Phuthi edit

Etymology edit

From Proto-Bantu *-pákama, positional form of Proto-Bantu *-páka.

Verb edit

-phákáma

  1. to stand up

Inflection edit

This verb needs an inflection-table template.

Xhosa edit

Etymology edit

From Proto-Bantu *-pákama, positional form of Proto-Bantu *-páka.

Verb edit

-phákáma

  1. (intransitive) to stand up

Inflection edit

This verb needs an inflection-table template.

Zulu edit

Etymology edit

From Proto-Bantu *-pákama, positional form of Proto-Bantu *-páka.

Verb edit

-phakáma

  1. to rise, to become elevated
  2. to become important, famous

Inflection edit

Tone H
Infinitive ukuphakama
Positive Negative
Infinitive ukuphakama ukungaphakami
Imperative
Simple + object concord
Singular phakama -phakame
Plural phakamani -phakameni
Stative
Positive absolute Positive relative Positive participial Negative absolute Negative relative Negative participial
1st singular ngiphakeme engiphakeme ngiphakeme angiphakeme engingaphakeme ngingaphakeme
2nd singular uphakeme ophakeme uphakeme awuphakeme ongaphakeme ungaphakeme
1st plural siphakeme esiphakeme siphakeme asiphakeme esingaphakeme singaphakeme
2nd plural niphakeme eniphakeme niphakeme aniphakeme eningaphakeme ningaphakeme
Class 1 uphakeme ophakeme ephakeme akaphakeme ongaphakeme engaphakeme
Class 2 baphakeme abaphakeme bephakeme abaphakeme abangaphakeme bengaphakeme
Class 3 uphakeme ophakeme uphakeme awuphakeme ongaphakeme ongaphakeme
Class 4 iphakeme ephakeme iphakeme ayiphakeme engaphakeme ingaphakeme
Class 5 liphakeme eliphakeme liphakeme aliphakeme elingaphakeme lingaphakeme
Class 6 aphakeme aphakeme ephakeme awaphakeme angaphakeme engaphakeme
Class 7 siphakeme esiphakeme siphakeme asiphakeme esingaphakeme singaphakeme
Class 8 ziphakeme eziphakeme ziphakeme aziphakeme ezingaphakeme zingaphakeme
Class 9 iphakeme ephakeme iphakeme ayiphakeme engaphakeme ingaphakeme
Class 10 ziphakeme eziphakeme ziphakeme aziphakeme ezingaphakeme zingaphakeme
Class 11 luphakeme oluphakeme luphakeme aluphakeme olungaphakeme lungaphakeme
Class 14 buphakeme obuphakeme buphakeme abuphakeme obungaphakeme bungaphakeme
Class 15 kuphakeme okuphakeme kuphakeme akuphakeme okungaphakeme kungaphakeme
Class 17 kuphakeme okuphakeme kuphakeme akuphakeme okungaphakeme kungaphakeme
Present
Positive absolute Positive relative Positive participial Negative absolute Negative relative Negative participial
1st singular ngiyaphakama, ngiphakama engiphakamayo, engiphakama ngiphakama angiphakami engingaphakami ngingaphakami
2nd singular uyaphakama, uphakama ophakamayo, ophakama uphakama awuphakami ongaphakami ungaphakami
1st plural siyaphakama, siphakama esiphakamayo, esiphakama siphakama asiphakami esingaphakami singaphakami
2nd plural niyaphakama, niphakama eniphakamayo, eniphakama niphakama aniphakami eningaphakami ningaphakami
Class 1 uyaphakama, uphakama ophakamayo, ophakama ephakama akaphakami ongaphakami engaphakami
Class 2 bayaphakama, baphakama abaphakamayo, abaphakama bephakama abaphakami abangaphakami bengaphakami
Class 3 uyaphakama, uphakama ophakamayo, ophakama uphakama awuphakami ongaphakami ungaphakami
Class 4 iyaphakama, iphakama ephakamayo, ephakama iphakama ayiphakami engaphakami ingaphakami
Class 5 liyaphakama, liphakama eliphakamayo, eliphakama liphakama aliphakami elingaphakami lingaphakami
Class 6 ayaphakama, aphakama aphakamayo, aphakama ephakama awaphakami angaphakami engaphakami
Class 7 siyaphakama, siphakama esiphakamayo, esiphakama siphakama asiphakami esingaphakami singaphakami
Class 8 ziyaphakama, ziphakama eziphakamayo, eziphakama ziphakama aziphakami ezingaphakami zingaphakami
Class 9 iyaphakama, iphakama ephakamayo, ephakama iphakama ayiphakami engaphakami ingaphakami
