आयु

Hindi edit

Etymology edit

Borrowed from Sanskrit आयु (ā́yu).

Pronunciation edit

(Delhi Hindi) IPA^(key): /ɑː.juː/, [äː.juː]

Noun edit

आयु • (āyu) f (Urdu spelling آیو)

age
lifetime
duration or period of life
वह आयु में बूढ़ा नहीं है।
vah āyu mẽ būṛhā nahī̃ hai.
He is not old in age.

Declension edit

Declension of आयु (fem u-stem)

	singular	plural
direct	आयु āyu	आयुएँ āyuẽ
oblique	आयु āyu	आयुओं āyuõ
vocative	आयु āyu	आयुओ āyuo

Synonyms edit

उम्र (umra)

References edit

Bahri, Hardev (1989) “आयु”, in Siksarthi Hindi-Angrejhi Sabdakosa [Learners' Hindi-English Dictionary], Delhi: Rajpal & Sons.
Platts, John T. (1884) “आयु”, in A dictionary of Urdu, classical Hindi, and English, London: W. H. Allen & Co.

Sanskrit edit

Etymology edit

From Proto-Indo-Aryan *Hā́yu, from Proto-Indo-Iranian *Hā́yu, from Proto-Indo-European *h₂óyu (“long time, lifetime”). Cognate with Latin aevum (whence English age), Ancient Greek αἰών (aiṓn) (whence English eon), Avestan 𐬁𐬌𐬌𐬏 (āiiū, “lifetime, life”), Old English ā. The Sanskrit root is इ (i), whence also आयुस् (ā́yus).

Pronunciation edit

(Vedic) IPA^(key): /ɑ́ː.ju/
(Classical) IPA^(key): /ˈɑː.ju/

(Vedic) IPA^(key): /ɑː.jú/
(Classical) IPA^(key): /ˈɑː.ju/

Noun edit

आयु • (ā́yu) stem, m

man, a living being
mankind, human race
son, descendant, offspring
family, lineage
a divine personification presiding over life

Declension edit

Masculine u-stem declension of आयु (ā́yu)
	Singular	Dual	Plural
Nominative	आयुः ā́yuḥ	आयू ā́yū	आयवः ā́yavaḥ
Vocative	आयो ā́yo	आयू ā́yū	आयवः ā́yavaḥ
Accusative	आयुम् ā́yum	आयू ā́yū	आयून् ā́yūn
Instrumental	आयुना / आय्वा¹ ā́yunā / ā́yvā¹	आयुभ्याम् ā́yubhyām	आयुभिः ā́yubhiḥ
Dative	आयवे / आय्वे¹ ā́yave / ā́yve¹	आयुभ्याम् ā́yubhyām	आयुभ्यः ā́yubhyaḥ
Ablative	आयोः / आय्वः¹ ā́yoḥ / ā́yvaḥ¹	आयुभ्याम् ā́yubhyām	आयुभ्यः ā́yubhyaḥ
Genitive	आयोः / आय्वः¹ ā́yoḥ / ā́yvaḥ¹	आय्वोः ā́yvoḥ	आयूनाम् ā́yūnām
Locative	आयौ ā́yau	आय्वोः ā́yvoḥ	आयुषु ā́yuṣu
Notes	¹Vedic

Noun edit

आयु • (ā́yu) stem, n

duration of life, lifetime, long life
- c. 1700 BCE – 1200 BCE, Ṛgveda 3.3.7:
  अग्ने जरस्व स्वपत्य आयुन्यूर्जा पिन्वस्व समिषो दिदीहि नः।
  वयांसि जिन्व बृहतश्च जागृव उशिग्देवानामसि सुक्रतुर्विपाम्॥
  agne jarasva svapatya āyunyūrjā pinvasva samiṣo didīhi naḥ.
  vayāṃsi jinva bṛhataśca jāgṛva uśigdevānāmasi sukraturvipām.
  Sing, Agni, for long life to us and noble sons: teem thou with plenty, shine upon us store of food.
  Increase the great man's strength, thou ever-vigilant: thou, longing for the Gods, knowest their hymns full well.

Declension edit

Neuter u-stem declension of आयु (ā́yu)
	Singular	Dual	Plural
Nominative	आयु ā́yu	आयुनी ā́yunī	आयूनि / आयु¹ / आयू¹ ā́yūni / ā́yu¹ / ā́yū¹
Vocative	आयु / आयो ā́yu / ā́yo	आयुनी ā́yunī	आयूनि / आयु¹ / आयू¹ ā́yūni / ā́yu¹ / ā́yū¹
Accusative	आयु ā́yu	आयुनी ā́yunī	आयूनि / आयु¹ / आयू¹ ā́yūni / ā́yu¹ / ā́yū¹
Instrumental	आयुना / आय्वा¹ ā́yunā / ā́yvā¹	आयुभ्याम् ā́yubhyām	आयुभिः ā́yubhiḥ
Dative	आयुने / आयवे¹ / आय्वे¹ ā́yune / ā́yave¹ / ā́yve¹	आयुभ्याम् ā́yubhyām	आयुभ्यः ā́yubhyaḥ
Ablative	आयुनः / आयोः¹ / आय्वः¹ ā́yunaḥ / ā́yoḥ¹ / ā́yvaḥ¹	आयुभ्याम् ā́yubhyām	आयुभ्यः ā́yubhyaḥ
Genitive	आयुनः / आयोः¹ / आय्वः¹ ā́yunaḥ / ā́yoḥ¹ / ā́yvaḥ¹	आयुनोः ā́yunoḥ	आयूनाम् ā́yūnām
Locative	आयुनि / आयौ¹ ā́yuni / ā́yau¹	आयुनोः ā́yunoḥ	आयुषु ā́yuṣu
Notes	¹Vedic

