Nebraska, Iowa, West Virginia, Nordlich Maryland, Tennessee, Texas, un in onnery pletz. De shproach is in existance cooma, fun noddeerliche ursaucha. Un weil ich glawb os ich anyhow tzu'm dale mich fit g'maucht hob, dorrich yohra fun erfawrung un practice, der eck-shtæ tzu laiga for 'n practically Pennsylvania Deitshe literature, du ich yetz my arwe fore 's intelligenta public for 's awnemma un goot haisa, odder for 's weck shmeisa un condemma.

E. H. Rauch.

Preface (Fraktur).

edit

π•¬π–‡π–”π–šπ–™ '𝖒 π–žπ–”π–π–— 1870, 𝖍𝖔𝖇 π–Žπ–ˆπ– π–’π–ž π–’π–Žπ–“π–‰ π–šπ–‹ π–Œπ–†π–’π–†π–šπ–ˆπ–π–™ 𝖋𝖔𝖗 '𝖓 π–‡π–”π–”π–ˆπ– π–˜π–π–—π–Šπ–Žπ–›π–† π–šπ–“ π–•π–šπ–‡π–‘π–Žπ–˜π–π–†, π–‹π–šπ–“ π•»π–Šπ–“π–“π–˜π–žπ–‘π–›π–†π–“π–Žπ–† π•―π–Šπ–Žπ–™π–˜π– π–Žπ–“ π•°π–“π–Œπ–‘π–Žπ–˜π– π–šπ–“ π•°π–“π–Œπ–‘π–Žπ–˜π– π–Žπ–“ π•»π–Šπ–“π–“π–˜π–žπ–‘π–›π–†π–“π–Žπ–† π•―π–Šπ–Žπ–™π–˜π–, π–’π–Žπ–™ π–‰π–Šπ–— π–”π–‡π–˜π–Žπ–ˆπ–π–™ 𝖋𝖔𝖗 π–•π–—π–†π–ˆπ–™π–Žπ–ˆπ–†π–‘π–‘π–ž π–šπ–“ π–•π–—π–šπ–‹π–‹π–Žπ–™π–‘π–Žπ–ˆπ–π–Š π–Žπ–“π–˜π–™π–—π–šπ–ˆπ–™π–Žπ–”π–“π–˜ π–Œπ–Šπ–›π–›π–†, π–†π–‡π–‡π–”π–—π–‰π–Žπ–ˆπ– 𝖋𝖔𝖗 π–‡π–Žπ–˜π–“π–Šπ–˜π–˜ π–’π–Šπ–“π–“π–Šπ–— π–”π–˜ π–Žπ–“ π–•π–‘π–Šπ–™π–Ÿ π–œπ–”π–”π–“π–† π–‹π–šπ–“ π•»π–Šπ–“π–“π–˜π–žπ–‘π–›π–†π–“π–Žπ–† π•―π–Šπ–Žπ–™π–˜π– π–˜π–π–œπ–Šπ–™π–Ÿπ–Šπ–“π–‰π–Š π–‘π–Šπ–Žπ–™, π–šπ–“ π–†π–œ 𝖋𝖔𝖗 π–‰π–Š π–‹π–Šπ–Šπ–‘π–† π–‰π–†π–šπ–˜π–˜π–Šπ–“π–‰π–† π–‹π–šπ–“ π•»π–Šπ–“π–“π–˜π–žπ–‘π–›π–†π–“π–Žπ–† 𝖇𝖔𝖔𝖛𝖆 π–šπ–“ π–’π–†π–Žπ–‰ π–”π–˜ π–Žπ–“ π–‰π–Š π•°π–“π–Œπ–‘π–Žπ–˜π–π–† π–˜π–π–”π–”π–‘π–† π–Œπ–†π–“π–Š π–šπ–“ π–‰π–”π–ˆπ– π–˜π–π–Šπ–Šπ–— π–“π–Žπ– π–˜π–π–œπ–Šπ–™π–Ÿπ–† π–‰π–Šπ–—π–π–†π–’π–Š π–šπ–“ π–Žπ–“ π–‰π–Šπ–— π–“π–”π–ˆπ–π–‡π–Šπ–—π–˜π–π–†π–‹π–™ π–”π–˜ π•»π–Šπ–“π–“π–˜π–žπ–‘π–›π–†π–“π–Žπ–† π•―π–Šπ–Žπ–™π–˜π–.

π•΄π–ˆπ– 𝖍𝖔𝖇 π–˜π–Šπ–‘π–‘π–†π–’π–”π–π–‘π–˜ π–‰π–Š π–†π–—π–œπ–Šπ–™ π–†π–œ π–Œ'π–‹π–”π–“π–Œπ–†, π–šπ–“ 𝖍𝖔𝖇 𝖆 π–•π–†π–œπ–— π–‰π–†π–šπ–˜π–˜π–Šπ–“π–‰ π–œπ–†π–—π–‰π–™π–† π–Œ'π–˜π–”π–’π–’π–Šπ–‘π–™ π–šπ–“ π–†π–—π–—π–†π–“π–Œπ–Šπ–‰ π–†π–‘π–•π–π–†π–‡π–Šπ–™π–Žπ–ˆπ–†π–‘π–‘π–ž. π•¬π–œπ–Šπ–— π–Žπ–ˆπ– 𝖍𝖔𝖇 π–†π–œ π–”π–šπ–˜ π–Œ'𝖋𝖔𝖔𝖓𝖆 π–”π–˜ π–Žπ–ˆπ– π–“π–”π–ˆπ– π–“π–Šπ–™ π–‹π–Žπ–™ π–œπ–†π–— 𝖋𝖔𝖗 π–˜π–”π–“'𝖓 𝖏𝖔𝖇, π–œπ–Šπ–Žπ–‘ π–Žπ–ˆπ– π–“π–Šπ–™ π–‰π–Š π–“π–”π–†π–™π–œπ–Šπ–“π–‰π–Žπ–ˆπ– π–šπ–“ π–•π–—π–†π–ˆπ–™π–Žπ–ˆπ–†π–‘ π–Šπ–—π–‹π–†π–œπ–—π–šπ–“π–Œ π–Œ'𝖍𝖔𝖙 𝖍𝖔𝖇 𝖋𝖔𝖗 π–‰π–Š π–œπ–†π–—π–‰π–™π–† π–˜π–π–•π–Šπ–‘π–‘π–† π–šπ–‹ '𝖓 π–—π–Šπ–Œπ–šπ–‘π–†π–—π–Šπ–— π–šπ–“ π–šπ–“π–Žπ–‹π–”π–—π–’π–Šπ–— π–œΓ¦π–Œ. π•΄π–ˆπ– π–‡π–Žπ–“ π–’π–”π–”π–™π–‘π–”π–˜π–Š π–œπ–†π–—π–—π–†, π–šπ–“ 𝖍𝖔𝖇 π–˜π–Šπ–‘π–‘π–†π–’π–”π–π–‘π–˜π–‰π–Š π–†π–—π–œπ–Šπ–™ π–šπ–‹ π–Œπ–Šπ–›π–›π–†.

