सवितृ

See also: सुवति, स्वाति, and सविता

Sanskrit

Etymology

From the full-grade of the root सू (sū, “to propel, impel, set in motion; to rouse, vivify, stimulate”) + -तृ (-tṛ, agentive suffix).

Pronunciation

• (Vedic) IPA^(key): /sɐ.ʋi.tŕ̩/
• (Classical) IPA^(key): /ˈs̪ɐ.ʋi.t̪r̩/

Noun

सवितृ • (savitṛ́) m

1. a stimulator, rouser, vivifier (epithet of Tvashtar)
   • c. 1700 BCE – 1200 BCE, Ṛgveda 3.55.19:

     देवस्त्वष्टा सविता विश्वरूपः पुपोष प्रजाः पुरुधा जजान ।

     devastvaṣṭā savitā viśvarūpaḥ pupoṣa prajāḥ purudhā jajāna .

     Tvaṣṭar the God, the omniform, the vivifier, begets and feeds mankind in many ways.

Declension

Masculine ṛ-stem declension of सवितृ (savitṛ́)
	Singular	Dual	Plural
Nominative	सविता savitā́	सवितारौ / सवितारा¹ savitā́rau / savitā́rā¹	सवितारः savitā́raḥ
Vocative	सवितः sávitaḥ	सवितारौ / सवितारा¹ sávitārau / sávitārā¹	सवितारः sávitāraḥ
Accusative	सवितारम् savitā́ram	सवितारौ / सवितारा¹ savitā́rau / savitā́rā¹	सवितॄन् savitṝ́n
Instrumental	सवित्रा savitrā́	सवितृभ्याम् savitṛ́bhyām	सवितृभिः savitṛ́bhiḥ
Dative	सवित्रे savitré	सवितृभ्याम् savitṛ́bhyām	सवितृभ्यः savitṛ́bhyaḥ
Ablative	सवितुः savitúḥ	सवितृभ्याम् savitṛ́bhyām	सवितृभ्यः savitṛ́bhyaḥ
Genitive	सवितुः savitúḥ	सवित्रोः savitróḥ	सवितॄणाम् savitṝṇā́m
Locative	सवितरि savitári	सवित्रोः savitróḥ	सवितृषु savitṛ́ṣu
Notes	¹Vedic

Proper noun

सवितृ • (savitṛ́) m

1. "The Vivifier"; the name of a Vedic solar deity described as the personification of the divine, vivifying influence of the Sun
   • c. 1700 BCE – 1200 BCE, Ṛgveda 1.35.2:

     आ कृष्णेन रजसा वर्तमानो निवेशयन्नमृतं मर्त्यं च ।
     हिरण्ययेन सविता रथेना देवो याति भुवनानि पश्यन् ॥

     ā kṛṣṇena rajasā vartamāno niveśayannamṛtaṃ martyaṃ ca .
     hiraṇyayena savitā rathenā devo yāti bhuvanāni paśyan .

     Advancing through the dusky sky, laying to rest both the immortal and the mortal,
     Borne in his golden chariot he cometh, Savitar, the all-seeing God who looks on every creature.

   • c. 1700 BCE – 1200 BCE, Ṛgveda 3.62.10:

     तत्सवितुर्वरेण्यं भर्गो देवस्य धीमहि ।
     धियो यो नः प्रचोदयात् ॥

     tatsaviturvareṇyaṃ bhargo devasya dhīmahi .
     dhiyo yo naḥ pracodayāt .

     May we attain that excellent glory of Savitar the God:
     May he stimulate our thoughts.

Declension

Masculine ṛ-stem declension of सवितृ (savitṛ́)
	Singular	Dual	Plural
Nominative	सविता savitā́	सवितारौ / सवितारा¹ savitā́rau / savitā́rā¹	सवितारः savitā́raḥ
Vocative	सवितः sávitaḥ	सवितारौ / सवितारा¹ sávitārau / sávitārā¹	सवितारः sávitāraḥ
Accusative	सवितारम् savitā́ram	सवितारौ / सवितारा¹ savitā́rau / savitā́rā¹	सवितॄन् savitṝ́n
Instrumental	सवित्रा savitrā́	सवितृभ्याम् savitṛ́bhyām	सवितृभिः savitṛ́bhiḥ
Dative	सवित्रे savitré	सवितृभ्याम् savitṛ́bhyām	सवितृभ्यः savitṛ́bhyaḥ
Ablative	सवितुः savitúḥ	सवितृभ्याम् savitṛ́bhyām	सवितृभ्यः savitṛ́bhyaḥ
Genitive	सवितुः savitúḥ	सवित्रोः savitróḥ	सवितॄणाम् savitṝṇā́m
Locative	सवितरि savitári	सवित्रोः savitróḥ	सवितृषु savitṛ́ṣu
Notes	¹Vedic

References

• Monier Williams (1899), “सवितृ”, in A Sanskrit–English Dictionary, […], new edition, Oxford: At the Clarendon Press, OCLC 458052227, page 1190.