zmówić
Old Polish edit
Etymology edit
From z- + mówić. First attested in 1301–1350.
Pronunciation edit
Verb edit
zmówić pf (imperfective zmawiać)
- (transitive, intransitive, reflexive with się) to agree, to make a deal [+accusative], [+ na (accusative)], [+infinitive]
- 1959 [1395], Henryk Kowalewicz, Władysław Kuraszkiewicz, editors, Wielkopolskie roty sądowe XIV-XV wieku, Roty poznańskie, volume I, number 187:
- Tedi gednacze yeli, smoui[s]li szø do woyevod[y] na spitane
- [Tedy jednacze jeli, smowi[s]li się do wojewod[y] na spytanie]
- 1967 [1401], Henryk Kowalewicz, Władysław Kuraszkiewicz, editors, Wielkopolskie roty sądowe XIV-XV wieku, Roty kościańskie, volume III, number 172:
- Jacosm ia medzy gimi smowil, iszby ieden na drugego ne *mayl wstawacz (leg. ustawiać) *rog
- [Jakośm ja miedzy jimi smowił, iżby jeden na drugiego nie miał ustawiać rok]
- 1959 [1404], Henryk Kowalewicz, Władysław Kuraszkiewicz, editors, Wielkopolskie roty sądowe XIV-XV wieku, Roty poznańskie, volume I, number 560:
- Iacosm ne smowil s panem Mroczkem pospolu gechacz w Carnowo szø wansadz (leg. wwiązać)
- [Jakośm nie smowił z panem Mroczkiem pospołu jechać w Karnowo się wwięzać]
- 1897 [1409], Teki Adolfa Pawińskiego, volume IV, number 1739:
- Jakom ia sch woythem ne schmowil szø ni s lawniki, gdim Janowi rok sdal
- [Jakom ja z wojtem nie smowił się ni s ławniki, gdym Janowi rok zdał]
- 1967 [1412], Henryk Kowalewicz, Władysław Kuraszkiewicz, editors, Wielkopolskie roty sądowe XIV-XV wieku, Roty kościańskie, volume III, number 472:
- Yz Woczech ne szmowil tey szmowy sz Baworowskim
- [Iż Wociech nie zmowił tej zmowy z Baworowskim]
- to swear, to ally, to bind by oath
- 1874-1891 [1466], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności, volume XXII, page 10:
- Serua semper illesa coniurati, gl. id est confederati smowyonego, vyernego, iura consorcii, gl. sodalici
- [Serua semper illesa coniurati, gl. id est confederati smowionego, wiernego, iura consorcii, gl. sodalicii]
- (reflexive with się) to make peace, to enter an alliance
- (reflexive with się) to collude (to plan something with someone)
- Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa[1], page 444:
- Bo vyedzyal (sc. Judasz), yze Zydovye szye smovyly na smyercz mylego Iesusza
- [Bo wiedział (sc. Judasz), iże Żydowie sie smowili na śmierć miłego Jesusa]
- to result in a marriage proposal
- 1920 [1427], Marceli Handelsman, Antoni Rybarski, Kazimierz Tymieniecki, editors, Najdawniejsze księgi sądowe mazowieckie, volume II, number 2907:
- Iacom ya nye smouil Voycechowi syostri... Eze Wlodek nye smouil Voycyechowi syostri
- [Jakom ja nie smowił Wojciechowi siostry... Eże Włodek nie smowił Wojciechowi siostry]
- to set up, to make an appointment
- 1959 [1414], Henryk Kowalewicz, Władysław Kuraszkiewicz, editors, Wielkopolskie roty sądowe XIV-XV wieku, Roty poznańskie, volume I, number 703:
- Jaco Jan ne ssmowil swego possla (sc. na dzień), kyedi by mal wyecze w szwey wsszy
- [Jako Jan nie smowił swego posła (sc. na dzień), kiedy by miał wiece w swej wsi]
- (law) to arrange, to agree, to set or determine a legal window or deadline in advance
- 1959 [1408], Henryk Kowalewicz, Władysław Kuraszkiewicz, editors, Wielkopolskie roty sądowe XIV-XV wieku, Roty poznańskie, volume I, number 645:
- Jacosm smowil rok medzi panem Dobrogostem a medzi Bodzanthø... w ssobothø po Gromniczach
- [Jakośm smowił rok miedzy panem Dobrogostem a miedzy Bodzętą... w sobotę po Gromnicach]
- to say verbally, to utter
- c. 1301-1350, Kazania świętokrzyskie[2], page dv 3:
- Sø ta ista sloua zmouona ochcem suøtim, iemuz bese ymø Symeon
- [Są ta ista słowa zmowiona oćcem świętym, jemuż biesze imię Symeon]
- to foretell, to prophesy (to predict the future)
- 1922 [Fourteenth century], Jan Łoś, editor, Początki piśmiennictwa polskiego. (Przegląd zabytków językowych)[3], page 232:
- Ale naam na vszitek na ze[mię przyszedł, jako Iza] yas profeta dobrze i podobne zmow[ił]
- [Ale nam na użytek na zie[mię przyszedł, jako Iza] jasz profeta dobrze i podobnie zmow[ił]]
- (phonetics) to aspirate, to say with aspiration
- to say from start to finish; to recite a prayer
- 1892 [1484], Hieronim Łopaciński, editor, Reguła trzeciego zakonu św. Franciszka i drobniejsze zabytki języka polskiego z końca w. XV i początku XVI[5], page 711:
- Yesthl[h]yby sye tho przygodzylo kthoremv brathv thego nye spelnyczi..., thedy pothem ma trzy paczyerze zmoviczy, zpyaczi y zpelnyczi (dicatur)
- [Jestl[h]iby sie to przygodziło ktoremu bratu tego nie spełnić(i)..., tedy potem ma trzy pacierze zmowić(i), śpiać(i) i spełnić(i) (dicatur)]
Derived terms edit
nouns
Related terms edit
adjective
verbs
- mówić impf
Descendants edit
- Polish: zmówić
References edit
- B. Sieradzka-Baziur, editor (2011–2015), “zmówić”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego [Conceptual Dictionary of Old Polish] (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN
Polish edit
Etymology edit
Inherited from Old Polish zmówić. By surface analysis, z- + mówić. Compare Czech smluvit.
Pronunciation edit
- IPA(key): /ˈzmu.vit͡ɕ/
Audio 1, zmówić (file) Audio 2, zmówić się (file) - Rhymes: -uvit͡ɕ
- Syllabification: zmó‧wić
Verb edit
zmówić pf (imperfective zmawiać)
- (transitive) to say grace, to say a prayer
- Synonym: odmówić
- Hypernym: powiedzieć
- (transitive, dated) to get someone to work
- Synonym: zatrudnić
- (reflexive with się) to collude (to plan something with someone)
- Synonym: namówić się
- (reflexive with się) to collude, to conspire, to plot, to scheme (to secretly make a decision or agree to act against someone with someone else)
- Synonym: namówić się
- (reflexive with się) to bring up (to raise a topic with someone)
Conjugation edit
Derived terms edit
nouns
Related terms edit
adjective
adverb
noun
verbs
- mówić impf
References edit
Further reading edit
- zmówić in Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN
- zmówić in Polish dictionaries at PWN
- Maria Renata Mayenowa, Stanisław Rospond, Witold Taszycki, Stefan Hrabec, Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023) “zmowić”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish]
- Maria Renata Mayenowa, Stanisław Rospond, Witold Taszycki, Stefan Hrabec, Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023) “zmowić się”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish]
- “ZMÓWIĆ%20SIĘ”, in Elektroniczny Słownik Języka Polskiego XVII i XVIII Wieku [Electronic Dictionary of the Polish Language of the XVII and XVIII Century], 23.09.2009
- Samuel Bogumił Linde (1807–1814) “zmówić”, in Słownik języka polskiego[6]
- Aleksander Zdanowicz (1861) “zmówić”, in Słownik języka polskiego, Wilno 1861[7]
- J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, editors (1927), “zmówić”, in Słownik języka polskiego[8] (in Polish), volume 8, Warsaw, page 566
- zmówić in Narodowy Fotokorpus Języka Polskiego