π•Ύπ–Žπ–‰π–‰π–Šπ–— π–˜π–Šπ–‘π–‘π–†π–’ 𝖍𝖔𝖇 π–Žπ–ˆπ– π–‹π–Šπ–Šπ–‘ π–Šπ–—π–‹π–†π–œπ–—π–šπ–“π–Œ π–Œ'𝖍𝖔𝖙, π–šπ–“ π–’π–ž π–˜π–π–•π–Šπ–‘π–‘π–† π–Žπ–˜ π–“π–”π–œ π–”π–—π–—π–Žπ–ˆπ– π–˜π–Žπ–’π–•π–‘π–Š, π–†π–ˆπ–ˆπ–”π–—π–‰π–Žπ–“π–Œ π–™π–Ÿπ–š π–‰π–Šπ–— π•°π–“π–Œπ–‘π–Žπ–˜π–π–† π–—π–šπ–‘π–Š. π•―π–Š π•―π–Šπ–Žπ–™π–˜π– π–—π–šπ–‘π–Š π–‰π–”π–”π–™π–˜ π–“π–Šπ–™ π–˜π–” π–Œπ–”π–”π–™, π–œπ–Šπ–Žπ–‘ π–‹π–šπ–“ π–†π–šπ–ˆπ–π–™π–ŸΓ¦ π–‡π–Žπ–˜ π–™π–Ÿπ–œπ–†π–“π–˜π–Žπ–ˆπ– π–•π–Šπ–— π–ˆπ–Šπ–“π–™ π–‹π–šπ–“ π–‰π–Š π–œπ–†π–—π–‰π–™π–† π–”π–˜ 𝖋𝖔𝖗 π–ˆπ–”π–’π–’π–”π–“ π–Œ'π–šπ–˜π–Šπ–‰ π–œΓ¦π–—π–—π–† π–Žπ–“ π•»π–Šπ–“π–“π–˜π–žπ–‘π–›π–†π–“π–Žπ–† π•―π–Šπ–Žπ–™π–˜π–, π•°π–“π–Œπ–‘π–Žπ–˜π– π–˜π–Žπ–“, π–”π–‰π–‰π–Šπ–— 𝖆𝖓 π–’π–Žπ–π–™π–Šπ–— π–‹π–šπ–“ π•°π–“π–Œπ–‘π–Žπ–˜π– π–šπ–“ π•―π–Šπ–Žπ–™π–˜π–, π–šπ–“ π–†π–œ π–œπ–Šπ–Žπ–‘ 𝖆𝖑𝖑 π–‰π–Š π–π–Žπ–“π–“π–Šπ–— π–Žπ–“ π–šπ–“π–˜π–Šπ–—π–’ π•Ύπ–π–™π–†π–™π–Š 𝖑𝖆𝖗𝖓𝖆 π•°π–“π–Œπ–‘π–Žπ–˜π– π–‘π–†π–Žπ–˜π–†, π–žπ–šπ–˜π–π–™ '𝖓 π–π–‘π–†π–Žπ–“π–Šπ–— π–‰π–†π–‘π–Š π–‹π–šπ–“ π–Šπ–Šπ–“π–† π–π–—π–Šπ–Œπ–† π–Šπ–“π–“π–Žπ–ˆπ–π–Š π–˜π–”π–—π–™ π–‹π–šπ–“ π•―π–Šπ–Žπ–™π–˜π–π–Š π–‘π–†π–—π–“π–šπ–“π–Œ. π•―π–Š π•°π–“π–Œπ–‘π–Žπ–˜π– π–—π–šπ–‘π–Š, π–‰π–†π–œπ–—π–šπ–’, π–Žπ–˜ π–‡π–ž π–œπ–Šπ–Žπ–™π–†π–’ π–‰π–Š π–‡π–Šπ–˜π–π–™ 𝖋𝖔𝖗 π–‰π–Šπ–˜ π–‡π–”π–”π–ˆπ–. π•°π–“π–“π–Žπ–ˆπ– π–Šπ–‡π–‡π–Šπ–— π–”π–˜ π•°π–“π–Œπ–‘π–Žπ–˜π– π–‘π–†π–Žπ–˜π–† π–Œ'𝖑𝖆𝖗𝖓𝖙 π–π–šπ–™ π–ˆπ–”π–“ π–†π–œ π–’π–ž π•»π–Šπ–“π–“π–˜π–žπ–‘π–›π–†π–“π–Žπ–† π•―π–Šπ–Žπ–™π–˜π– π–‘π–†π–Žπ–˜π–†, π–šπ–“ π–Žπ–“ π–“π–Žπ–“π–Šπ–™π–Ÿπ–†π–Žπ–“ π–”π–šπ–˜ π–™π–Ÿπ–œπ–†π–“π–˜π–Žπ–ˆπ– π–‹π–Šπ–‘π–‘π–†, π–—π–Šπ–ˆπ–π–™ π–”π–šπ–˜ π–˜π–π–•π–—π–Šπ–ˆπ–π–†. π•΄π–ˆπ– π–Œπ–‘π–†π–œπ–‡ π–”π–˜ π–‰π–Šπ–˜ π–‡π–”π–”π–ˆπ– π–˜π–•π–Šπ–ˆπ–Žπ–†π–‘π–‘π–ž π–Œπ–”π–”π–™ π–Žπ–˜ π–”π–‘π–˜ '𝖓 π–Žπ–“π–˜π–π–™π–—π–šπ–ˆπ–™π–”π–—, π–œπ–Šπ–Žπ–‘ π–Šπ–˜ π–Œπ–”π–— 𝖐æ π–“π–Šπ–Žπ–Š π–”π–—π–™π–π–”π–Œπ–—π–†π–•π–π–ž π–Žπ–˜, π–šπ–“ π–‡π–—π–†π–šπ–ˆπ– 𝖐æ π–˜π–π–™π–šπ–‰π–žπ–†- 𝖋𝖔𝖗 π–Šπ–˜ π–Žπ–˜ π–Žπ–’ π–˜π–π–•π–Šπ–‘π–‘π–† π–ˆπ–”π–’π–’π–”π–“ π•°π–“π–Œπ–‘π–Žπ–˜π–. π•―π–Šπ–— π–ˆπ– π–Žπ–˜ π–‰π–Šπ–— π–†π–Žπ–“π–˜π–Žπ–ˆπ–π–† π•―π–Šπ–Žπ–™π–˜π– π–˜π–”π–šπ–“π–‰, π–šπ–“ π–œΓ¦π–—π–‰ π–”π–šπ–˜ π–Œ'π–˜π–π–•π–—π–šπ–ˆπ–π–† π–œπ–Š π–Œπ– π–Žπ–’ π•°π–“π–Œπ–‘π–Žπ–˜π–π–† π–“π–†π–œπ–’π–† π•―π–”π–šπ–Œπ–π–Šπ–—π–™π–ž.