Class 10 ziyaphakama, ziphakama eziphakamayo, eziphakama ziphakama aziphakami ezingaphakami zingaphakami
Class 11 luyaphakama, luphakama oluphakamayo, oluphakama luphakama aluphakami olungaphakami lungaphakami
Class 14 buyaphakama, buphakama obuphakamayo, obuphakama buphakama abuphakami obungaphakami bungaphakami
Class 15 kuyaphakama, kuphakama okuphakamayo, okuphakama kuphakama akuphakami okungaphakami kungaphakami
Class 17 kuyaphakama, kuphakama okuphakamayo, okuphakama kuphakama akuphakami okungaphakami kungaphakami
Recent past
Positive absolute Positive relative Positive participial Negative absolute Negative relative Negative participial
1st singular ngiphakamile, ngiphakamē engiphakamile, engiphakamē ngiphakamile, ngiphakamē angiphakamanga engingaphakamanga ngingaphakamanga
2nd singular uphakamile, uphakamē ophakamile, ophakamē uphakamile, uphakamē awuphakamanga ongaphakamanga ungaphakamanga
1st plural siphakamile, siphakamē esiphakamile, esiphakamē siphakamile, siphakamē asiphakamanga esingaphakamanga singaphakamanga
2nd plural niphakamile, niphakamē eniphakamile, eniphakamē niphakamile, niphakamē aniphakamanga eningaphakamanga ningaphakamanga
Class 1 uphakamile, uphakamē ophakamile, ophakamē ephakamile, ephakamē akaphakamanga ongaphakamanga engaphakamanga
Class 2 baphakamile, baphakamē abaphakamile, abaphakamē bephakamile, bephakamē abaphakamanga abangaphakamanga bengaphakamanga
Class 3 uphakamile, uphakamē ophakamile, ophakamē uphakamile, uphakamē awuphakamanga ongaphakamanga ungaphakamanga
Class 4 iphakamile, iphakamē ephakamile, ephakamē iphakamile, iphakamē ayiphakamanga engaphakamanga ingaphakamanga
Class 5 liphakamile, liphakamē eliphakamile, eliphakamē liphakamile, liphakamē aliphakamanga elingaphakamanga lingaphakamanga
Class 6 aphakamile, aphakamē aphakamile, aphakamē ephakamile, ephakamē awaphakamanga angaphakamanga engaphakamanga
Class 7 siphakamile, siphakamē esiphakamile, esiphakamē siphakamile, siphakamē asiphakamanga esingaphakamanga singaphakamanga
Class 8 ziphakamile, ziphakamē eziphakamile, eziphakamē ziphakamile, ziphakamē aziphakamanga ezingaphakamanga zingaphakamanga
Class 9 iphakamile, iphakamē ephakamile, ephakamē iphakamile, iphakamē ayiphakamanga engaphakamanga ingaphakamanga
Class 10 ziphakamile, ziphakamē eziphakamile, eziphakamē ziphakamile, ziphakamē aziphakamanga ezingaphakamanga zingaphakamanga
Class 11 luphakamile, luphakamē oluphakamile, oluphakamē luphakamile, luphakamē aluphakamanga olungaphakamanga lungaphakamanga
Class 14 buphakamile, buphakamē obuphakamile, obuphakamē buphakamile, buphakamē abuphakamanga obungaphakamanga bungaphakamanga
Class 15 kuphakamile, kuphakamē okuphakamile, okuphakamē kuphakamile, kuphakamē akuphakamanga okungaphakamanga kungaphakamanga
Class 17 kuphakamile, kuphakamē okuphakamile, okuphakamē kuphakamile, kuphakamē akuphakamanga okungaphakamanga kungaphakamanga
Remote past
Positive absolute Positive relative Positive participial Negative absolute Negative relative Negative participial
1st singular ngāphakama engāphakama ngāphakama angiphakamanga engingaphakamanga ngingaphakamanga
2nd singular wāphakama owāphakama wāphakama awuphakamanga ongaphakamanga ungaphakamanga
1st plural sāphakama esāphakama sāphakama asiphakamanga esingaphakamanga singaphakamanga
2nd plural nāphakama enāphakama nāphakama aniphakamanga eningaphakamanga ningaphakamanga
Class 1 wāphakama owāphakama āphakama akaphakamanga ongaphakamanga engaphakamanga
Class 2 bāphakama abāphakama bāphakama abaphakamanga abangaphakamanga bengaphakamanga
Class 3 wāphakama owāphakama wāphakama awuphakamanga ongaphakamanga ungaphakamanga
