chwalebny

Old Polish

Alternative forms

• falebny

Etymology

Inherited from Proto-Slavic *xvalьbnъ. First attested in the 14th century.

Pronunciation

• IPA^(key): (10^th–15^th CE) /xfalʲɛbniː/
• IPA^(key): (15^th CE) /xfalʲɛbni/

Adjective

chwalebny (comparative falebniejszy, superlative nachwalebniejszy, derived adverb chwalebnie)

1. (attested in Lesser Poland, Masovia, Sieradz-Łęczyca, Greater Poland) praiseworthy, laudable, commendable
   • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎^[1], Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], page Moys 12:

     Kto rowen tobe..., pane?... *Welkoczynoczy ges w swøtosczy twogey... y chwa­lebny a czynøczy dzywy

     [Kto rowien tobie..., panie?... Wielkoczyniący jeś w świętości twojej... i chwa­lebny a czyniący dziwy]

   • 1930 [c. 1455], “I Par”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^[2], 16, 25:

     Wyelyki pan a chwalebni barzo

     [Wielili pan a chwalebny bar-zo]

   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[3], page 53:

     Iże mi wieliką rzecz uczynił, jen jest mocny a jego imię jest święte i chwalebne

     [Iże mi wieliką rzecz uczynił, jen jest mocny a jego imię jest święte i chwalebne]

   • 1424, Kanon mszy św., Canon missae., volume III, page 53:

     Pomni, pane, slug... twych..., ktorzysz tobye obyatuya tø obyatø... pamyøcz czczącz... napirzwey falebney albo slawøtney panni dzewicze Mariey

     [Pomni, Panie, sług... twych..., ktorzyż tobie obiatują tę obiatę... pamięć czciąc... napirzwej falebnej albo sławętnej panny, dziewice Maryjej]

   • 1895 [1448–1450], Mikołaj Suled, edited by Franciszek Piekosiński, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich, Kodeks Świętosławów, Warka, page 106:

     Ku chwale wschechmogąnczego i gyego chwaleb­ney porodzyczyelky

     [Ku chwale wszechmogącego i jego chwalebny porodzicielki]

   • 1887 [Fifteenth century], Wacław Ubogi z Brodni, edited by Lucjan Malinowski, Modlitwy Wacława. Zabytek języka polskiego z wieku XV odkryty i skopjowany przez Aleksandra Przezdzieckiego wydał i objaśnił Lucyjan Malinowski‎^[4], Krakow, Brodnia, page 14a:

     Naaswiathsza y nachwalebnieysza y wie­kuista panno Maria!

     [Naświętsza i nachwalebniejsza i wiekuista panno Maryja!]

   • 1887 [Fifteenth century], Wacław Ubogi z Brodni, edited by Lucjan Malinowski, Modlitwy Wacława. Zabytek języka polskiego z wieku XV odkryty i skopjowany przez Aleksandra Przezdzieckiego wydał i objaśnił Lucyjan Malinowski‎^[5], Krakow, Brodnia, page 45a:

     Joachymye y Anno..., bosczie wi szamy zasluzili miecz czorką matką bozą nachwalebnieyszą, a po gotowu iesztesczie pana y boga naszego Jesu Crista ieden dziadem, druga babø

     [Joachymie i Anno..., boście wy sami zasłużyli mieć corkę Matkę Bożą nachwalebniejszą a po gotowu jesteście Pana i Boga naszego Jesukrysta jeden dziadem, druga babą]

   • 1887 [Fifteenth century], Wacław Ubogi z Brodni, edited by Lucjan Malinowski, Modlitwy Wacława. Zabytek języka polskiego z wieku XV odkryty i skopjowany przez Aleksandra Przezdzieckiego wydał i objaśnił Lucyjan Malinowski‎^[6], Krakow, Brodnia, page 46a:

     O Maria, bogarodzice chwalebna!

     [O Maria, bogarodzice chwalebna!]

   • 1875 [End of the 15th century], Stanisław Motty, editor, Książeczka do nabożeństwa Jadwigi księżniczki polskiej‎^[7], Modlitewnik Nawojki, page 42:

     O chwalyebna Maria, ty yesz vlyczka rayszka, ty wrota nyebyeszka

     [O chwalebna Maryja, ty jeś uliczka rajska, ty wrota niebieska]

   • 1424, Kanon mszy św., Canon missae., volume III, page 63:

     S przimowø y s proszbø blogoslawyoney [y] chwalebney zawszdy boszey mathky dzewicze Mariey..., day... pokoy w czaszyech naszych

     [Z przymową i z prośbą błogosławionej [i] chwalebnek zawżdy bożej matki dziewice Maryjej..., daj... pokoj w czasiech naszych]

   • 1902-2024 [c. 1500], Pamiętnik Literacki‎^[8], volume XXVIII, page 306:

     [M]at[k]o boza chwalebna!

     [Matko boża chwalebna!]