Descendants edit

Assamese: আয়ু (ayu)
Bengali: আয়ু (aẏu)
Maithili: आयु (āyʉ)
Marathi: आयु (āyu)
Pali: āyu
- → Khmer: អាយុ (ʼaayuʼ)
- → Lao: ອາຍຸ (ʼā nyu)
- → Thai: อายุ (aa-yú)
→ Telugu: ఆయువు (āyuvu)
Sauraseni Prakrit: 𑀆𑀉 (āu)
- Old Hindi: आउ (āu)
→ Tamil: ஆயுள் (āyuḷ)
Nepali: आयु (āyu)

Adjective edit

आयु • (āyú)

living, alive
going, moveable

Declension edit

Masculine u-stem declension of आयु (āyú)
	Singular	Dual	Plural
Nominative	आयुः āyúḥ	आयू āyū́	आयवः āyávaḥ
Vocative	आयो ā́yo	आयू ā́yū	आयवः ā́yavaḥ
Accusative	आयुम् āyúm	आयू āyū́	आयून् āyū́n
Instrumental	आयुना / आय्वा¹ āyúnā / āyvā́¹	आयुभ्याम् āyúbhyām	आयुभिः āyúbhiḥ
Dative	आयवे / आय्वे¹ āyáve / āyvè¹	आयुभ्याम् āyúbhyām	आयुभ्यः āyúbhyaḥ
Ablative	आयोः / आय्वः¹ āyóḥ / āyvàḥ¹	आयुभ्याम् āyúbhyām	आयुभ्यः āyúbhyaḥ
Genitive	आयोः / आय्वः¹ āyóḥ / āyvàḥ¹	आय्वोः āyvóḥ	आयूनाम् āyūnā́m
Locative	आयौ āyaú	आय्वोः āyvóḥ	आयुषु āyúṣu
Notes	¹Vedic

Feminine u-stem declension of आयु (āyú)
	Singular	Dual	Plural
Nominative	आयुः āyúḥ	आयू āyū́	आयवः āyávaḥ
Vocative	आयो ā́yo	आयू ā́yū	आयवः ā́yavaḥ
Accusative	आयुम् āyúm	आयू āyū́	आयूः āyū́ḥ
Instrumental	आय्वा āyvā́	आयुभ्याम् āyúbhyām	आयुभिः āyúbhiḥ
Dative	आयवे / आय्वै¹ āyáve / āyvaí¹	आयुभ्याम् āyúbhyām	आयुभ्यः āyúbhyaḥ
Ablative	आयोः / आय्वाः¹ / आय्वै² āyóḥ / āyvā́ḥ¹ / āyvaí²	आयुभ्याम् āyúbhyām	आयुभ्यः āyúbhyaḥ
Genitive	आयोः / आय्वाः¹ / आय्वै² āyóḥ / āyvā́ḥ¹ / āyvaí²	आय्वोः āyvóḥ	आयूनाम् āyūnā́m
Locative	आयौ / आय्वाम्¹ āyaú / āyvā́m¹	आय्वोः āyvóḥ	आयुषु āyúṣu
Notes	¹Later Sanskrit ²Brāhmaṇas

Neuter u-stem declension of आयु (āyú)
	Singular	Dual	Plural
Nominative	आयु āyú	आयुनी āyúnī	आयूनि / आयु¹ / आयू¹ āyū́ni / āyú¹ / āyū́¹
Vocative	आयु / आयो ā́yu / ā́yo	आयुनी ā́yunī	आयूनि / आयु¹ / आयू¹ ā́yūni / ā́yu¹ / ā́yū¹
Accusative	आयु āyú	आयुनी āyúnī	आयूनि / आयु¹ / आयू¹ āyū́ni / āyú¹ / āyū́¹
Instrumental	आयुना / आय्वा¹ āyúnā / āyvā́¹	आयुभ्याम् āyúbhyām	आयुभिः āyúbhiḥ
Dative	आयुने / आयवे¹ / आय्वे¹ āyúne / āyáve¹ / āyvè¹	आयुभ्याम् āyúbhyām	आयुभ्यः āyúbhyaḥ
Ablative	आयुनः / आयोः¹ / आय्वः¹ āyúnaḥ / āyóḥ¹ / āyvàḥ¹	आयुभ्याम् āyúbhyām	आयुभ्यः āyúbhyaḥ
Genitive	आयुनः / आयोः¹ / आय्वः¹ āyúnaḥ / āyóḥ¹ / āyvàḥ¹	आयुनोः āyúnoḥ	आयूनाम् āyūnā́m
Locative	आयुनि / आयौ¹ āyúni / āyaú¹	आयुनोः āyúnoḥ	आयुषु āyúṣu
Notes	¹Vedic

References edit

Apte, Vaman Shivram (1890) “आयु”, in The practical Sanskrit-English dictionary, Poona: Prasad Prakashan