Class 4 yāphakama eyāphakama yāphakama ayiphakamanga engaphakamanga ingaphakamanga
Class 5 lāphakama elāphakama lāphakama aliphakamanga elingaphakamanga lingaphakamanga
Class 6 āphakama āphakama āphakama awaphakamanga angaphakamanga engaphakamanga
Class 7 sāphakama esāphakama sāphakama asiphakamanga esingaphakamanga singaphakamanga
Class 8 zāphakama ezāphakama zāphakama aziphakamanga ezingaphakamanga zingaphakamanga
Class 9 yāphakama eyāphakama yāphakama ayiphakamanga engaphakamanga ingaphakamanga
Class 10 zāphakama ezāphakama zāphakama aziphakamanga ezingaphakamanga zingaphakamanga
Class 11 lwāphakama olwāphakama lwāphakama aluphakamanga olungaphakamanga lungaphakamanga
Class 14 bāphakama obāphakama bāphakama abuphakamanga obungaphakamanga bungaphakamanga
Class 15 kwāphakama okwāphakama kwāphakama akuphakamanga okungaphakamanga kungaphakamanga
Class 17 kwāphakama okwāphakama kwāphakama akuphakamanga okungaphakamanga kungaphakamanga
Potential
Positive absolute Positive relative Positive participial Negative absolute Negative relative Negative participial
1st singular ngingaphakama ngingaphakama ngingephakame ngingephakame
2nd singular ungaphakama ungaphakama ungephakame ungephakame
1st plural singaphakama singaphakama singephakame singephakame
2nd plural ningaphakama ningaphakama ningephakame ningephakame
Class 1 angaphakama engaphakama angephakame engephakame
Class 2 bangaphakama bengaphakama bangephakame bengephakame
Class 3 ungaphakama ungaphakama ungephakame ungephakame
Class 4 ingaphakama ingaphakama ingephakame ingephakame
Class 5 lingaphakama lingaphakama lingephakame lingephakame
Class 6 angaphakama engaphakama angephakame engephakame
Class 7 singaphakama singaphakama singephakame singephakame
Class 8 zingaphakama zingaphakama zingephakame zingephakame
Class 9 ingaphakama ingaphakama ingephakame ingephakame
Class 10 zingaphakama zingaphakama zingephakame zingephakame
Class 11 lungaphakama lungaphakama lungephakame lungephakame
Class 14 bungaphakama bungaphakama bungephakame bungephakame
Class 15 kungaphakama kungaphakama kungephakame kungephakame
Class 17 kungaphakama kungaphakama kungephakame kungephakame
Immediate future
Positive absolute Positive relative Positive participial Negative absolute Negative relative Negative participial
1st singular ngizophakama engizophakama ngizophakama angizuphakama engingezuphakama ngingezuphakama
2nd singular uzophakama ozophakama uzophakama awuzuphakama ongezuphakama ungezuphakama
1st plural sizophakama esizophakama sizophakama asizuphakama esingezuphakama singezuphakama
2nd plural nizophakama enizophakama nizophakama anizuphakama eningezuphakama ningezuphakama
Class 1 uzophakama ozophakama ezophakama akazuphakama ongezuphakama engezuphakama
Class 2 bazophakama abazophakama bezophakama abazuphakama abangezuphakama bengezuphakama
Class 3 uzophakama ozophakama uzophakama awuzuphakama ongezuphakama ungezuphakama
Class 4 izophakama ezophakama izophakama ayizuphakama engezuphakama ingezuphakama
Class 5 lizophakama elizophakama lizophakama alizuphakama elingezuphakama lingezuphakama
Class 6 azophakama azophakama ezophakama awazuphakama angezuphakama engezuphakama
Class 7 sizophakama esizophakama sizophakama asizuphakama esingezuphakama singezuphakama
Class 8 zizophakama ezizophakama zizophakama azizuphakama ezingezuphakama zingezuphakama
Class 9 izophakama ezophakama izophakama ayizuphakama engezuphakama ingezuphakama
Class 10 zizophakama ezizophakama zizophakama azizuphakama ezingezuphakama zingezuphakama
Class 11 luzophakama oluzophakama luzophakama aluzuphakama olungezuphakama lungezuphakama
Class 14 buzophakama obuzophakama buzophakama abuzuphakama obungezuphakama bungezuphakama
