sąd

See also: Appendix:Variations of "sad"

Kashubian

Etymology

Inherited from Proto-Slavic *sǫdъ.

Pronunciation

• IPA^(key): /ˈsõt/
• Syllabification: sąd

Noun

sąd m inan

1. (law) court (institution of group of people meant for meting out justice)

Further reading

• Stefan Ramułt (1893) “sǫd”, in Słownik języka pomorskiego czyli kaszubskiego‎^[2] (in Kashubian), page 199
• Jan Trepczyk (1994) “sąd”, in Słownik polsko-kaszubski (in Kashubian), volumes 1-2
• Eùgeniusz Gòłąbk (2011) “sąd”, in Słownik Polsko-Kaszubski / Słowôrz Pòlskò-Kaszëbsczi‎^[3]
• “sąd”, in Internetowi Słowôrz Kaszëbsczégò Jãzëka [Internet Dictionary of the Kashubian Language], Fundacja Kaszuby, 2022

Old Polish

Pronunciation

• IPA^(key): (10^th–15^th CE) /sɑ̃t/
• IPA^(key): (15^th CE) /sɑ̃t/

Etymology 1

Inherited from Proto-Slavic *sǫ̃dъ. First attested in the fourteenth century.

Noun

sąd m ? (related adjective sądny or sądowny or sądowy)

1. (law) court (institution of group of people meant for meting out justice)
   • 1959 [1388], Henryk Kowalewicz, Władysław Kuraszkiewicz, editors, Wielkopolskie roty sądowe XIV-XV wieku, Roty poznańskie, volume I, number 50:

     Jaco Czestk daual Jacuszewi skot [na] ranky, iaco sand skaszal

     [Jako Czestk dawał Jakuszewi skot [na] ręki, jako sąd skazał]

   • 1880 [Middle of the 15th century], Sprawozdania Komisji Językowej Akademii Umiejętności, volume V, page 273:

     Vt is, qui timet iudicari a filio dei secundum iustitiam, recurreret, vczyeklbi sze, ad matrem ad forum Marie k sządu

     [Vt is, qui timet iudicari a filio dei secundum iustitiam, recurreret, uciekłby sie, ad matrem ad forum Marie k sądu]

2. (law) jurisdiction, judicial power
   • Skład apostolski, page 9. 12:

     *Wyarze... w Ihu Xpa..., genz... vmanczon pod Pylatowim *sundim

     [Wierzę... w Jesu Krysta..., jenż... umęczon pod Piłatowym sądem]

3. (law) court hearing, court proceeding
   • 1959 [1393], Henryk Kowalewicz, Władysław Kuraszkiewicz, editors, Wielkopolskie roty sądowe XIV-XV wieku, Roty poznańskie, volume I, number 165:

     [Ha]nka ne proszila na ten sød preczif […] anim go szadala

     [[Ha]nka nie prosiła na ten sąd przeciw […] anim go żądała]

4. (law) litigation (court dispute)
   • 1930 [Fifteenth century], “Num”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^[4], 35, 24:

     Myedzi wrogem y blisznim krewni[m] sød (sanguinis quaestio) by byezal

     [Miedzy wrogiem i bliznym krewnym sąd (sanguinis quaestio) by bieżał]

5. (religion) Final Judgment
   • Beginning of the 15th century, Kazania gnieźnieńskie‎^[5], page 2a:

     Ve fthore nedzely gescze vy bily slyszely, kakocz on f dzen szødny na szød przydze

     [We wtore niedzieli jeście wy byli słyszeli, kakoć on w dzień sądny na sąd przydzie]

6. (law) court; jurisdiction (the place of exercise of power by the justice system; place where court hearings are held)
   • 1895 [Fifteenth century], Franciszek Piekosiński, editor, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich. Kodeks Działyńskich I‎^[6], page 48:

     Pan za slvgą nye wchodz do sądv

     [Pan za sługą nie wchodź do sądu]

   • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Latin-Polish-German Florian Psalter]‎^[7], Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 9, 8:

     Nagotowal iest w sødze (in iudicio) stolecz swoy

     [Nagotował jest w sądzie (in iudicio) stolec swoj]