   • 1895 [1448–1450], Mikołaj Suled, edited by Franciszek Piekosiński, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich, Kodeks Świętosławów, Warka, page 95:

     Nayutrza swyantego Voczyecha, mąnczennyka i biskupa chwalebnego... vstawyami

     [Na jutrza świętego Wociecha męczennika i biskupa chwalebnego... ustawiamy]

   • 1887 [Fifteenth century], Wacław Ubogi z Brodni, edited by Lucjan Malinowski, Modlitwy Wacława. Zabytek języka polskiego z wieku XV odkryty i skopjowany przez Aleksandra Przezdzieckiego wydał i objaśnił Lucyjan Malinowski‎^[9], Krakow, Brodnia, page 53b:

     Raduy sie na wieki w bodze wassa wielmozna wisszokoscz, wielczi przyiacziele bozi, nachwalebneysi apostolowie, mnyeszi!

     [Raduj sie na wieki w Bodze wasza wielmożna wysokość, wielcy przyjaciele boży, nachwalebniejszy apostołowie, Mnieszy!]

   • 1887 [Fifteenth century], Wacław Ubogi z Brodni, edited by Lucjan Malinowski, Modlitwy Wacława. Zabytek języka polskiego z wieku XV odkryty i skopjowany przez Aleksandra Przezdzieckiego wydał i objaśnił Lucyjan Malinowski‎^[10], Krakow, Brodnia, page 54a:

     Prosimy cziø, abismy chwalebnych apostolow twogich, Jakuba mnyeyszego y wiaczsego, ... bili *wspomosczemy

     [Prosimy cię, abysmy chwalebnych apostołow twojich Jakuba Mniejszego i Więcszego, ... byli wspomoż[cie my]]

   • 1887 [Fifteenth century], Wacław Ubogi z Brodni, edited by Lucjan Malinowski, Modlitwy Wacława. Zabytek języka polskiego z wieku XV odkryty i skopjowany przez Aleksandra Przezdzieckiego wydał i objaśnił Lucyjan Malinowski‎^[11], Krakow, Brodnia, page 92b:

     Thy yesz Anna chwalebna, darem laszky boszkyey rzeczona

     [Ty jeś Anna chwalebna, darem łaski boskiej rzeczona]

   • 1892 [1484], Hieronim Łopaciński, editor, Reguła trzeciego zakonu św. Franciszka i drobniejsze zabytki języka polskiego z końca w. XV i początku XVI‎^[12], Krakow, page 705:

     Chv[alebny]... svyąthy Ffranczischek

     [Chwalebny... święty Franciszek]

   • 1895 [1448–1450], Mikołaj Suled, edited by Franciszek Piekosiński, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich, Kodeks Świętosławów, Warka, page 5:

     Xandz Iaroslaw... sz krolem Kazimirem, chwalebnym krolyem polskym

     [Ksiądz Jarosław... z krolem Kazimirem, chwalebnym krolem polskim]

   • 1876-1929 [1455], Vatroslav Jagić, editor, Archiv für slavische Philologie‎^[13], volume XIV, Miechów, Kruchowo, page 489:

     Chwalebnemu kszazyączv

     [Chwalebnemu książęciu]

   • 1885-2024 [c. 1428], Jan Baudouina de Courtenay, Jan Karłowicz, Antoni Adam Kryńskiego, Malinowski Lucjan, editors, Prace Filologiczne‎^[14], volume I, Międzyrzec, Warsaw, page 489:

     Nachwalebneysemv gloriosissimo

     [Nachwalebniejszemu gloriosissimo]

   • 1885-2024 [1434], Jan Baudouina de Courtenay, Jan Karłowicz, Antoni Adam Kryńskiego, Malinowski Lucjan, editors, Prace Filologiczne‎^[15], volume V, page 32:

     Phalebneysemu gloriosissimo

     [Falebniejszemu gloriosissimo]

   • 1874-1891 [XV p. pr.], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności‎^{[16], [17], [18]}, volume XLVII, page 359:

     *Wchalyebn[e]go a vszythtecznyo gloriosum et fructuosum

     [*Falebnego a użytecznego gloriosum et fructuosum]

   • c. 1500, Wokabularz lubiński, Lubiń: inkunabuł Archiwum Archidiecezjalnego w Gnieźnie, sygn. Inc. 78d., page 58r:

     Gloriosus […] herlich oder ersam chvalebny

     [Gloriosus […] herlich oder ersam chwalebny]

   1. (attested in Sieradz-Łęczyca) gracious
      • 1874-1891 [1466], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności‎^{[19], [20], [21]}, volume XXII, Łęczyca, page 26:

        Phalepnymy almis

        [Falebnymi almis]

      • 1874-1891 [1466], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności‎^{[22], [23], [24]}, volume XXII, Łęczyca, page 26:

        Nachwalebnyeyscha alma

        [Nachwalebniejsza alma]

2. famous
   • 1426, Kanon mszy św., Canon missae., volume IV, page 315:

     My, panye, thwoy szludzy... tego Crista... w nyebyossa *chwalebnye wstøpyenye dayemi... obyathø