Class 15 kuzophakama okuzophakama kuzophakama akuzuphakama okungezuphakama kungezuphakama
Class 17 kuzophakama okuzophakama kuzophakama akuzuphakama okungezuphakama kungezuphakama
Remote future
Positive absolute Positive relative Positive participial Negative absolute Negative relative Negative participial
1st singular ngiyophakama engiyophakama ngiyophakama angiyuphakama engingeyuphakama ngingeyuphakama
2nd singular uyophakama oyophakama uyophakama awuyuphakama ongeyuphakama ungeyuphakama
1st plural siyophakama esiyophakama siyophakama asiyuphakama esingeyuphakama singeyuphakama
2nd plural niyophakama eniyophakama niyophakama aniyuphakama eningeyuphakama ningeyuphakama
Class 1 uyophakama oyophakama eyophakama akayuphakama ongeyuphakama engeyuphakama
Class 2 bayophakama abayophakama beyophakama abayuphakama abangeyuphakama bengeyuphakama
Class 3 uyophakama oyophakama uyophakama awuyuphakama ongeyuphakama ungeyuphakama
Class 4 iyophakama eyophakama iyophakama ayiyuphakama engeyuphakama ingeyuphakama
Class 5 liyophakama eliyophakama liyophakama aliyuphakama elingeyuphakama lingeyuphakama
Class 6 ayophakama ayophakama eyophakama awayuphakama angeyuphakama engeyuphakama
Class 7 siyophakama esiyophakama siyophakama asiyuphakama esingeyuphakama singeyuphakama
Class 8 ziyophakama eziyophakama ziyophakama aziyuphakama ezingeyuphakama zingeyuphakama
Class 9 iyophakama eyophakama iyophakama ayiyuphakama engeyuphakama ingeyuphakama
Class 10 ziyophakama eziyophakama ziyophakama aziyuphakama ezingeyuphakama zingeyuphakama
Class 11 luyophakama oluyophakama luyophakama aluyuphakama olungeyuphakama lungeyuphakama
Class 14 buyophakama obuyophakama buyophakama abuyuphakama obungeyuphakama bungeyuphakama
Class 15 kuyophakama okuyophakama kuyophakama akuyuphakama okungeyuphakama kungeyuphakama
Class 17 kuyophakama okuyophakama kuyophakama akuyuphakama okungeyuphakama kungeyuphakama
Present subjunctive
Positive Negative
1st singular ngiphakame ngingaphakami
2nd singular uphakame ungaphakami
1st plural siphakame singaphakami
2nd plural niphakame ningaphakami
Class 1 aphakame angaphakami
Class 2 baphakame bangaphakami
Class 3 uphakame ungaphakami
Class 4 iphakame ingaphakami
Class 5 liphakame lingaphakami
Class 6 aphakame angaphakami
Class 7 siphakame singaphakami
Class 8 ziphakame zingaphakami
Class 9 iphakame ingaphakami
Class 10 ziphakame zingaphakami
Class 11 luphakame lungaphakami
Class 14 buphakame bungaphakami
Class 15 kuphakame kungaphakami
Class 17 kuphakame kungaphakami
Past subjunctive
Positive Negative
1st singular ngaphakama ngangaphakama, angaphakama, angangaphakama
2nd singular waphakama wangaphakama, awaphakama, awangaphakama
1st plural saphakama sangaphakama, asaphakama, asangaphakama
2nd plural naphakama nangaphakama, anaphakama, anangaphakama
Class 1 waphakama wangaphakama, akaphakama, akangaphakama
Class 2 baphakama bangaphakama, abaphakama, abangaphakama
Class 3 waphakama wangaphakama, awaphakama, awangaphakama
Class 4 yaphakama yangaphakama, ayaphakama, ayangaphakama
Class 5 laphakama langaphakama, alaphakama, alangaphakama
Class 6 aphakama angaphakama, awaphakama, awangaphakama
Class 7 saphakama sangaphakama, asaphakama, asangaphakama
Class 8 zaphakama zangaphakama, azaphakama, azangaphakama
Class 9 yaphakama yangaphakama, ayaphakama, ayangaphakama
Class 10 zaphakama zangaphakama, azaphakama, azangaphakama
Class 11 lwaphakama lwangaphakama, alwaphakama, alwangaphakama
Class 14 baphakama bangaphakama, abaphakama, abangaphakama
Class 15 kwaphakama kwangaphakama, akwaphakama, akwangaphakama
Class 17 kwaphakama kwangaphakama, akwaphakama, akwangaphakama

Derived terms edit

References edit