ხელმწიფე
Georgian edit
Etymology edit
From Old Georgian ჴელმწიფჱ (qelmc̣ipē); equivalent to ხელი (xeli) + მწიფე (mc̣ipe).
Pronunciation edit
Noun edit
ხელმწიფე • (xelmc̣ipe) (plural ხელმწიფეები)
Inflection edit
Declension of ხელმწიფე (see Georgian declension)
| singular | plural | archaic plural | |
|---|---|---|---|
| nominative | ხელმწიფე (xelmc̣ipe) | ხელმწიფეები (xelmc̣ipeebi) | ხელმწიფენი (xelmc̣ipeni) |
| ergative | ხელმწიფემ (xelmc̣ipem) | ხელმწიფეებმა (xelmc̣ipeebma) | ხელმწიფეთ(ა) (xelmc̣ipet(a)) |
| dative | ხელმწიფეს(ა) (xelmc̣ipes(a)) | ხელმწიფეებს(ა) (xelmc̣ipeebs(a)) | ხელმწიფეთ(ა) (xelmc̣ipet(a)) |
| genitive | ხელმწიფის(ა) (xelmc̣ipis(a)) | ხელმწიფეების(ა) (xelmc̣ipeebis(a)) | ხელმწიფეთ(ა) (xelmc̣ipet(a)) |
| instrumental | ხელმწიფით(ა) (xelmc̣ipit(a)) | ხელმწიფეებით(ა) (xelmc̣ipeebit(a)) | |
| adverbial | ხელმწიფედ(ა) (xelmc̣iped(a)) | ხელმწიფეებად(ა) (xelmc̣ipeebad(a)) | |
| vocative | ხელმწიფევ (xelmc̣ipev) | ხელმწიფეებო (xelmc̣ipeebo) | ხელმწიფენო (xelmc̣ipeno) |
| Notes: archaic plurals might not exist. | |||
Postpositional inflection of ხელმწიფე (see Georgian postpositions)
| postpositions taking a dative case | singular | plural |
|---|---|---|
| -ზე (on - ) | ხელმწიფეზე (xelmc̣ipeze) | ხელმწიფეებზე (xelmc̣ipeebze) |
| -თან (near - ) | ხელმწიფესთან (xelmc̣ipestan) | ხელმწიფეებთან (xelmc̣ipeebtan) |
| -ში (in - ) | ხელმწიფეში (xelmc̣ipeši) | ხელმწიფეებში (xelmc̣ipeebši) |
| -ვით (like a - ) | ხელმწიფესავით (xelmc̣ipesavit) | ხელმწიფეებივით (xelmc̣ipeebivit) |
| postpositions taking a genitive case | singular | plural |
| -თვის (for - ) | ხელმწიფისთვის (xelmc̣ipistvis) | ხელმწიფეებისთვის (xelmc̣ipeebistvis) |
| -ებრ (like a - ) | ხელმწიფისებრ (xelmc̣ipisebr) | ხელმწიფეებისებრ (xelmc̣ipeebisebr) |
| -კენ (towards - ) | ხელმწიფისკენ (xelmc̣ipisḳen) | ხელმწიფეებისკენ (xelmc̣ipeebisḳen) |
| -გან (from/of - ) | ხელმწიფისგან (xelmc̣ipisgan) | ხელმწიფეებისგან (xelmc̣ipeebisgan) |
| postpositions taking an instrumental case | singular | plural |
| -დან (from / since - ) | ხელმწიფიდან (xelmc̣ipidan) | ხელმწიფეებიდან (xelmc̣ipeebidan) |
| -ურთ (together with - ) | ხელმწიფითურთ (xelmc̣ipiturt) | ხელმწიფეებითურთ (xelmc̣ipeebiturt) |
| postpositions taking an adverbial case | singular | plural |
| -მდე (up to - ) | ხელმწიფემდე (xelmc̣ipemde) | ხელმწიფეებამდე (xelmc̣ipeebamde) |
Derived terms edit
- სახელმწიფოებრივი (saxelmc̣ipoebrivi)
- სახელმწიფო (saxelmc̣ipo)
Related terms edit
- ხელეწიფება (xelec̣ipeba)
Descendants edit
- → Bats: ხემწიფ (xemc̣ip)
- → Mingrelian: ხენწიფე (xenc̣ipe)
- → Svan: ხელწიფ (xelc̣ip), ხელწიფხ (xelc̣ipx), ხენწიფხე (xenc̣ipxe), ხენწიფ (xenc̣ip), ხელმწიფ (xelmc̣ip)
Further reading edit
- Abulaʒe, Ilia (1973) “ხელმწიფე”, in Ʒveli kartuli enis leksiḳoni (masalebi) [Dictionary of Old Georgian (Materials)][1] (in Georgian), Tbilisi: Metsniereba, page 568