չիր

Armenian

FWOTD – 20 April 2013

Etymology

Inherited from Middle Armenian չիր (čʻir).

Pronunciation

• (Eastern Armenian) IPA^(key): /t͡ʃʰiɾ/, [t͡ʃʰiɾ]
• (Western Armenian) IPA^(key): /t͡ʃiɾ/, [t͡ʃʰiɾ]

Noun

չիր • (čʻir)

1. dried fruit
   • 1991, translation of William Saroyan, Papa, You're Crazy:

     Հորաքույրս մի սկահակ միրգ բերեց ներքև, մենք սկսեցինք խնձոր ուտել, տանձ, չորացրած թուզ ու չամիչ, դեղձի ու ծիրանի չիր, խուրմա, ընկույզ ու նուշ։

     Horakʿuyrs mi skahak mirg berecʿ nerkʿew, menkʿ sksecʿinkʿ xnjor utel, tanj, čʿoracʿrac tʿuz u čʿamičʿ, dełji u cirani čʿir, xurma, ənkuyz u nuš.

     My paternal aunt brought down a cup of fruits, we started eating apples, pears, dried figs and raisins, dried peach and apricot, dates, walnuts and almonds.

   • 2013 April 19, Armenpress:^[1]

     ԱՄՆ ՄԶԳ Ձեռնարկությունների զարգացման և շուկայի մրցունակության ծրագիրը («Ի-Դի-Էմ-Սի») և Հայաստանի փոքր և միջին ձեռնարկատիրության զարգացման ազգային կենտրոնը (ՓՄՁ ԶԱԿ) ապրիլի 18-ին չիր արտադրող հայաստանյան 70 ընկերությունների համար պրեզենտացիա են անցկացրել` «Աջակցություն չրերի արտադրությանը» համատեղ նախաձեռնության շրջանակում։

     AMN MZG Jeṙnarkutʿyunneri zargacʿman ew šukayi mrcʿunakutʿyan cragirə (“I-Di-Ēm-Si”) ew Hayastani pʿokʿr ew miǰin jeṙnarkatirutʿyan zargacʿman azgayin kentronə (PʿMJ ZAK) aprili 18-in čʿir artadroł hayastanyan 70 ənkerutʿyunneri hamar prezentacʿia en ancʿkacʿrel` “Aǰakcʿutʿyun čʿreri artadrutʿyanə” hamateł naxajeṙnutʿyan šrǰanakum.

     The USAID Enterprise Development and Market Competitiveness Project (EDMC) and the Small and Medium Entrepreneurship Development National Center of Armenia (SME DNC) held a presentation on April 18 for 70 Armenian companies producing dried fruits within the framework of the "Support to Dried Fruit Production" joint initiative.

Declension

i-type, inanimate (Eastern Armenian)
	singular	plural
nominative	չիր (čʻir)	չրեր (čʻrer)
dative	չրի (čʻri)	չրերի (čʻreri)
ablative	չրից (čʻricʻ)	չրերից (čʻrericʻ)
instrumental	չրով (čʻrov)	չրերով (čʻrerov)
locative	չրում (čʻrum)	չրերում (čʻrerum)
	definite forms
nominative	չիրը/չիրն (čʻirə/čʻirn)	չրերը/չրերն (čʻrerə/čʻrern)
dative	չրին (čʻrin)	չրերին (čʻrerin)
	1st person possessive forms (my)
nominative	չիրս (čʻirs)	չրերս (čʻrers)
dative	չրիս (čʻris)	չրերիս (čʻreris)
ablative	չրիցս (čʻricʻs)	չրերիցս (čʻrericʻs)
instrumental	չրովս (čʻrovs)	չրերովս (čʻrerovs)
locative	չրումս (čʻrums)	չրերումս (čʻrerums)
	2nd person possessive forms (your)
nominative	չիրդ (čʻird)	չրերդ (čʻrerd)
dative	չրիդ (čʻrid)	չրերիդ (čʻrerid)
ablative	չրիցդ (čʻricʻd)	չրերիցդ (čʻrericʻd)
instrumental	չրովդ (čʻrovd)	չրերովդ (čʻrerovd)
locative	չրումդ (čʻrumd)	չրերումդ (čʻrerumd)

