Wiktionary

ხერხი

Georgian edit

Pronunciation edit

  • IPA(key): /xerxi/, [χeɾχi]
  • Hyphenation: ხერ‧ხი

Etymology 1 edit

From Old Georgian ხერხი (xerxi), from Proto-Georgian-Zan *xarx-.

Noun edit

ხერხი • (xerxi) (plural ხერხები)

  1. jigsaw, saw
Inflection edit 
.Georgian.inflection-table tr:hover
{
	background-color:#EBEBEB;
}
Declension of ხერხი (see Georgian declension)
singular plural archaic plural
nominative ხერხი (xerxi) ხერხები (xerxebi) ხერხნი (xerxni)
ergative ხერხმა (xerxma) ხერხებმა (xerxebma) ხერხთ(ა) (xerxt(a))
dative ხერხს(ა) (xerxs(a)) ხერხებს(ა) (xerxebs(a)) ხერხთ(ა) (xerxt(a))
genitive ხერხის(ა) (xerxis(a)) ხერხების(ა) (xerxebis(a)) ხერხთ(ა) (xerxt(a))
instrumental ხერხით(ა) (xerxit(a)) ხერხებით(ა) (xerxebit(a))
adverbial ხერხად(ა) (xerxad(a)) ხერხებად(ა) (xerxebad(a))
vocative ხერხო (xerxo) ხერხებო (xerxebo) ხერხნო (xerxno)
Notes: archaic plurals might not exist.
Postpositional inflection of ხერხი (see Georgian postpositions)
postpositions taking a dative case singular plural
-ზე (on - ) ხერხზე (xerxze) ხერხებზე (xerxebze)
-თან (near - ) ხერხთან (xerxtan) ხერხებთან (xerxebtan)
-ში (in - ) ხერხში (xerxši) ხერხებში (xerxebši)
-ვით (like a - ) ხერხივით (xerxivit) ხერხებივით (xerxebivit)
postpositions taking a genitive case singular plural
-თვის (for - ) ხერხისთვის (xerxistvis) ხერხებისთვის (xerxebistvis)
-ებრ (like a - ) ხერხისებრ (xerxisebr) ხერხებისებრ (xerxebisebr)
-კენ (towards - ) ხერხისკენ (xerxisḳen) ხერხებისკენ (xerxebisḳen)
-გან (from/of - ) ხერხისგან (xerxisgan) ხერხებისგან (xerxebisgan)
postpositions taking an instrumental case singular plural
-დან (from / since - ) ხერხიდან (xerxidan) ხერხებიდან (xerxebidan)
-ურთ (together with - ) ხერხითურთ (xerxiturt) ხერხებითურთ (xerxebiturt)
postpositions taking an adverbial case singular plural
-მდე (up to - ) ხერხამდე (xerxamde) ხერხებამდე (xerxebamde)
Derived terms edit
Descendants edit

Etymology 2 edit

Inherited from Middle Georgian ჴერჴი (qerqi). Cognate with Svan ლი-ჴჷრჴ-ე (li-qərq-e).

Noun edit

ხერხი • (xerxi) (plural ხერხები)

