համհարզ
Armenian edit
Etymology edit
Learned borrowing from Old Armenian համհարզ (hamharz).
Pronunciation edit
- (Eastern Armenian, standard) IPA(key): [hɑmˈhɑɾz]
- (Western Armenian, standard) IPA(key): [hɑmˈhɑɾz]
Noun edit
համհարզ • (hamharz)
Declension edit
i-type, animate (Eastern Armenian)
| singular | plural | |||
|---|---|---|---|---|
| nominative | համհարզ (hamharz) | համհարզներ (hamharzner) | ||
| dative | համհարզի (hamharzi) | համհարզների (hamharzneri) | ||
| ablative | համհարզից (hamharzicʻ) | համհարզներից (hamharznericʻ) | ||
| instrumental | համհարզով (hamharzov) | համհարզներով (hamharznerov) | ||
| locative | — | — | ||
| definite forms | ||||
| nominative | համհարզը/համհարզն (hamharzə/hamharzn) | համհարզները/համհարզներն (hamharznerə/hamharznern) | ||
| dative | համհարզին (hamharzin) | համհարզներին (hamharznerin) | ||
| 1st person possessive forms (my) | ||||
| nominative | համհարզս (hamharzs) | համհարզներս (hamharzners) | ||
| dative | համհարզիս (hamharzis) | համհարզներիս (hamharzneris) | ||
| ablative | համհարզիցս (hamharzicʻs) | համհարզներիցս (hamharznericʻs) | ||
| instrumental | համհարզովս (hamharzovs) | համհարզներովս (hamharznerovs) | ||
| locative | — | — | ||
| 2nd person possessive forms (your) | ||||
| nominative | համհարզդ (hamharzd) | համհարզներդ (hamharznerd) | ||
| dative | համհարզիդ (hamharzid) | համհարզներիդ (hamharznerid) | ||
| ablative | համհարզիցդ (hamharzicʻd) | համհարզներիցդ (hamharznericʻd) | ||
| instrumental | համհարզովդ (hamharzovd) | համհարզներովդ (hamharznerovd) | ||
| locative | — | — | ||
Derived terms edit
- համհարզային (hamharzayin)
- համհարզություն (hamharzutʻyun)
Old Armenian edit
Alternative forms edit
Etymology edit
An Iranian borrowing.[1][2] See Parthian 𐫍𐫀𐫖𐫍𐫏𐫡𐫉 (hʾmhyrz) for more.
Noun edit
համհարզ • (hamharz)
- aide-de-camp; adjutant
- 5th century, Ełišē, Vasn Vardanay ew Hayocʿ paterazmin [History of Vardan and the Armenian War] chapter 4, (1957 edition, page 96):[3]
- Այլ և դրօշից անգամ իւրաքանչիւրոց տեղեկանայր ի նմանէ․ և թէ քանի՛ գունդ զզօրսն բաժանիցեն, և ո՛ր ոք ի նոցանէ սաղարք լինիցին, և ո՛ր զօրագլուխ յորմէ կողմանէ յռազմ մտանիցէ, և զինչ անուանք իւրաքանչիւր համհարզացն իցեն, և քանի՛ փողահարք ի մէջ գնդին ձայնիցեն։
- Ayl ew drōšicʻ angam iwrakʻančʻiwrocʻ tełekanayr i nmanē; ew tʻē kʻaní gund zzōrsn bažanicʻen, ew ór okʻ i nocʻanē sałarkʻ linicʻin, ew ór zōraglux yormē kołmanē yṙazm mtanicʻē, ew zinčʻ anuankʻ iwrakʻančʻiwr hamharzacʻn icʻen, ew kʻaní pʻołaharkʻ i mēǰ gndin jaynicʻen.
- Translation by Robert W. Thomson
- He also inquired from him about each of the standards: into how many companies they divided the army, which of them were generals, which commander would attack from which side, what were the names of each one's adjutants, how many trumpeters would sound in the company.