π–‚π–Šπ–Žπ–‘ π–”π–—π–‰π–‘π–Žπ–ˆπ– π–‹π–Šπ–Šπ–‘ π–™π–Ÿπ–Šπ–Žπ–™π–šπ–“π–Œπ–† π–•π–‘π–”π–™π–˜ π–’π–†π–šπ–ˆπ–π–† 𝖋𝖔𝖗 π•»π–Šπ–“π–“π–˜π–žπ–‘π–›π–†π–“π–Žπ–˜π– π•―π–Šπ–Žπ–™π–˜π–π–Š π–˜π–π–™π–Žπ–ˆπ–π–Šπ–—- 𝖋𝖔𝖗 π–ˆπ–”π–’π–’π–”π–“ π–π–šπ–’π–”π–—π–Žπ–˜π–- 𝖆𝖓 π–‡π–”π–”π–ˆπ– π–‹π–šπ–“ 𝖉𝖆𝖗 π–†π–œπ–—π–™ π–œΓ¦π–—π–‰ π–šπ–˜π–Šπ–‹π–šπ–‘ π–˜π–Ž, π–šπ–“ π–‹π–Šπ–Šπ–‘ π–œΓ¦π–—π–™, 𝖋𝖔𝖗 '𝖓 π–šπ–“π–Žπ–‹π–”π–—π–’π–Šπ–— π–œΓ¦π–Œ π–™π–Ÿπ–š π–˜π–π–•π–Šπ–‘π–‘π–† π–‹π–”π–—π–Š π–‡π–—π–Žπ–“π–Œπ–†. π•±π–Šπ–Šπ–‘ π–‹π–šπ–“ π–‰π–Š π–˜π–π–—π–Šπ–Žπ–›π–Šπ–— π–‰π–š'𝖓 π–‹π–Šπ–—π–‘π–Šπ–Žπ–ˆπ–π–™ π–ˆπ–”π–“π–™π–Šπ–“π–‰π–† π–”π–˜ 'π–˜ π–˜π–π–•π–Šπ–‘π–‘π–† π–‹π–šπ–“ π–‰π–Šπ–’ π–šπ–“ π–˜π–Šπ–‘π–‘π–†π–’ π–œπ–†π–—π–‰π–™ π–‡π–Šπ–˜π–˜π–Šπ–— π–˜π–Ž π–π–Šπ–“π–™, π–šπ–“ π–Šπ–˜ π–ˆπ–”π–“ π–˜π–Ž π–”π–˜ π–‹π–†π–Žπ–‘π–Šπ–— π–Œ'π–‹π–šπ–“π–“π–† π–œΓ¦π–—π–—π–†, π–†π–œπ–Šπ–— π–Žπ–ˆπ– π–‡π–Žπ–“ π–ˆπ–”π–“π–‹π–Žπ–‰π–Šπ–“π–™ π–”π–˜ π–Žπ–’ π–Œπ–”π–“π–˜π–† π–œΓ¦π–—π–‰ π–‰π–Šπ–˜ π–‡π–”π–”π–ˆπ– π–Œπ–”π–”π–™ π–Œ'π–π–†π–˜π–†- 𝖆𝖓 π–Œ'π–˜π–”π–”π–“π–™π–ž π–•π–‘π–”π–“π–˜ 𝖋𝖔𝖗 '𝖓 π–•π–—π–†π–ˆπ–™π–Žπ–ˆπ–†π–‘π–‘π–ž π•»π–Šπ–“π–“π–˜π–žπ–‘π–›π–†π–“π–Žπ–† π•―π–Šπ–Žπ–™π–˜π–π–Š π–‘π–Žπ–™π–Šπ–—π–†π–™π–šπ–—π–Š.

