աչք

Armenian

աչք

Alternative forms

• աչ (ačʻ)
• աշկ (ašk) (dialectal)

Etymology

From Old Armenian աչք (ačʻkʻ).

Pronunciation

• (Eastern Armenian) IPA^(key): /ɑt͡ʃʰkʰ/, [ɑt͡ʃʰkʰ]
• (Western Armenian) IPA^(key): /ɑt͡ʃk/, [ɑt͡ʃʰkʰ]

• Audio (Eastern Armenian):

  (file)

Noun

աչք • (ačʻkʻ)

1. eye

   կապույտ աչքեր ― kapuyt ačʻkʻer ― blue eyes

Declension

i-type, inanimate (Eastern Armenian)

	singular	plural
nominative	աչք (ačʻkʻ)	աչքեր (ačʻkʻer)
dative	աչքի (ačʻkʻi)	աչքերի (ačʻkʻeri)
ablative	աչքից (ačʻkʻicʻ)	աչքերից (ačʻkʻericʻ)
instrumental	աչքով (ačʻkʻov)	աչքերով (ačʻkʻerov)
locative	աչքում (ačʻkʻum)	աչքերում (ačʻkʻerum)
	definite forms
nominative	աչքը/աչքն (ačʻkʻə/ačʻkʻn)	աչքերը/աչքերն (ačʻkʻerə/ačʻkʻern)
dative	աչքին (ačʻkʻin)	աչքերին (ačʻkʻerin)
	1st person possessive forms (my)
nominative	աչքս (ačʻkʻs)	աչքերս (ačʻkʻers)
dative	աչքիս (ačʻkʻis)	աչքերիս (ačʻkʻeris)
ablative	աչքիցս (ačʻkʻicʻs)	աչքերիցս (ačʻkʻericʻs)
instrumental	աչքովս (ačʻkʻovs)	աչքերովս (ačʻkʻerovs)
locative	աչքումս (ačʻkʻums)	աչքերումս (ačʻkʻerums)
	2nd person possessive forms (your)
nominative	աչքդ (ačʻkʻd)	աչքերդ (ačʻkʻerd)
dative	աչքիդ (ačʻkʻid)	աչքերիդ (ačʻkʻerid)
ablative	աչքիցդ (ačʻkʻicʻd)	աչքերիցդ (ačʻkʻericʻd)
instrumental	աչքովդ (ačʻkʻovd)	աչքերովդ (ačʻkʻerovd)
locative	աչքումդ (ačʻkʻumd)	աչքերումդ (ačʻkʻerumd)

Synonyms

• (archaic) ակն (akn)

Old Armenian

Etymology

From Proto-Indo-European *h₃(o)kʷih₁ (“both eyes”), dual of *h₃ókʷs (“eye”), +‎ -ք (-kʻ).

Noun

աչք • (ačʻkʻ) pl

1. eyes; sight; look

   աչս արձակել՝ արկանել ― ačʻs arjakel, arkanel ― to cast eyes upon, to desire

   ըստ աչս դատել ― əst ačʻs datel ― to judge by first sight

   յաչս դնել ― yačʻs dnel ― to despise

   առ աչս հայել ― aṙ ačʻs hayel ― to pay respect to persons

   յաչաց հանել ― yačʻacʻ hanel ― to render odious

   յաչաց ելանել ― yačʻacʻ elanel ― to be in disgrace, to lose the good graces of any one

   առ աչօք ― aṙ ačʻōkʻ ― fantastical, fanciful, chimerical; visibly

   առ աչօք ինչ տեսիլ, երեւոյթ ― aṙ ačʻōkʻ inčʻ tesil, erewoytʻ ― spectre, phantom, ghost; vision, illusion

   կալ աչաց ― kal ačʻacʻ ― to become blind

   թերաբաց աչք ― tʻerabacʻ ačʻkʻ ― half-closed eyes

   յաչս դնել ― yačʻs dnel ― to be bold, to brave, to defy

   աչք յարտասուս ― ačʻkʻ yartasus ― tears in the eyes, weeping

   զաչս ի վայր արկանել ― začʻs i vayr arkanel ― to lower the eyes

   ցաւ աչաց ― cʻaw ačʻacʻ ― complaint, pain in the eyes

Usage notes

The word was used as the plural form of ակն (akn, “eye”) and referred to both eyes. Not so in modern Armenian.

