żółw

See also: zołw, žołw, żōłw, and Żółw

Old Polish

Alternative forms

• żełw

Etymology

Inherited from Proto-Slavic *žьlvъ.

Pronunciation

• IPA^(key): (10^th–15^th CE) /ʒʲɔːɫfʲ/
• IPA^(key): (15^th CE) /ʒʲoɫfʲ/

Noun

żółw n

1. emyd; European pond turtle
   • 1900 [1472], Józef Rostafiński, editor, Symbola ad historiam naturalem medii aevi = Średniowieczna historya naturalna w Polsce. Ps 2‎^[1], number 637:

     Zolw rana

     [Żołw rana]

2. (attested in Southern Borderlands, Greater Poland) turtle; tortoise (any land or marine reptile of the order Testudines)
   • Middle of the 15th, Józef Reczek, Zbigniew Wojas, Felicja Wysocka, Mariusz Leńczuk, Elżbieta Belcarzowa, editors, Glosy i drobne zabytki języka polskiego pominięte przez wydawcę w RXXIII 268-319. Uzupełnienie materiału z trzech rękopisów na podstawie nieopublikowanych odczytań z rękopisów wyrazów polskich wraz z kontekstami, Lviv, page 279:

     Mus per cellarium ingruente gressu discedens gravi passu pergenti testudini, gl. illi animali zolw, obviauit

     [Mus per cellarium ingruente gressu discedens gravi passu pergenti testudini, gl. illi animali żołw, obviauit]

   • c. 1500, Wokabularz lubiński, Lubiń: inkunabuł Archiwum Archidiecezjalnego w Gnieźnie, sygn. Inc. 78d., page 137r:

     Testudo […] a testa dicitur et est quoddam animal quia tegimine teste sit cooperta Etiam dicitur camera templi obliqua et curua quia in modum testudinis veteres templorum tecta faciebant vt celi imaginem redderet etiam dicitur scutum eyn schilt zolw albo sklep

     [Testudo […] a testa dicitur et est quoddam animal quia tegimine teste sit cooperta Etiam dicitur camera templi obliqua et curua quia in modum testudinis veteres templorum tecta faciebant vt celi imaginem redderet etiam dicitur scutum eyn schilt żółw albo sklep]

   • c. 1500, Wokabularz lubiński, Lubiń: inkunabuł Archiwum Archidiecezjalnego w Gnieźnie, sygn. Inc. 78d., page 137v:

     Testudo sklep vel zolw

     [Testudo sklep vel żółw]

3. slug, snail
   • 1977 [Middle of the 15th century], Henryk Kowalewicz, Władysław Kuraszkiewicz, editors, Polskie glosy w rękopisie Kroniki Wincentego Kadłubka, page 149:

     Rideo, quod talpa lincem, quod limax, gl. talis vermis de terra genitus zolwf, tigridem, quod aquilam in conflictu provocat scarabeus

     [Rideo, quod talpa lincem, quod limax, gl. talis vermis de terra genitus żołw, tigridem, quod aquilam in conflictu provocat scarabeus]

4. (attested in Greater Poland) European toad
   • 1450, Piotr z Uścia, Rozariusz kapitulny, Ujście: Archiwum i Biblioteki Krakowskiej Kapituły Katedralnej, sygn. Ms 224, page 30v:

     Bufo […] est nomen vermis venenosi […] Item bufo est rana terrestris al. zolv

     [Bufo […] est nomen vermis venenosi […] Item bufo est rana terrestris al. żółw]

   • 1884 [1476], Ignacy Polkowski, editor, Katalog rękopisów kapitulnych katedry krakowskiej. Cz. 1, Kodexa rękopiśmienne 1-228‎^[2], volume III, page 108:

     Sicut odor vinee expellit bufones, zolwy, sic odor mundicie Christi debet expellere bufones luxurie, Xc enim super mundiciam dilexit