π•°π–˜ π–Žπ–˜ π–“π–Šπ–™ π–“π–”π–†π–™π–œπ–Šπ–“π–‰π–Žπ–ˆπ– π–”π–˜ π–Žπ–ˆπ– π–šπ–“π–“π–Šπ–—π–“π–Šπ–’ '𝖓 π–π–Žπ–˜π–™π–”π–—π–ž π–‹π–šπ–“ π–‰π–Šπ–— π•»π–Šπ–“π–“π–˜π–žπ–‘π–›π–†π–“π–Žπ–† π•―π–Šπ–Žπ–™π–ˆπ– π–”π–˜ π–Žπ–ˆπ– π–šπ–“π–“π–Šπ–—π–“π–Šπ–’ '𝖓 π–π–Žπ–˜π–™π–”π–—π–ž π–‹π–šπ–“ π–‰π–Šπ–— π•»π–Šπ–“π–“π–˜π–žπ–‘π–›π–†π–“π–Žπ–† π•―π–Šπ–Žπ–™π–ˆπ– π–˜π–π–•π–—π–”π–†π–ˆπ– π–™π–Ÿπ–š π–Œπ–Šπ–›π–›π–†. π•΄π–ˆπ– π–œΓ¦π–— π–“π–Šπ–™ 𝖆𝖒𝖔𝖍𝖑 π–†π–‡π–‘π–Š π–˜π–Šπ–‘π–‘ π–™π–Ÿπ–š π–‰π–š π–œπ–†π–“π–“ π–Žπ–ˆπ– π–†π–œ π–œπ–Šπ–™. π•―π–Šπ–— 𝕻𝖗𝖔𝖋. 𝕾. 𝕾. π•³π–†π–‘π–‰π–Šπ–’π–†π–“π–“ π–‡π–†π–π–†π–œπ–•π–™ π–”π–˜ π–‰π–Š π–˜π–π–•π–—π–”π–†π–ˆπ– π–Žπ–˜ π–‹π–šπ–“ π•Ύπ–Šπ–Šπ–‰ π•―π–Šπ–Žπ–™π–˜π–π–‘π–”π–“π–‰ π–Žπ–“ π•»π–Šπ–“π–“π–˜π–žπ–‘π–›π–†π–“π–Žπ–† π–Šπ–Ž π–Œπ–†π–•π–‘π–”π–“π–˜π–™. π•Ύπ–Šπ–‘π–‘ π–Žπ–˜ π–‹π–Šπ–—π–‘π–Šπ–Žπ–ˆπ–π–™ π–˜π–”. π•΄π–ˆπ– π–‰π–†π–™π–Š π–†π–œπ–Šπ–— π–˜π–†π–œπ–Œπ–† π–Šπ–˜ π–Žπ–˜ π–‰π–Š π–“π–”π–‰π–‰π–Šπ–Šπ–—π–‘π–Žπ–ˆπ– π–˜π–π–•π–—π–”π–†π–ˆπ– π–Žπ–“ π–Šπ–π–Žπ–˜π–™π–†π–“π–ˆπ–Š π–ˆπ–”π–”π–’π–† π–‰π–”π–—π–—π–Žπ–ˆπ– π–‰π–Š π–‹π–Šπ–—π–’π–Žπ–π–šπ–“π–Œ π–‹π–šπ–“ π•°π–“π–Œπ–‘π–Žπ–˜π– π–šπ–“ π•―π–Šπ–Žπ–™π–˜π– π–˜π–π–œπ–Šπ–™π–Ÿπ–Šπ–“π–‰π–Š π–‘π–Šπ–Žπ–™ π–Žπ–“ π–‰π–Šπ–— π–˜π–†π–’π–Š π–“π–”π–ˆπ–π–‡π–Šπ–—π–˜π–π–†π–‹π–™, π–šπ–“ π–‡π–ž π–˜π–Šπ–‘π–‘π–†π–’ π–’π–†π–“π–Š π–Žπ–ˆπ– π–”π–‘π–‘π–ž π–ˆπ–‘π–”π–˜π–˜π–† π•―π–Šπ–Žπ–™π–˜π–π–Š, π–šπ–“ π–“π–Šπ–™ π–žπ–šπ–˜π–π–™ π–‰π–Š π–”π–˜ π–‹π–šπ–“ π–˜π–Šπ–Šπ–‰ π•―π–Šπ–Žπ–™π–˜π–π–‘π–”π–“π–‰ π–ˆπ–”π–”π–’π–† π–˜π–Žπ–“.