- Այլ և դրօշից անգամ իւրաքանչիւրոց տեղեկանայր ի նմանէ․ և թէ քանի՛ գունդ զզօրսն բաժանիցեն, և ո՛ր ոք ի նոցանէ սաղարք լինիցին, և ո՛ր զօրագլուխ յորմէ կողմանէ յռազմ մտանիցէ, և զինչ անուանք իւրաքանչիւր համհարզացն իցեն, և քանի՛ փողահարք ի մէջ գնդին ձայնիցեն։
- 5th century, Ełišē, Vasn Vardanay ew Hayocʿ paterazmin [History of Vardan and the Armenian War] chapter 6, (1957 edition, page 116):[4]
- Զգունդն առաջին տայր ի ձեռն իշխանին Արծրունեաց, և նիզակակից նմա զմեծ իշխանն Մոկաց․ և զայլն ամենայն նախարարեան համահարզս երկոցունց, և զեմանայն բազմութիւն գնդին թեւս աստի և անտի կազմէր նոցա։
- Zgundn aṙaǰin tayr i jeṙn išxanin Arcruneacʻ, ew nizakakicʻ nma zmec išxann Mokacʻ; ew zayln amenayn naxararean hamaharzs erkocʻuncʻ, ew zemanayn bazmutʻiwn gndin tʻews asti ew anti kazmēr nocʻa.
- Translation by Robert W. Thomson
- The first division he entrusted to the prince of Artsrunik‘, with the great prince of Mokk‘ in support. Many other nobles he appointed as adjutants to these two, and deployed the mass of the troops on the wings to either side.
- Զգունդն առաջին տայր ի ձեռն իշխանին Արծրունեաց, և նիզակակից նմա զմեծ իշխանն Մոկաց․ և զայլն ամենայն նախարարեան համահարզս երկոցունց, և զեմանայն բազմութիւն գնդին թեւս աստի և անտի կազմէր նոցա։
Declension edit
i-a-type
| singular | plural | ||
|---|---|---|---|
| nominative | համհարզ (hamharz) | համհարզք (hamharzkʻ) | |
| genitive | համհարզի (hamharzi) | համհարզաց (hamharzacʻ) | |
| dative | համհարզի (hamharzi) | համհարզաց (hamharzacʻ) | |
| accusative | համհարզ (hamharz) | համհարզս (hamharzs) | |
| ablative | համհարզէ (hamharzē) | համհարզաց (hamharzacʻ) | |
| instrumental | համհարզաւ (hamharzaw) | համհարզաւք = համհարզօք (hamharzawkʻ = hamharzōkʻ) | |
| locative | համհարզի (hamharzi) | համհարզս (hamharzs) | |
| an n-type genitive plural համհարզանց (hamharzancʻ) is also attested due by confusing the ending with ազն (azn) | |||
Synonyms edit
Related terms edit
Descendants edit
- → Armenian: համհարզ (hamharz)
References edit
- ^ Hübschmann, Heinrich (1897) Armenische Grammatik. 1. Theil: Armenische Etymologie (in German), Leipzig: Breitkopf & Härtel, page 177
- ^ Ačaṙean, Hračʻeay (1977) “համհարզ”, in Hayerēn armatakan baṙaran [Armenian Etymological Dictionary] (in Armenian), 2nd edition, a reprint of the original 1926–1935 seven-volume edition, volume III, Yerevan: University Press, pages 27–28
- ^ Thomson, Robert W. (1982) Ełišē, History of Vardan and the Armenian War (Harvard Armenian texts and studies; 5)[1], Cambridge, Massachusetts, London, England: Harvard University Press, page 148
- ^ Thomson, Robert W. (1982) Ełišē, History of Vardan and the Armenian War (Harvard Armenian texts and studies; 5)[2], Cambridge, Massachusetts, London, England: Harvard University Press, page 168
Further reading edit
- Awetikʻean, G., Siwrmēlean, X., Awgerean, M. (1837) “համահարզ”, in Nor baṙgirkʻ haykazean lezui [New Dictionary of the Armenian Language] (in Old Armenian), volume II, Venice: S. Lazarus Armenian Academy, page 16c
- Petrosean, Matatʻeay (1879) “համահարզ”, in Nor Baṙagirkʻ Hay-Angliarēn [New Dictionary Armenian–English], Venice: S. Lazarus Armenian Academy, page 372a