աշխարհաքաղաքացի
Armenian edit
Etymology edit
Learned borrowing from Old Armenian աշխարհաքաղաքացի (ašxarhakʻałakʻacʻi).
Pronunciation edit
- (Eastern Armenian, standard) IPA(key): /aʃχaɹakʰaʁakʰaˈt͡sʰi/ [ɑʃχɑɹɑkʰɑʁɑkʰɑˈt͡sʰi] invalid IPA characters (//[])
- (Western Armenian, standard) IPA(key): /aʃχaɹakaʁakaˈt͡si/ [ɑʃχɑɹɑkʰɑʁɑkʰɑˈt͡sʰi] invalid IPA characters (//[])
Audio (Eastern Armenian) (file)
Noun edit
աշխարհաքաղաքացի • (ašxarhakʻaġakʻacʻi)
Declension edit
u-type, animate (Eastern Armenian)
| singular | plural | |||
|---|---|---|---|---|
| nominative | աշխարհաքաղաքացի (ašxarhakʻaġakʻacʻi) | աշխարհաքաղաքացիներ, աշխարհաքաղաքացիք* (ašxarhakʻaġakʻacʻiner, ašxarhakʻaġakʻacʻikʻ*) | ||
| dative | աշխարհաքաղաքացու (ašxarhakʻaġakʻacʻu) | աշխարհաքաղաքացիների, աշխարհաքաղաքացոց** (ašxarhakʻaġakʻacʻineri, ašxarhakʻaġakʻacʻocʻ**) | ||
| ablative | աշխարհաքաղաքացուց (ašxarhakʻaġakʻacʻucʻ) | աշխարհաքաղաքացիներից (ašxarhakʻaġakʻacʻinericʻ) | ||
| instrumental | աշխարհաքաղաքացով, աշխարհաքաղաքացիով (ašxarhakʻaġakʻacʻov, ašxarhakʻaġakʻacʻiov) | աշխարհաքաղաքացիներով (ašxarhakʻaġakʻacʻinerov) | ||
| locative | — | — | ||
| definite forms | ||||
| nominative | աշխարհաքաղաքացին (ašxarhakʻaġakʻacʻin) | աշխարհաքաղաքացիները/աշխարհաքաղաքացիներն (ašxarhakʻaġakʻacʻinerə/ašxarhakʻaġakʻacʻinern) | ||
| dative | աշխարհաքաղաքացուն (ašxarhakʻaġakʻacʻun) | աշխարհաքաղաքացիներին (ašxarhakʻaġakʻacʻinerin) | ||
| 1st person possessive forms (my) | ||||
| nominative | աշխարհաքաղաքացիս (ašxarhakʻaġakʻacʻis) | աշխարհաքաղաքացիներս (ašxarhakʻaġakʻacʻiners) | ||
| dative | աշխարհաքաղաքացուս (ašxarhakʻaġakʻacʻus) | աշխարհաքաղաքացիներիս (ašxarhakʻaġakʻacʻineris) | ||
| ablative | աշխարհաքաղաքացուցս (ašxarhakʻaġakʻacʻucʻs) | աշխարհաքաղաքացիներիցս (ašxarhakʻaġakʻacʻinericʻs) | ||
| instrumental | աշխարհաքաղաքացովս, աշխարհաքաղաքացիովս (ašxarhakʻaġakʻacʻovs, ašxarhakʻaġakʻacʻiovs) | աշխարհաքաղաքացիներովս (ašxarhakʻaġakʻacʻinerovs) | ||
| locative | — | — | ||
| 2nd person possessive forms (your) | ||||
| nominative | աշխարհաքաղաքացիդ (ašxarhakʻaġakʻacʻid) | աշխարհաքաղաքացիներդ (ašxarhakʻaġakʻacʻinerd) | ||
| dative | աշխարհաքաղաքացուդ (ašxarhakʻaġakʻacʻud) | աշխարհաքաղաքացիներիդ (ašxarhakʻaġakʻacʻinerid) | ||
| ablative | աշխարհաքաղաքացուցդ (ašxarhakʻaġakʻacʻucʻd) | աշխարհաքաղաքացիներիցդ (ašxarhakʻaġakʻacʻinericʻd) | ||
| instrumental | աշխարհաքաղաքացովդ, աշխարհաքաղաքացիովդ (ašxarhakʻaġakʻacʻovd, ašxarhakʻaġakʻacʻiovd) | աշխարհաքաղաքացիներովդ (ašxarhakʻaġakʻacʻinerovd) | ||
| locative | — | — | ||
| *colloquial **dated | ||||
Old Armenian edit
Etymology edit
From աշխարհ (ašxarh) + -ա- (-a-) + քաղաքացի (kʻałakʻacʻi). Calque of Ancient Greek κοσμοπολίτης (kosmopolítēs).
Noun edit
աշխարհաքաղաքացի • (ašxarhakʻałakʻacʻi)
- citizen of the world
- 6th century, Philo of Alexandria, Yałags yaṙaǰaxnamutʿean [De Providentia I] :[1]
- Թէ ո՛չ է հաստատուն, ատեան լիցի աշխարհաքաղաքացիս մարդ. որ իբր փոքր աշխարհ ի մեծ աշխարհի եղեալ, ոչ առանց շնչոյ ի մարմնոյ զըստ սորա ներգործութեան կատարեալ, յորժամ ո՛չ յառաջագոյն բարեկամ քաջախորհրդութեամբ վարեսցի:
- Tʻē óčʻ ē hastatun, atean licʻi ašxarhakʻałakʻacʻis mard. or ibr pʻokʻr ašxarh i mec ašxarhi ełeal, očʻ aṙancʻ šnčʻoy i marmnoy zəst sora nergorcutʻean katareal, yoržam óčʻ yaṙaǰagoyn barekam kʻaǰaxorhrdutʻeamb varescʻi:
- Translation by M. Awgereancʻ
- Quod si non constat, argumenti loco sit civis hujus mundi homo ipse, qui tamquam parvus mundus in magno mundo factus est, cum sine anima nequeat corpus actiones suae perficere, nisi prius consilio ejus optimo, velut amici cujusdam utatur.