     [Sicut odor vinee expellit bufones, żołwy, sic odor mundicie Christi debet expellere bufones luxurie, Xc enim super mundiciam dilexit]

Descendants

• Polish: żółw
• Silesian: żōłw

References

• Boryś, Wiesław (2005) “żółw”, in Słownik etymologiczny języka polskiego (in Polish), Kraków: Wydawnictwo Literackie, →ISBN
• Mańczak, Witold (2017) “żółw”, in Polski słownik etymologiczny (in Polish), Kraków: Polska Akademia Umiejętności, →ISBN
• B. Sieradzka-Baziur, Ewa Deptuchowa, Joanna Duska, Mariusz Frodyma, Beata Hejmo, Dorota Janeczko, Katarzyna Jasińska, Krystyna Kajtoch, Joanna Kozioł, Marian Kucała, Dorota Mika, Gabriela Niemiec, Urszula Poprawska, Elżbieta Supranowicz, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, Piotr Szpor, Bartłomiej Borek, editors (2011–2015), “żółw”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego [Conceptual Dictionary of Old Polish] (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN
• Ewa Deptuchowa, Mariusz Frodyma, Katarzyna Jasińska, Magdalena Klapper, Dorota Kołodziej, Mariusz Leńczuk, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, editors (2023), “żółw”, in Rozariusze z polskimi glosami. Internetowa baza danych [Dictionaries of Polish glosses, an Internet database] (in Polish), Kraków: Pracownia Języka Staropolskiego Instytut Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk

Polish

żółwie

Etymology

Inherited from Old Polish żółw.

Pronunciation

• IPA^(key): /ʐuwf/
• (Middle Polish) IPA^(key): /ˈʐoɫfʲ/

• Audio 1:

  (file)

• Audio 2:

  (file)

• Audio 3:

  (file)

• Audio 4:

  (file)

• Rhymes: -uwf
• Syllabification: żółw
• Homophone: Żółw

Noun

żółw m animal (female equivalent żółwica, diminutive żółwik, related adjective żółwi or żółwiowy)

1. turtle (any land or marine reptile of the order Testudines, characterised by a protective shell enclosing its body)
   1. sea turtle (any turtle that inhabits oceans)

      Synonym: żółw morski

   2. tortoise (any of various land-dwelling reptiles, of the family Testudinidae or the order Testudines, whose body is enclosed in a shell (carapace plus plastron))

      Synonym: żółw lądowy

   3. terrapin (any of several small turtles native to North America that live in brackish or fresh water)

      Synonym: terapena

Declension

Declension of żółw

	singular	plural
nominative	żółw	żółwie
genitive	żółwia	żółwi
dative	żółwiowi	żółwiom
accusative	żółwia	żółwie
instrumental	żółwiem	żółwiami
locative	żółwiu	żółwiach
vocative	żółwiu	żółwie

Derived terms

adjective

• żółwiowaty

 

adverbs

• jak żółw
• żółwim krokiem

 

nouns

• żółw błotny
• żółw grecki
• żółw lądowy
• żółw morski
• żółw stepowy
• żółwiak
• żółwiątko
• żółwinek
• żółwiowiec

 

Related terms

adverbs

• żółwio
• żółwiowo

 

Further reading

• żółw in Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN
• żółw in Polish dictionaries at PWN
• Maria Renata Mayenowa, Stanisław Rospond, Witold Taszycki, Stefan Hrabec, Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023) “żółw”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish]
• “ŻÓŁW”, in Elektroniczny Słownik Języka Polskiego XVII i XVIII Wieku [Electronic Dictionary of the Polish Language of the XVII and XVIII Century], 29.01.2016
• Samuel Bogumił Linde (1807–1814) “żółw”, in Słownik języka polskiego
• Aleksander Zdanowicz (1861) “żółw”, in Słownik języka polskiego, Wilno 1861
• J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, editors (1927), “żółw”, in Słownik języka polskiego (in Polish), volume 8, Warsaw, page 722