  1. method, way
    Synonyms: გზა (gza), მეთოდი (metodi)
Inflection edit 
.Georgian.inflection-table tr:hover
{
	background-color:#EBEBEB;
}
Declension of ხერხი (see Georgian declension)
singular plural archaic plural
nominative ხერხი (xerxi) ხერხები (xerxebi) ხერხნი (xerxni)
ergative ხერხმა (xerxma) ხერხებმა (xerxebma) ხერხთ(ა) (xerxt(a))
dative ხერხს(ა) (xerxs(a)) ხერხებს(ა) (xerxebs(a)) ხერხთ(ა) (xerxt(a))
genitive ხერხის(ა) (xerxis(a)) ხერხების(ა) (xerxebis(a)) ხერხთ(ა) (xerxt(a))
instrumental ხერხით(ა) (xerxit(a)) ხერხებით(ა) (xerxebit(a))
adverbial ხერხად(ა) (xerxad(a)) ხერხებად(ა) (xerxebad(a))
vocative ხერხო (xerxo) ხერხებო (xerxebo) ხერხნო (xerxno)
Notes: archaic plurals might not exist.
Postpositional inflection of ხერხი (see Georgian postpositions)
postpositions taking a dative case singular plural
-ზე (on - ) ხერხზე (xerxze) ხერხებზე (xerxebze)
-თან (near - ) ხერხთან (xerxtan) ხერხებთან (xerxebtan)
-ში (in - ) ხერხში (xerxši) ხერხებში (xerxebši)
-ვით (like a - ) ხერხივით (xerxivit) ხერხებივით (xerxebivit)
postpositions taking a genitive case singular plural
-თვის (for - ) ხერხისთვის (xerxistvis) ხერხებისთვის (xerxebistvis)
-ებრ (like a - ) ხერხისებრ (xerxisebr) ხერხებისებრ (xerxebisebr)
-კენ (towards - ) ხერხისკენ (xerxisḳen) ხერხებისკენ (xerxebisḳen)
-გან (from/of - ) ხერხისგან (xerxisgan) ხერხებისგან (xerxebisgan)
postpositions taking an instrumental case singular plural
-დან (from / since - ) ხერხიდან (xerxidan) ხერხებიდან (xerxebidan)
-ურთ (together with - ) ხერხითურთ (xerxiturt) ხერხებითურთ (xerxebiturt)
postpositions taking an adverbial case singular plural
-მდე (up to - ) ხერხამდე (xerxamde) ხერხებამდე (xerxebamde)

Further reading edit

  • Vogt, Hans (1971) Grammaire de la langue géorgienne‎[3] (in French), Oslo: Universitetsforlaget, page 10

Old Georgian edit

Etymology edit

By umlauting from earlier *ხარხ- (*xarx-), inherited from Proto-Georgian-Zan *xarx- (“a saw; to saw”), which is possibly an onomatopoeic formation; cognate with Mingrelian ხორხი (xorxi, “saw”) and Laz ო-ხორხ-უ (o-xorx-u, “to saw”).[1][2][3][4][5][6][7][8]

Noun edit

ხერხი • (xerxi)

  1. saw (tool for sawing)
    • 5th century and later, Bible, Isaiah 10.15:
      ნუ უკუჱ იდიდოს ცული თჳნიერ მკუეთელისა, ანუ აღმაღლდეს ხერხი თჳნიერ მზიდველისა მისისა. ეგრეთვე ვითარცა იგი ვინ აღიღის კუერთხი, ანუ წათი, და არა ეგრე.
      nu uḳuē ididos culi twinier mḳuetelisa, anu aɣmaɣldes xerxi twinier mzidvelisa misisa. egretve vitarca igi vin aɣiɣis ḳuertxi, anu c̣ati, da ara egre.
      Shall the axe boast itself against him that heweth therewith? [Or] shall the saw magnify itself against him that shaketh it? As if the rod should shake [itself] against them that lift it up, [or] as if the staff should lift up [itself, as if it were] no wood.