     [My, Panie, twoi słudzy... tego Krysta... w niebiosa chwalebn[i]e wstąpienie, dajemy... obiatę]

   • 1874-1891 [1444], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności‎^{[25], [26], [27]}, volume XXIII, page 303:

     Chualebna ocrassa clarum decus

     [Chwalebna ocrassa clarum decus]

   • 1874-1891 [1444], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności‎^{[28], [29], [30]}, volume XXIII, page 303:

     Chualebne nobile

     [Chwalebne nobile]

   • 1874-1891 [XV p. pr.], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności‎^{[31], [32], [33]}, volume XVI, page 349:

     Chwalebnego stolcza inclite troni

     [Chwalebnego stolcza inclite troni]

   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[34], page 154:

     A wszakoż takie stąpanie było lubieżne a chwa­lebne, śmierne a nie rzucające

     [A wszakoż takie stąpanie było lubieżne a chwa­lebne, śmierne a nie rzucające]

Derived terms

nouns

• chwalebność

Related terms

adjectives

• chwalny

nouns

• chwalca
• chwalenie
• chwała
• falacz

verbs

• chwalić impf
• falbić impf

Descendants

• Polish: chwalebny

References

• Boryś, Wiesław (2005) “chwalić”, in Słownik etymologiczny języka polskiego (in Polish), Kraków: Wydawnictwo Literackie, →ISBN
• Mańczak, Witold (2017) “chwalić”, in Polski słownik etymologiczny (in Polish), Kraków: Polska Akademia Umiejętności, →ISBN
• Bańkowski, Andrzej (2000) “chwalebny”, in Etymologiczny słownik języka polskiego [Etymological Dictionary of the Polish Language] (in Polish)
• Sławski, Franciszek (1958-1965) “chwalebny”, in Jan Safarewicz, Andrzej Siudut, editors, Słownik etymologiczny języka polskiego [Etymological dictionary of the Polish language] (in Polish), Kraków: Towarzystwo Miłośników Języka Polskiego
• K. Nitsch, editor (1954), “chwalebny, falebny”, in Słownik staropolski (in Polish), volume 1, Warsaw: Polish Academy of Sciences, page 261
• B. Sieradzka-Baziur, Ewa Deptuchowa, Joanna Duska, Mariusz Frodyma, Beata Hejmo, Dorota Janeczko, Katarzyna Jasińska, Krystyna Kajtoch, Joanna Kozioł, Marian Kucała, Dorota Mika, Gabriela Niemiec, Urszula Poprawska, Elżbieta Supranowicz, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, Piotr Szpor, Bartłomiej Borek, editors (2011–2015), “chwalebny, falebny”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego [Conceptual Dictionary of Old Polish] (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN
• Ewa Deptuchowa, Mariusz Frodyma, Katarzyna Jasińska, Magdalena Klapper, Dorota Kołodziej, Mariusz Leńczuk, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, editors (2023), “chwalebny”, in Rozariusze z polskimi glosami. Internetowa baza danych [Dictionaries of Polish glosses, an Internet database] (in Polish), Kraków: Pracownia Języka Staropolskiego Instytut Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk
• Wanda Decyk-Zięba, Krystyna Długosz-Kurczabowa, Stanisław Dubisz, Zygmunt Gałecki, Justyna Garczyńska, Halina Karaś, Alina Kępińska, Anna Pasoń, Izabela Stąpor, Barbara Taras, Izabela Winiarska-Górska (2008) “chwalebny”, in Wanda Decyk-Zięba, Stanisław Dubisz, editors, Glosariusz staropolski - dydaktyczny słownik etymologiczny [Old Polish Glossary - Didactic Etymological Dictionary] (in Polish), Warszawa: Wydział Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego, →ISBN, page 16

Polish

Etymology

Inherited from Old Polish chwalebny. By surface analysis, chwalba +‎ -ny.

Pronunciation

• IPA^(key): /xfaˈlɛb.nɘ/

• Audio:

  (file)

• Rhymes: -ɛbnɘ
• Syllabification: chwa‧leb‧ny

Adjective

chwalebny (comparative chwalebniejszy, superlative najchwalebniejszy, derived adverb chwalebnie)

1. praiseworthy, laudable, commendable
2. meritorious

Declension

Declension of chwalebny (hard)

singular					plural
	masculine animate	masculine inanimate	feminine	neuter	virile (= masculine personal)	non-virile
nominative	chwalebny		chwalebna	chwalebne	chwalebni	chwalebne
genitive	chwalebnego		chwalebnej	chwalebnego	chwalebnych
dative	chwalebnemu		chwalebnej	chwalebnemu	chwalebnym
accusative	chwalebnego	chwalebny	chwalebną	chwalebne	chwalebnych	chwalebne
instrumental	chwalebnym		chwalebną	chwalebnym	chwalebnymi
locative	chwalebnym		chwalebnej	chwalebnym	chwalebnych

Derived terms

noun

• chwalebność

Related terms

noun

• chwała

verb

• chwalić

Further reading

• chwalebny in Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN
• chwalebny in Polish dictionaries at PWN