7. (law, religion, sometimes of God) sentence (result of meting out justice)
   • 1447, Dekalog - Dziesięcioro przykazań bożych - Decem praecepta Dei, volume VI, page -:

     Nye zabyay blysznyego thwego procz szandu spravyedlyvego

     [Nie zabijaj bliźniego twego procz sądu sprawiedliwego]

   • Beginning of the 15th century, Kazania gnieźnieńskie‎^[8], page gl. 100a:

     Quam terribile erit bellum cum reprobis a kakocz ten to sød ludzom gresn[y]m bødze barso pricry

     [Quam terribile erit bellum cum reprobis a kakoć ten to sąd ludziom grzeszn[y]m będzie barzo przykry]

   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[9], page 424:

     Yam przyschedl na ten svyath kv ssądovy (in iudicium ego... veni Jo 9, 39), aby czy, ktorzy nye vydzą, vydzely

     [Jam przyszedł na ten świat ku sądowi (in iudicium ego... veni Jo 9, 39), aby ci, ktorzy nie widzą, widzieli]

8. judgement, opinion
   • 1901 [1471], Materiały i Prace Komisji Językowej Akademii Umiejętności w Krakowie, volume V, page 62:

     Czisty schand veram sentenciam (simplici corde meo sermones mei et sententiam puram labia mea loquentur Job 33, 3)

     [Czysty sąd veram sentenciam (simplici corde meo sermones mei et sententiam puram labia mea loquentur Job 33, 3)]

Derived terms

adjectives

• sądzący

 

nouns

• burgrabi sąd
• duchowny sąd
• gajeny sąd
• gajony sąd
• gorący sąd
• jawny sąd
• królewski sąd
• pospolity sąd
• położony sąd
• przykazany sąd
• przysiężny sąd
• sąd polski
• sąd siedzący
• wielki sąd
• wojewodzy sąd
• wyszy sąd

 

verbs

• osadzić sąd pf
• osędzić sądem pf
• siedzieć na sądzie impf
• sąd zebrać pf, sąd gaić impf
• sądem odzirżeć pf
• sądy sędzić impf

 

Related terms

adjectives

• sędzin
• sędzki

 

adverbs

• sądnie
• sądownie

 

nouns

• sądzenie
• sądźca
• sędzia
• sędzic
• sędzina

 

verbs

• sędzić impf

 

Descendants

• Polish: sąd (“court”)
• Silesian: sōnd

Etymology 2

Inherited from Proto-Slavic *sъsǫdъ. First attested in the end of the 14th century.

Noun

sąd m ? (related adjective sądny or sądowny or sądowy)

1. vessel (container of liquid or other substance)
   • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Latin-Polish-German Florian Psalter]‎^[10], Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 2, 9:

     Iaco ssød zdunowi (vas figuli) rozbyiesz ie

     [Jako sąd zdunowy (vas figuli) rozbijesz je]

2. (figuratively) vessel (something for delivery of anything else)
   • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Latin-Polish-German Florian Psalter]‎^[11], Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 7, 14:

     Vczinil iest *ssody smertne (vasa mortis)

     [Uczynił jest sędy śmiertne (vasa mortis)]

   • c. 1500, Wokabularz lubiński, inkunabuł Archiwum Archidiecezjalnego w Gnieźnie, sygn. Inc. 78d., page 51v:

     Fictile eyn erden vasz oder tuppen [gli]nyany sząd glynyany

     [Fictile eyn erden vasz oder tuppen [gli]niany sąd gliniany]

3. The meaning of this term is uncertain.
   • 1901 [-], Materiały i Prace Komisji Językowej Akademii Umiejętności w Krakowie, volume V, page 26:

     In laminas w sąd (praecipe Eleazaro..., ut tollat turibula... producatque ea in laminas et adfigat altari Num 16, 38)

     [In laminas w sąd (praecipe Eleazaro..., ut tollat turibula... producatque ea in laminas et adfigat altari Num 16, 38)]

Alternative forms

• ssąd

Derived terms

adjectives

• sądzący

 

adverbs

 

nouns

• sąd spuszczadlny
• sędy płodne

 

Descendants

• Polish: sąd (“vessel”)