π•·π–šπ–˜π–˜ π–‰π–Šπ–— π–†π–œπ–Šπ–— π–˜π–Ž π–œπ–Š'π–˜ π–œπ–Žπ–‘π–‘, π•»π–Šπ–“π–“π–˜π–žπ–‘π–›π–†π–“π–Žπ–† π–Žπ–˜ '𝖓 π–˜π–π–•π–—π–”π–†π–ˆπ–, π–Œ'π–˜π–π–œπ–Šπ–™π–Ÿπ–™ π–“π–Šπ–™ π–žπ–šπ–˜π–π–™ π–‡π–ž π–Šπ–† π–‰π–—π–Žπ–™π–™π–‘π–Š π–‹π–šπ–“ π–‰π–Š π–‘π–Šπ–Žπ–™ π–Žπ–’ π–Œπ–—π–”π–˜π–˜π–† π•Ύπ–π–™π–†π–™π–Š π•»π–Šπ–“π–“π–˜π–žπ–‘π–›π–†π–“π–Žπ–†, π–†π–œπ–Šπ–— π–†π–œ π–‡π–ž π–‰π–†π–šπ–˜π–˜π–Šπ–“π–‰π–† π–šπ–“ π–π–”π–”π–“π–Šπ–—π–™π–† π–‹π–šπ–“ π–‰π–†π–šπ–˜π–˜π–Šπ–“π–‰π–† π•»π–Šπ–“π–“π–˜π–žπ–‘π–›π–†π–“π–Žπ–˜π–π–Š π–“π–”π–ˆπ–-π–ˆπ–”π–”π–’π–Šπ–— π–“π–”π–œ π–Žπ–“ π•Ίπ–π–Žπ–”, π•΄π–“π–‰π–Žπ–†π–“π–†, π•΄π–‘π–‘π–Žπ–“π–”π–Žπ–˜, π–‚π–Žπ–˜π–ˆπ–”π–“π–˜π–Žπ–“, π•Έπ–Žπ–˜π–˜π–”π–šπ–—π–Ž, π•Άπ–†π–“π–˜π–†π–˜, π•Ήπ–Šπ–‡π–—π–†π–˜π–π–†, π•΄π–”π–œπ–†, π–‚π–Šπ–˜π–™ π–π–Žπ–—π–Œπ–Žπ–“π–Žπ–†, π•Ήπ–”π–—π–‰π–‘π–Žπ–ˆπ– π•Έπ–†π–—π–žπ–‘π–†π–“π–‰, π•Ώπ–Šπ–“π–“π–Šπ–˜π–˜π–Šπ–Š, π•Ώπ–Šπ–π–†π–˜, π–šπ–“ π–Žπ–“ π–”π–“π–“π–Šπ–—π–ž π–•π–‘π–Šπ–™π–Ÿ. π•―π–Š π–˜π–π–•π–—π–”π–†π–ˆπ– π–Žπ–˜ π–Žπ–“ π–Šπ–π–Žπ–˜π–™π–†π–“π–ˆπ–Š π–ˆπ–”π–”π–’π–†, π–‹π–šπ–“ π–“π–”π–‰π–‰π–Šπ–Šπ–—π–‘π–Žπ–ˆπ–π–Š π–šπ–—π–˜π–†π–šπ–ˆπ–π–†. 𝖀𝖓 π–œπ–Šπ–Žπ–‘ π–Žπ–ˆπ– π–Œπ–‘π–†π–œπ–‡ π–”π–˜ π–Žπ–ˆπ– π–†π–“π–žπ–π–”π–œ π–™π–Ÿπ–š'𝖒 π–‰π–†π–‘π–Š π–’π–Žπ–ˆπ– π–‹π–Žπ–™ π–Œ'π–’π–†π–šπ–ˆπ–π–™ 𝖍𝖔𝖇, π–‰π–”π–—π–—π–Žπ–ˆπ– π–žπ–”π–π–—π–† π–‹π–šπ–“ π–Šπ–—π–‹π–†π–œπ–—π–šπ–“π–Œ π–šπ–“ π–•π–—π–†π–ˆπ–™π–Žπ–ˆπ–Š, π–‰π–Šπ–— π–Šπ–ˆπ–-π–˜π–π–™Γ¦ π–™π–Ÿπ–š π–‘π–†π–Žπ–Œπ–† 𝖋𝖔𝖗 '𝖓 π–•π–—π–†π–ˆπ–™π–Žπ–ˆπ–†π–‘π–‘π–ž π•»π–Šπ–“π–“π–˜π–žπ–‘π–›π–†π–“π–Žπ–† π•―π–Šπ–Žπ–™π–˜π–π–Š π–‘π–Žπ–™π–Šπ–—π–†π–™π–šπ–—π–Š, π–‰π–š π–Žπ–ˆπ– π–žπ–Šπ–™π–Ÿ π–’π–ž π–†π–—π–œπ–Š π–‹π–”π–—π–Š 'π–˜ π–Žπ–“π–™π–Šπ–‘π–‘π–Žπ–Œπ–Šπ–“π–™π–† π–•π–šπ–‡π–‘π–Žπ–ˆ 𝖋𝖔𝖗 'π–˜ π–†π–œπ–“π–Šπ–’π–’π–† π–šπ–“ π–Œπ–”π–”π–™ π–π–†π–Žπ–˜π–†, π–”π–‰π–‰π–Šπ–— 𝖋𝖔𝖗 'π–˜ π–œπ–Šπ–ˆπ– π–˜π–π–’π–Šπ–Žπ–˜π–† π–šπ–“ π–ˆπ–”π–“π–‰π–Šπ–’π–’π–†.

𝕰. 𝕳. π•½π–†π–šπ–ˆπ–.

De Olta un Neia Tzeita.

edit

Written for the Pennsylvania-German Society:

Ich con on nix bessers denka os a pawr wardt sawga weaga de olta un neia tzeita. Suppose mer mista now widder tzurick gæ ivver fooftzich yohr, un laiva we sellamohls? Denk a mohl drau, ainer het business in Pittsburg, un mist dort si in dri odder feer dawg. Ar kent's net du in wennicher os sex dawg in der stage we se ols gatraveled sin sellamohls. Un suppose eber het in sella dawga bahawpt os sex dawg in der stage we se ols gatraveled sin sellamohls. Un suppose eber het in sella dawga bahawpt os de tzeit yeamohls coomd wann ainer mit feer odder finf hoonert onnera, all in ainer foor ob shtarta con fun doh om sivva uhr owets, un im same grossa foorwaisa, os runn'd ona geil, ins bet gæ, im goot shlofa, un der naigsht morya om sivva uhr uf wecka un grawd ous der foor in de shtadt Pittsburg shteppa, un ins grose wærtshouse shteppa, un ins grose wærtshouse, esst'n morya-essa un don si bisness tenda in a pawr shtund, un d'no widder in der shteam foor tzurick un by siner fraw un fomelia aw landa un si naucht essa nemma derhame alles inside fun feer un tzwansich shtoond! Wann aner for fooftsich yohr tzurick contend os mer yeamohls so travella con, sex, odder sivva hoonert mile in ame dawg, so ainer hetta se grawd ei gshpart im norra house. Un suppose ebber het sellamohls bahawpt os de tzeit coom'd os de leit in unserm lond all de particulars laisa kenna in de tzeitunga wass g'happened is om dawg tzufore in Deitshlond, Englond un all de hawpt shtedt in der gonsa welt, un os leit direct mitnonner shwetza kenna wann se aw fooftsich odder a hoonert mile fun annonner sin- so ainer, os proweert het de leit so saucha weis maucha, hetta se aw ins norra house gadu.

