түүх

Mongolian

Pronunciation

• IPA^(key): /tʰuːx/

Etymology 1

Mongolian	Cyrillic
ᠲᠡᠭᠦᠬᠦ (tegükü)	түүх (tüüx)

From Proto-Mongolic *texü-, compare Dongxiang qiao.

Verb

түүх • (tüüx)

1. to gather

   Synonyms: хураах (xuraax), цуглуулах (cugluulax)

2. to pick

Derived terms

• түүвэр (tüüver, “collection”)

Etymology 2

Mongolian	Cyrillic
ᠲᠡᠦᠬᠡ (teüke)	түүх (tüüx)

Cognate with Buryat түүхэ (tüüxe) and Kalmyk түүк (tüük) with no attestations in Middle Mongol.

Connected by proponents of the widely discredited Altaic theory with Proto-Turkic *teb, see Bashkir тәүлек (təwlek, “day and night”). (Can this⁽⁺⁾ etymology be sourced?)

Ramstedt instead suggests a Chinese origin, but doesn't give any particular form.

Noun

түүх • (tüüx); (hidden-n declension)

1. history (aggregate of past events)
2. history (branch of knowledge)
3. history (form of writing)
   1. record of historical events

      Synonym: судар (sudar)

   2. historical story
   3. biography, memoirs

      Synonym: намтар (namtar)

Declension

Declension of түүх (э-harmonic regular үүд-pl) 

attributive	түүх tüüx
	singular / indefinite	definite plural
nominative	түүх tüüx	түүхүүд tüüxüüd
genitive	түүхийн tüüxiin	түүхүүдийн tüüxüüdiin
accusative	түүхийг tüüxiig	түүхүүдийг tüüxüüdiig
dative-locative	түүхэд tüüxed	түүхүүдэд tüüxüüded
ablative	түүхээс tüüxees	түүхүүдээс tüüxüüdees
instrumental	түүхээр tüüxeer	түүхүүдээр tüüxüüdeer
comitative	түүхтэй tüüxtej	түүхүүдтэй tüüxüüdtej
privative	түүхгүй tüüxgüj	түүхүүдгүй tüüxüüdgüj
directive	түүх рүү tüüx rüü	түүхүүд рүү tüüxüüd rüü

Reflexive possessive forms 

	singular / indefinite	definite plural
nominative	түүхээ tüüxee	түүхүүдээ tüüxüüdee
genitive	түүхийнхээ tüüxiinxee	түүхүүдийнхээ tüüxüüdiinxee
accusative	түүхийгээ tüüxiigee	түүхүүдийгээ tüüxüüdiigee
dative-locative	түүхдээ tüüxdee	түүхүүддээ tüüxüüddee
ablative	түүхээсээ tüüxeesee	түүхүүдээсээ tüüxüüdeesee
instrumental	түүхээрээ tüüxeeree	түүхүүдээрээ tüüxüüdeeree
comitative	түүхтэйгээ tüüxtejgee	түүхүүдтэйгээ tüüxüüdtejgee
privative	түүхгүйгээ tüüxgüjgee	түүхүүдгүйгээ tüüxüüdgüjgee
directive	түүх рүүгээ tüüx rüügee	түүхүүд рүүгээ tüüxüüd rüügee

independent genitive	singular / indefinite	definite plural
singular possession	түүхийнх tüüxiinx	түүхүүдийнх tüüxüüdiinx
collective possession	түүхийнхэн tüüxiinxen	түүхүүдийнхэн tüüxüüdiinxen

Derived terms

• түүхч (tüüxč, “historian, annalist”)