References

• Boryś, Wiesław (2005) “sąd”, in Słownik etymologiczny języka polskiego (in Polish), Kraków: Wydawnictwo Literackie, →ISBN
• Mańczak, Witold (2017) “sąd”, in Polski słownik etymologiczny (in Polish), Kraków: Polska Akademia Umiejętności, →ISBN
• B. Sieradzka-Baziur, editor (2011–2015), “1. sąd”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego [Conceptual Dictionary of Old Polish] (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN
• B. Sieradzka-Baziur, editor (2011–2015), “2. sąd, ssąd”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego [Conceptual Dictionary of Old Polish] (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN
• Ewa Deptuchowa, Mariusz Frodyma, Katarzyna Jasińska, Magdalena Klapper, Dorota Kołodziej, Mariusz Leńczuk, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, editors (2023), “sąd”, in Rozariusze z polskimi glosami. Internetowa baza danych [Dictionaries of Polish glosses, an Internet database] (in Polish), Kraków: Pracownia Języka Staropolskiego Instytut Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk

Polish

Pronunciation

• IPA^(key): /sɔnt/
• (Middle Polish) IPA^(key): /ˈsɔ̃t/

• Audio

  (file)

• Rhymes: -ɔnt
• Syllabification: sąd

Etymology 1

Inherited from Old Polish sąd (“court”).

Noun

sąd m inan (related adjective sądowy or (archaic or in set phrases) sądny)

1. (law) court (institution that metes out justice)
2. court (seat where justice is meted out)
3. court (group of people working in such an institution)
4. (law) trial (meeting or series of meetings in a court of law at which evidence is presented to a judge or jury to allow them to decide on a legal matter) [+ nad (instrumental) = on what]
5. judgment (opinion) [+ o (locative) = about what]
6. (logic) proposition (meaning of an opinion that states a specific state of affairs, or the opinion itself)

   Synonym: zdanie

7. (obsolete) reason (ability to draw logical conclusions)

   Synonym: rozsądek

8. (obsolete, law) sentence, judgment

   Synonym: wyrok

Derived terms

nouns

• kangurzy sąd
• sąd Boży
• sąd honorowy
• sąd kapturowy
• sąd koleżeński
• Sąd Ostateczny
• sąd polowy
• sąd skorupkowy

 

verbs

• postawić przed sądem pf, stawiać przed sądem impf
• stanąć przed sądem pf, stawać przed sądem impf

 

Related terms

noun

• sędzia

 

verbs

• sądzić impf

 

Etymology 2

Inherited from Old Polish sąd (“vessel”).

Noun

sąd m inan

1. (dialectal, chiefly in the plural) carrying pole, shoulder pole

   Synonyms: kluki, koromysło, nosidło

2. (obsolete) vessel, especially one for collecting milk

   Synonyms: dojnica, naczynie

Declension

Declension of sąd

	singular	plural
nominative	sąd	sądy
genitive	sądu	sądów
dative	sądowi	sądom
accusative	sąd	sądy
instrumental	sądem	sądami
locative	sądzie	sądach
vocative	sądzie	sądy

Trivia

According to Słownik frekwencyjny polszczyzny współczesnej (1990), sąd is one of the most used words in Polish, appearing 2 times in scientific texts, 47 times in news, 25 times in essays, 16 times in fiction, and 21 times in plays, each out of a corpus of 100,000 words, totaling 111 times, making it the 556th most common word in a corpus of 500,000 words.

Further reading

• sąd in Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN
• sąd in Polish dictionaries at PWN
• Maria Renata Mayenowa, Stanisław Rospond, Witold Taszycki, Stefan Hrabec, Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023) “1. sąd”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish]
• Maria Renata Mayenowa, Stanisław Rospond, Witold Taszycki, Stefan Hrabec, Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023) “2. sąd”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish]
• “SĄD”, in Elektroniczny Słownik Języka Polskiego XVII i XVIII Wieku [Electronic Dictionary of the Polish Language of the XVII and XVIII Century], 04.11.2015
• Samuel Bogumił Linde (1807–1814) “sąd”, in Słownik języka polskiego‎^[12]
• Aleksander Zdanowicz (1861) “sąd”, in Słownik języka polskiego, Wilno 1861‎^[13]
• J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, editors (1915), “sąd”, in Słownik języka polskiego‎^[14] (in Polish), volume 6, Warsaw, page 37