π•―π–Š 𝕺𝖑𝖙𝖆 π–šπ–“ π•Ήπ–Šπ–Žπ–† π•Ώπ–Ÿπ–Šπ–Žπ–™π–† (Fraktur).

edit

π–‚π–—π–Žπ–™π–™π–Šπ–“ 𝖋𝖔𝖗 π–™π–π–Š π•»π–Šπ–“π–“π–˜π–žπ–‘π–›π–†π–“π–Žπ–†-π•²π–Šπ–—π–’π–†π–“ π•Ύπ–”π–ˆπ–Žπ–Šπ–™π–ž:

π•΄π–ˆπ– π–ˆπ–”π–“ 𝖔𝖓 π–“π–Žπ– π–‡π–Šπ–˜π–˜π–Šπ–—π–˜ π–‰π–Šπ–“π–π–† π–”π–˜ 𝖆 π–•π–†π–œπ–— π–œπ–†π–—π–‰π–™ π–˜π–†π–œπ–Œπ–† π–œπ–Šπ–†π–Œπ–† π–‰π–Š 𝖔𝖑𝖙𝖆 π–šπ–“ π–“π–Šπ–Žπ–† π–™π–Ÿπ–Šπ–Žπ–™π–†. π•Ύπ–šπ–•π–•π–”π–˜π–Š π–’π–Šπ–— π–’π–Žπ–˜π–™π–† π–“π–”π–œ π–œπ–Žπ–‰π–‰π–Šπ–— π–™π–Ÿπ–šπ–—π–Žπ–ˆπ– π–ŒΓ¦ π–Žπ–›π–›π–Šπ–— π–‹π–”π–”π–‹π–™π–Ÿπ–Žπ–ˆπ– π–žπ–”π–π–—, π–šπ–“ π–‘π–†π–Žπ–›π–† π–œπ–Š π–˜π–Šπ–‘π–‘π–†π–’π–”π–π–‘π–˜? π•―π–Šπ–“π– 𝖆 𝖒𝖔𝖍𝖑 π–‰π–—π–†π–š, π–†π–Žπ–“π–Šπ–— π–π–Šπ–™ π–‡π–šπ–˜π–Žπ–“π–Šπ–˜π–˜ π–Žπ–“ π•»π–Žπ–™π–™π–˜π–‡π–šπ–—π–Œ, π–šπ–“ π–’π–Žπ–˜π–™ 𝖉𝖔𝖗𝖙 π–˜π–Ž π–Žπ–“ π–‰π–—π–Ž π–”π–‰π–‰π–Šπ–— π–‹π–Šπ–Šπ–— π–‰π–†π–œπ–Œ. 𝕬𝖗 π–π–Šπ–“π–™'π–˜ π–“π–Šπ–™ π–‰π–š π–Žπ–“ π–œπ–Šπ–“π–“π–Žπ–ˆπ–π–Šπ–— π–”π–˜ π–˜π–Šπ– π–‰π–†π–œπ–Œ π–Žπ–“ π–‰π–Šπ–— π–˜π–™π–†π–Œπ–Š π–œπ–Š π–˜π–Š π–”π–‘π–˜ π–Œπ–†π–™π–—π–†π–›π–Šπ–‘π–Šπ–‰ π–˜π–Žπ–“ π–˜π–Šπ–‘π–‘π–†π–’π–”π–π–‘π–˜. 𝖀𝖓 π–˜π–šπ–•π–•π–”π–˜π–Š π–Šπ–‡π–Šπ–— π–π–Šπ–™ π–Žπ–“ π–˜π–Šπ–‘π–‘π–† π–‰π–†π–œπ–Œπ–† π–‡π–†π–π–†π–œπ–•π–™ π–”π–˜ π–˜π–Šπ– π–‰π–†π–œπ–Œ π–Žπ–“ π–‰π–Šπ–— π–˜π–™π–†π–Œπ–Š π–œπ–Š π–˜π–Š π–”π–‘π–˜ π–Œπ–†π–™π–—π–†π–›π–Šπ–‘π–Šπ–‰ π–˜π–Žπ–“ π–˜π–Šπ–‘π–‘π–†π–’π–”π–π–‘π–˜. 𝖀𝖓 π–˜π–šπ–•π–•π–”π–˜π–Š π–Šπ–‡π–Šπ–— π–π–Šπ–™ π–Žπ–“ π–˜π–Šπ–‘π–‘π–† π–‰π–†π–œπ–Œπ–† π–‡π–†π–π–†π–œπ–•π–™ π–”π–˜ π–‰π–Š π–™π–Ÿπ–Šπ–Žπ–™ π–žπ–Šπ–†π–’π–”π–π–‘π–˜ π–ˆπ–”π–”π–’π–‰ π–œπ–†π–“π–“ π–†π–Žπ–“π–Šπ–— π–’π–Žπ–™ π–‹π–Šπ–Šπ–— π–”π–‰π–‰π–Šπ–— π–‹π–Žπ–“π–‹ π–π–”π–”π–“π–Šπ–—π–™ π–”π–“π–“π–Šπ–—π–†, 𝖆𝖑𝖑 π–Žπ–“ π–†π–Žπ–“π–Šπ–— 𝖋𝖔𝖔𝖗 𝖔𝖇 π–˜π–π–™π–†π–—π–™π–† π–ˆπ–”π–“ π–‹π–šπ–“ 𝖉𝖔𝖍 𝖔𝖒 π–˜π–Žπ–›π–›π–† π–šπ–π–— π–”π–œπ–Šπ–™π–˜, π–šπ–“ π–Žπ–’ π–˜π–†π–’π–Š π–Œπ–—π–”π–˜π–˜π–† π–‹π–”π–”π–—π–œπ–†π–Žπ–˜π–†, π–”π–˜ π–—π–šπ–“π–“'𝖉 𝖔𝖓𝖆 π–Œπ–Šπ–Žπ–‘, π–Žπ–“π–˜ π–‡π–Šπ–™ π–ŒΓ¦, π–Žπ–’ π–Œπ–”π–”π–™ π–˜π–π–‘π–”π–‹π–†, π–šπ–“ π–‰π–Šπ–— π–“π–†π–Žπ–Œπ–˜π–π–™ π–’π–”π–—π–žπ–† 𝖔𝖒 π–˜π–Žπ–›π–›π–† π–šπ–π–— π–šπ–‹ π–œπ–Šπ–ˆπ–π–† π–šπ–“ π–Œπ–—π–†π–œπ–‰ π–”π–šπ–˜ π–‰π–Šπ–— 𝖋𝖔𝖔𝖗 π–Žπ–“ π–‰π–Š π–˜π–π–™π–†π–‰π–™ π•»π–Žπ–™π–™π–˜π–‡π–šπ–—π–Œ π–˜π–π–™π–Šπ–•π–•π–†, π–šπ–“ π–Žπ–“π–˜ π–Œπ–—π–”π–˜π–Š π–œΓ¦π–—π–™π–˜π–π–”π–šπ–˜π–Š π–˜π–π–™π–Šπ–•π–•π–†, π–šπ–“ π–Žπ–“π–˜ π–Œπ–—π–”π–˜π–Š π–œΓ¦π–—π–™π–˜π–π–”π–šπ–˜π–Š, π–Šπ–˜π–˜π–™'𝖓 π–’π–”π–—π–žπ–†-π–Šπ–˜π–˜π–† π–šπ–“ 𝖉𝖔𝖓 π–˜π–Ž π–‡π–Žπ–˜π–“π–Šπ–˜π–˜ π–™π–Šπ–“π–‰π–† π–Žπ–“ 𝖆 π–•π–†π–œπ–— π–˜π–π–™π–šπ–“π–‰, π–šπ–“ 𝖉'𝖓𝖔 π–œπ–Žπ–‰π–‰π–Šπ–— π–Žπ–“ π–‰π–Šπ–— π–˜π–π–™π–Šπ–†π–’ 𝖋𝖔𝖔𝖗 π–™π–Ÿπ–šπ–—π–Žπ–ˆπ– π–šπ–“ π–‡π–ž π–˜π–Žπ–“π–Šπ–— π–‹π–—π–†π–œ π–šπ–“ π–‹π–”π–’π–Šπ–‘π–Žπ–† π–†π–œ 𝖑𝖆𝖓𝖉𝖆 π–šπ–“ π–˜π–Ž π–“π–†π–šπ–ˆπ–π–™ π–Šπ–˜π–˜π–† π–“π–Šπ–’π–’π–† π–‰π–Šπ–—π–π–†π–’π–Š π–†π–‘π–‘π–Šπ–˜ π–Žπ–“π–˜π–Žπ–‰π–Š π–‹π–šπ–“ π–‹π–Šπ–Šπ–— π–šπ–“ π–™π–Ÿπ–œπ–†π–“π–˜π–Žπ–ˆπ– π–˜π–π–™π–”π–”π–“π–‰! 𝖂𝖆𝖓𝖓 π–†π–“π–Šπ–— 𝖋𝖔𝖗 π–‹π–”π–”π–‹π–™π–˜π–Žπ–ˆπ– π–žπ–”π–π–— π–™π–Ÿπ–šπ–—π–Žπ–ˆπ– π–ˆπ–”π–“π–™π–Šπ–“π–‰ π–”π–˜ π–’π–Šπ–— π–žπ–Šπ–†π–’π–”π–π–‘π–˜ π–˜π–” π–™π–—π–†π–›π–Šπ–‘π–‘π–† π–ˆπ–”π–“, π–˜π–Šπ–, π–”π–‰π–‰π–Šπ–— π–˜π–Žπ–›π–›π–† π–π–”π–”π–“π–Šπ–—π–™ π–’π–Žπ–‘π–Š π–Žπ–“ π–†π–’π–Š π–‰π–†π–œπ–Œ, π–˜π–” π–†π–Žπ–“π–Šπ–— π–π–Šπ–™π–™π–† π–˜π–Š π–Œπ–—π–†π–œπ–‰ π–Šπ–Ž π–Œπ–˜π–π–•π–†π–—π–™ π–Žπ–’ 𝖓𝖔𝖗𝖗𝖆 π–π–”π–šπ–˜π–Š. 𝖀𝖓 π–˜π–šπ–•π–•π–”π–˜π–Š π–Šπ–‡π–‡π–Šπ–— π–π–Šπ–™ π–˜π–Šπ–‘π–‘π–†π–’π–”π–π–‘π–˜ π–‡π–†π–π–†π–œπ–•π–™ π–”π–˜ π–‰π–Š π–™π–Ÿπ–Šπ–Žπ–™ π–ˆπ–”π–”π–’'𝖉 π–”π–˜ π–‰π–Š π–‘π–Šπ–Žπ–™ π–Žπ–“ π–šπ–“π–˜π–Šπ–—π–’ 𝖑𝖔𝖓𝖉 𝖆𝖑𝖑 π–‰π–Š π–•π–†π–—π–™π–Žπ–ˆπ–šπ–‘π–†π–—π–˜ π–‘π–†π–Žπ–˜π–† π–π–Šπ–“π–“π–† π–Žπ–“ π–‰π–Š π–™π–Ÿπ–Šπ–Žπ–™π–šπ–“π–Œπ–† π–œπ–†π–˜π–˜ π–Œ'π–π–†π–•π–•π–Šπ–“π–Šπ–‰ π–Žπ–˜ 𝖔𝖒 π–‰π–†π–œπ–Œ π–™π–Ÿπ–šπ–‹π–”π–—π–Š π–Žπ–“ π•―π–Šπ–Žπ–™π–˜π–π–‘π–”π–“π–‰, π•°π–“π–Œπ–‘π–”π–“π–‰ π–šπ–“ 𝖆𝖑𝖑 π–‰π–Š π–π–†π–œπ–•π–™ π–˜π–π–™π–Šπ–‰π–™ π–Žπ–“ π–‰π–Šπ–— π–Œπ–”π–“π–˜π–† π–œπ–Šπ–‘π–™, π–šπ–“ π–”π–˜ π–‘π–Šπ–Žπ–™ π–‰π–Žπ–—π–Šπ–ˆπ–™ π–’π–Žπ–™π–“π–”π–“π–“π–Šπ–— π–˜π–π–œπ–Šπ–™π–Ÿπ–† π–π–Šπ–“π–“π–† π–œπ–†π–“π–“ π–˜π–Š π–†π–œ π–‹π–”π–”π–‹π–™π–˜π–Žπ–ˆπ– π–”π–‰π–‰π–Šπ–— 𝖆 π–π–”π–”π–“π–Šπ–—π–™ π–’π–Žπ–‘π–Š π–‹π–šπ–“ π–†π–“π–“π–”π–“π–“π–Šπ–— π–˜π–Žπ–“- π–˜π–” π–†π–Žπ–“π–Šπ–—, π–”π–˜ π–•π–—π–”π–œπ–Šπ–Šπ–—π–™ π–π–Šπ–™ π–‰π–Š π–‘π–Šπ–Žπ–™ π–˜π–” π–˜π–†π–šπ–ˆπ–π–† π–œπ–Šπ–Žπ–˜ π–’π–†π–šπ–ˆπ–π–†, π–π–Šπ–™π–™π–† π–˜π–Š π–†π–œ π–Žπ–“π–˜ 𝖓𝖔𝖗𝖗𝖆 π–π–”π–šπ–˜π–Š π–Œπ–†π–‰π–š.