Derived terms edit

Descendants edit

References edit

  1. ^ Kipšidze, Iosif (1914) “ხორხი”, in Грамматика мингрельского (иверского) языка с хрестоматией и словарем [Grammar of the Mingrelian (Iverian) Language with a Reader and a Dictionary] (Материалы по яфетическому языкознанию; 7)‎[1] (in Russian), Saint Petersburg: Academy Press, page 407a
  2. ^ Čikobava, Arnold (1938) Č̣anur-megrul-kartuli šedarebiti leksiḳoni [Laz–Megrel–Georgian Comparative Dictionary] (Works; IV) (in Georgian), Tbilisi: Arnold Chikobava Institute of Linguistics, published 2008, page 413
  3. ^ Schmidt, Karl Horst (1962) Studien zur Rekonstruktion des Lautstandes der südkaukasischen Grundsprache (Abhandlungen für die Kunde des Morgenlandes; XXXIV, 3)‎[2] (in German), Wiesbaden: Kommissionsverlag Franz Steiner GmbH, page 158
  4. ^ Klimov, G. A. (1964) Этимологический словарь картвельских языков [Etymological Dictionary of the Kartvelian Languages] (in Russian), Moscow: Academy Press, pages 257, 258
  5. ^ Fähnrich, Heinz, Sardshweladse, Surab (1995) Etymologisches Wörterbuch der Kartwel-Sprachen (Handbuch der Orientalistik; I.29) (in German), Leiden, New York, Köln: Brill, pages 545–546
  6. ^ Klimov, G. A. (1998) Etymological Dictionary of the Kartvelian Languages (Trends in linguistics. Documentation; 16), New York, Berlin: Mouton de Gruyter, page 326
  7. ^ Fähnrich, Heinz (2007) Kartwelisches Etymologisches Wörterbuch [Kartvelian Etymological Dictionary] (Handbuch der Orientalistik; VIII.18) (in German), Leiden, Boston: Brill, page 678
  8. ^ Sarǯvelaʒe, Zurab (1985) “Umlauṭis ḳvali kartulši [Traces of umlaut in Georgian]”, in Sakartvelos ssr mecnierebata aḳademiis moambe (in Georgian), volume 120, number 1, Tbilisi: Metsniereba, page 197―200

Further reading edit

  • Abajev, V. I. (1989) Историко-этимологический словарь осетинского языка [Historical-Etymological Dictionary of the Ossetian Language] (in Russian), volume IV, Moscow and Leningrad: Academy Press, page 267
  • Abulaʒe, Ilia (1973) “ხერხი”, in Ʒveli kartuli enis leksiḳoni (masalebi) [Dictionary of Old Georgian (Materials)]‎[4] (in Georgian), Tbilisi: Metsniereba, page 562a
  • Abulaʒe, Ilia (2014) “ხერხი”, in Ʒvelkartuli-ʒvelsomxuri doḳumenṭirebuli leksiḳoni [Old Georgian – Old Armenian Documentary Dictionary], Tbilisi: National Centre of Manuscripts, →ISBN, page 930b
  • Bailey, H. W. (1975) “Excursus Iranocaucasicus”, in Monumentum H. S. Nyberg I (Acta Iranica; 4)‎[5], Leiden: Brill, page 33 of 31–35, proposes a difficult Iranian etymology, ultimately from Proto-Iranian *way- (“to cut off”) underlying Old Armenian վէտ (vēt, “incision”)
  • Fähnrich, Heinz (1994) Grammatik der altgeorgischen Sprache (in German), Hamburg: Helmut Buske Verlag, page 224
  • Gudava, Ṭogo (1954) “Kartul-xunʒuri leksiḳuri šexvedrebis šesaxeb [On Georgian-Avar lexical interactions]”, in Sakartvelos ssr mecnierebata aḳademiis moambe (in Georgian), volume 5, number 10, Tbilisi, page 701―707
  • Goniašvili, Tinatin (1940) “Leksiḳuri šexvedrebi čačnurisa kartvelur enebtan [The lexical interactions of Chechen with Kartvelian languages]”, in Enis, isṭoriisa da maṭerialuri ḳulṭuris insṭiṭuṭis aḳademiḳos niḳo maris saxelobis moambe (in Georgian), volumes V–VI, Tbilisi, page 615 of 575–632
  • Klimov, G. A. (1994) Einführung in die kaukasische Sprachwissenschaft [Introduction to Caucasian Linguistics]‎[6] (in German), German adaptation by Jost Gippert, Hamburg: Buske Helmut, page 86
  • Klimov, G. A., Xalilov, M. Š. (2003) Словарь кавказских языков. Сопоставление основной лексики [Dictionary of Caucasian Languages. A comparison of the Basic Vocabulary] (in Russian), Moscow: Vostochnaya Literatura, →ISBN, page 155
Retrieved from "https://en.wiktionary.org/w/index.php?title=ხერხი&oldid=75559845"