Declension

i-a-type

	plural only (plurale tantum)
nominative	աչք (ačʻkʻ)
genitive	աչաց (ačʻacʻ)
dative	աչաց (ačʻacʻ)
accusative	աչս (ačʻs)
ablative	աչաց (ačʻacʻ)
instrumental	աչաւք = աչօք (ačʻawkʻ = ačʻōkʻ)
locative	աչս (ačʻs)
the genitive can be աչից (ačʻicʻ) post-classically a dialectal plural աչեր (ačʻer) is also attested

Derived terms

• անաչառու (anačʻaṙu)
• անաչառութիւն (anačʻaṙutʻiwn)
• անաչեայ (anačʻeay)
• անաչք (anačʻkʻ)
• աշեմ (ašem)
• աչաբաց (ačʻabacʻ)
• աչագար (ačʻagar)
• աչագեղ (ačʻageł)
• աչալուրջ (ačʻalurǰ)
• աչալրջութիւն (ačʻalrǰutʻiwn)
• աչախիլ (ačʻaxil)
• աչակաքաւ (ačʻakakʻaw)
• աչակորեմ (ačʻakorem)
• աչաղամտութիւն (ačʻałamtutʻiwn)
• աչաղանք (ačʻałankʻ)
• աչամէջք (ačʻamēǰkʻ)
• աչանամ (ačʻanam)
• աչապատեալ (ačʻapateal)
• աչառանք (ačʻaṙankʻ)
• աչառեմ (ačʻaṙem)
• աչառիմ (ačʻaṙim)
• աչառնում (ačʻaṙnum)
• աչառոտ (ačʻaṙot)
• աչառու (ačʻaṙu)
• աչառութիւն (ačʻaṙutʻiwn)
• աչառումն (ačʻaṙumn)
• աչարձակ (ačʻarjak)
• աչարձակութիւն (ačʻarjakutʻiwn)
• աչացաւ (ačʻacʻaw)
• աչացաւու (ačʻacʻawu)
• աչացաւութիւն (ačʻacʻawutʻiwn)
• աչացու (ačʻacʻu)
• աչափոր (ačʻapʻor)
• աչեայ (ačʻeay)
• աչեղ (ačʻeł)
• աչեղէն (ačʻełēn)
• աչեր (ačʻer)
• աչիկ (ačʻik)
• աչիկայ (ačʻikay)
• աչոց (ačʻocʻ)
• աչքաւոր (ačʻkʻawor)
• առաչս (aṙačʻs)
• առաչսերեւութիւն (aṙačʻserewutʻiwn)
• առաչօքութիւն (aṙačʻōkʻutʻiwn)
• արթնաչեայ (artʻnačʻeay)
• բազմաչեայ (bazmačʻeay)
• բազմաչեան (bazmačʻean)
• բազմաչին (bazmačʻin)
• բացաչայայտ (bacʻačʻayayt)
• բիւրաչեայ (biwračʻeay)
• եօթնաչեայ (eōtʻnačʻeay)
• եօթնաչի (eōtʻnačʻi)
• զաչաղեմ (začʻałem)
• զաչացու (začʻacʻu)
• Հրաչեայ (Hračʻeay)
• յաշու ունեմ (yašu unem)
• յաչաղ (yačʻał)
• յաչաղամտութիւն (yačʻałamtutʻiwn)
• յաչաղանք (yačʻałankʻ)
• յաչաղեմ (yačʻałem)
• յաչաղիմ (yačʻałim)
• յաչաղկոտ (yačʻałkot)
• յաչաղութիւն (yačʻałutʻiwn)
• յաչաղումն (yačʻałumn)
• յոգնաչեայ (yognačʻeay)
• յոգնաչեան (yognačʻean)
• պաղաչ (pałačʻ)
• վեցաչիք (vecʻačʻikʻ)

 

Further reading

• Awetikʻean, G., Siwrmēlean, X., Awgerean, M. (1836–1837) “աչք”, in Nor baṙgirkʻ haykazean lezui [New Dictionary of the Armenian Language] (in Old Armenian), Venice: S. Lazarus Armenian Academy
• Petrosean, Matatʻeay (1879) “աչք”, in Nor Baṙagirkʻ Hay-Angliarēn [New Dictionary Armenian–English], Venice: S. Lazarus Armenian Academy