Bisness G'Shwetz.

edit

Der Booch-Shtore.

edit

Booch-hondler.- Well was con ich du for dich heit?

Customer.- Husht 'm Rauch si ni booch uf Penn. Deitsh?

B. Hob yoosht 's letsht copy derfu ferkawft- wann du tzæ minoota wardsht will ich an onnery lot doh hawa.

C. According tzu sellam du'n se shtorrick ferkawfa.

B. Ferkawfa! Se gæn ob we haisy buch-waitza koocha. Awer (tzum clarrick) shtep yoosht rumm un order fooftsich copies mainer.

C. Wass is der price fum booch?

B. A dawler un a holwer.

C. Is sell net rather 'n hocher price?

B. Es is uvvich 'm average, awer es is special, un wann du's amohl saisht don daitsht net ona du for finf mohl der price. (Der clarrick coomd tzurick mit a holb dootzend Hond Bicher, un sawgt os de irveriche fun der ni g'orderdy lot awcooma wærra in about a shtoon.)

C. Well, des is aw an shaines booch, sell is 'n fact.

B. Un wær hets gadenkt os de Penn. Deitsh shproah sheer feer daussend wardta het, besides a daussend mainer os yoosht ous 'm English ganooma sin?

C. Ich sæ 's is a goots booch, un ich nem tzwæ copies, ains for mich selwer un 's onner will ich meim duchter mon in Nei Yorrick shicka.

B. Nix soonsht heit?

C. Well, luss mich sana- yaw, ich will aw an quire fum besht note bobbeer un a pock envelopes, un aw luss sana, wass is der price fum Rebellion History?

B. Sell is tzwæ un a færtle.

C. Sawg tzwæ- sell is g'noonk.

B. Well, yaw, nems. Nix soonsht?

C. Nay, nix soonsht des mohl- oh yaw, ich het sheer fergessa, ich mus aw an number two reader hawa for my bu, un aw an shlan un pencil.

B. Nix sunsht?

C. Nay, sell is all. Now we feel maucht sell all tzomma?

B. Well, doh is's Rauch's Penn. Dutch, a dawler una a holwer's shtick, dri dawler; Rebellion, tzwæ dawler; Reader, finf un sivvatzich; boobeer, tzain; shlate un pencil, finf un tzwonsich; envelopes tzain- in oll sex dawtzain cent.

C. Sawg de ava sex dawler.

B. Oll recht- sex dawler.

C. Oh, really, ich hob fergessa- ich mus aw 'n copy fun Pilgrim's Progress hawa. Ich hobs shun long miner dochter fershprucha- wass is der price derfu- sell mit 'm gilt edge un selly clasps draw?

B. Tzwæ un a færtle.

C. Sawg tzwæ dawler.

B. Well, ich cons hardly du, awer weil 's dich is will ich's oll recht haisa.

C. Now bin ich awer færtich sure, good bye.

B. Good bye.

Claider Shtore.

edit

Proprietor.- Coom ri, coom ri- doh is der plotz fors besht un wulfelsht- wass con ich du for dich- a gonsy suit, odder yoosht an ruck, hussa un jacket?

Customer.- Ich wais g'wiss sheer net- Ich will yoosht amohl eier hussa bagooka for sell is 's ainsich os ich brauch alleweil.

P. Was forriche, doonkeley?

C. Well, yaw, doonkle, awer net gons shwartz.

P. Doh sin a pawr os dich goot fitta- yoosht feer dawler un a færtle. Uu doh sin a pawr for dri un dri færtle, un doh an onners pawr for dri dawler.

C. Is des shtuff net sheer oll bau-wull?

P. Well nay- des pawr doh hut ebbas bau-wull, awer der graisht dale derfu is wull, un des doh pawr is oll wull un sell warn ich.

C. Well, ich gev der dri un a færtle is olles os ich du.