i-type, inanimate (Eastern Armenian)
	singular	plural
nominative	չիր (čʻir)	չիրեր (čʻirer)
dative	չիրի (čʻiri)	չիրերի (čʻireri)
ablative	չիրից (čʻiricʻ)	չիրերից (čʻirericʻ)
instrumental	չիրով (čʻirov)	չիրերով (čʻirerov)
locative	չիրում (čʻirum)	չիրերում (čʻirerum)
	definite forms
nominative	չիրը/չիրն (čʻirə/čʻirn)	չիրերը/չիրերն (čʻirerə/čʻirern)
dative	չիրին (čʻirin)	չիրերին (čʻirerin)
	1st person possessive forms (my)
nominative	չիրս (čʻirs)	չիրերս (čʻirers)
dative	չիրիս (čʻiris)	չիրերիս (čʻireris)
ablative	չիրիցս (čʻiricʻs)	չիրերիցս (čʻirericʻs)
instrumental	չիրովս (čʻirovs)	չիրերովս (čʻirerovs)
locative	չիրումս (čʻirums)	չիրերումս (čʻirerums)
	2nd person possessive forms (your)
nominative	չիրդ (čʻird)	չիրերդ (čʻirerd)
dative	չիրիդ (čʻirid)	չիրերիդ (čʻirerid)
ablative	չիրիցդ (čʻiricʻd)	չիրերիցդ (čʻirericʻd)
instrumental	չիրովդ (čʻirovd)	չիրերովդ (čʻirerovd)
locative	չիրումդ (čʻirumd)	չիրերումդ (čʻirerumd)

Derived terms

• ծիրանաչիր (ciranačʻir)
• շլորաչիր (šloračʻir)
• չրեղեն (čʻreġen)
• տանձաչիր (tanjačʻir)

 

Descendants

• → Northern Kurdish: ç’îr
• → Pontic Greek: τζίριν (tzírin), τζίρ' (tzír'), ⇒ ατζίρ' (atzír')
• → Turkish: çir

Middle Armenian

Etymology

Inherited from Old Armenian *չիր (*čʻir), from Proto-Indo-European *ksēro-, from *kseros (“dry”). Doublet of չոր (čʻor) from another ablaut grade.

Noun

չիր • (čʻir)

1. dried fruit

Derived terms

• դամոնչիր (damončʻir)
• սալորչիր (salorčʻir)

Descendants

• Armenian: չիր (čʻir)
  • → Northern Kurdish: ç’îr
  • → Pontic Greek: τζίριν (tzírin), τζίρ' (tzír'), ⇒ ατζίρ' (atzír')
  • → Turkish: çir
• → Georgian: ჩირი (čiri), ჩილი (čili) — Imereti, ჩილა (čila) — Guria, Lechkhumi
  • → Bats: ჩირ (čir)
  • → Mingrelian: ჩილა (čila)

References

• Ačaṙean, Hračʻeay (1971–1979) “չիր”, in Hayerēn armatakan baṙaran [Armenian Etymological Dictionary] (in Armenian), 2nd edition, a reprint of the original 1926–1935 seven-volume edition, Yerevan: University Press
• Awetikʻean, G., Siwrmēlean, X., Awgerean, M. (1836–1837) “չիր”, in Nor baṙgirkʻ haykazean lezui [New Dictionary of the Armenian Language] (in Old Armenian), Venice: S. Lazarus Armenian Academy
• Ġazaryan, Ṙuben, Avetisyan, Henrik (2009) “չիր”, in Miǰin hayereni baṙaran [Dictionary of Middle Armenian] (in Armenian), 2nd edition, Yerevan: University Press
• Martirosyan, Hrach (2010) Etymological Dictionary of the Armenian Inherited Lexicon (Leiden Indo-European Etymological Dictionary Series; 8), Leiden and Boston: Brill, page 546