- Թէ ո՛չ է հաստատուն, ատեան լիցի աշխարհաքաղաքացիս մարդ. որ իբր փոքր աշխարհ ի մեծ աշխարհի եղեալ, ոչ առանց շնչոյ ի մարմնոյ զըստ սորա ներգործութեան կատարեալ, յորժամ ո՛չ յառաջագոյն բարեկամ քաջախորհրդութեամբ վարեսցի:
- 6th century, Philo of Alexandria, I linelutʿeann xndrocʿ ew lucmancʿ [Quaestiones et Solutiones in Genesim] 3.39:[2][3]
- Արդ կամի ցուցանել զառաքինին՝ միանգամայն և աշխարհաքաղաքացի, և հանգիտապատիւ ամենայն աշխարհիս, զաշխարհիս զօրութիւնս զա՟ծայինն և զարքունականն՝ ըստ առանձնաւորութեանն բանի՝ վերակացուս և պահապանս նորա կացուցեալ։
- Ard kami cʻucʻanel zaṙakʻinin, miangamayn ew ašxarhakʻałakʻacʻi, ew hangitapatiw amenayn ašxarhis, zašxarhis zōrutʻiwns za.cayinn ew zarkʻunakann, əst aṙanjnaworutʻeann bani, verakacʻus ew pahapans nora kacʻucʻeal.
- Translation by Ralph Marcus
- And so, (Scripture) wishes to show that the virtuous man is a citizen of the world and of equal honour with the whole world by representing as his overseers and guards the cosmic powers, the divine and kingly, in a unique sense.
- Արդ կամի ցուցանել զառաքինին՝ միանգամայն և աշխարհաքաղաքացի, և հանգիտապատիւ ամենայն աշխարհիս, զաշխարհիս զօրութիւնս զա՟ծայինն և զարքունականն՝ ըստ առանձնաւորութեանն բանի՝ վերակացուս և պահապանս նորա կացուցեալ։
Usage notes edit
In Quaestiones et Solutiones in Genesim, translates Ancient Greek κοσμοπολίτης (kosmopolítēs).
Declension edit
o-a-type
| singular | plural | ||
|---|---|---|---|
| nominative | աշխարհաքաղաքացի (ašxarhakʻałakʻacʻi) | աշխարհաքաղաքացիք (ašxarhakʻałakʻacʻikʻ) | |
| genitive | աշխարհաքաղաքացւոյ (ašxarhakʻałakʻacʻwoy) | աշխարհաքաղաքացեաց (ašxarhakʻałakʻacʻeacʻ) | |
| dative | աշխարհաքաղաքացւոյ (ašxarhakʻałakʻacʻwoy) | աշխարհաքաղաքացեաց (ašxarhakʻałakʻacʻeacʻ) | |
| accusative | աշխարհաքաղաքացի (ašxarhakʻałakʻacʻi) | աշխարհաքաղաքացիս (ašxarhakʻałakʻacʻis) | |
| ablative | աշխարհաքաղաքացւոյ (ašxarhakʻałakʻacʻwoy) | աշխարհաքաղաքացեաց (ašxarhakʻałakʻacʻeacʻ) | |
| instrumental | աշխարհաքաղաքացեաւ (ašxarhakʻałakʻacʻeaw) | աշխարհաքաղաքացեաւք = աշխարհաքաղաքացեօք (ašxarhakʻałakʻacʻeawkʻ = ašxarhakʻałakʻacʻeōkʻ) | |
| locative | աշխարհաքաղաքացի (ašxarhakʻałakʻacʻi) | աշխարհաքաղաքացիս (ašxarhakʻałakʻacʻis) |
Descendants edit
- → Armenian: աշխարհաքաղաքացի (ašxarhakʻaġakʻacʻi) (learned)
References edit
- ^ Awgereancʻ, Mkrtičʻ (1822) Pʻiloni Ebrayecʻwoy bankʻ erekʻ čʻew i loys əncayealkʻ. A. B. Yałags naxaxnamutʻean. G. Yałags kendaneacʻ [Philonis Judaei sermones tres hactenus inediti. I et II De Providentia, et III De Animalibus], Venice: S. Lazarus Armenian Academy, page 19
- ^ Awgereancʻ, Mkrtičʻ (1826) Pʻiloni Ebrayecʻwoy mnacʻordkʻ i hays, or en Meknutʻiwn Cnndocʻ ew Elicʻ, Čaṙkʻ i Sampʻson, i Yovnan, ew yeris mankuns kam i hreštaks [Philonis Judaei paralipomena armena. Libri videlicet quatuor in Genesin, libri duo in Exodum, sermo unus de Sampsone, alter de Iona, tertius de tribus angelis Abraamo apparentibus], Venice: S. Lazarus Armenian Academy, page 207
- ^ Marcus, Ralph (1953) Philo: Supplement I: Questions and Answers on Genesis (The Loeb Classical Library), Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press, pages 225–227
Further reading edit
- Awetikʻean, G., Siwrmēlean, X., Awgerean, M. (1836) “աշխարհաքաղաքացի”, in Nor baṙgirkʻ haykazean lezui [New Dictionary of the Armenian Language] (in Old Armenian), volume I, Venice: S. Lazarus Armenian Academy, page 264bc