գիշեր

Armenian

Etymology

Inherited from Old Armenian գիշեր (gišer).

Pronunciation

Audio (Eastern Armenian): (file)
(Eastern Armenian) IPA^(key): /ɡiˈʃeɾ/, [ɡiʃéɾ]
(Western Armenian) IPA^(key): /kiˈʃeɾ/, [kʰiʃéɾ]

Noun

գիշեր • (gišer)

night
ամբողջ գիշեր ― amboġǰ gišer ― all night

մութ գիշեր ― mutʻ gišer ― dark night

գիշերն ընկավ ― gišern ənkav ― the night fell
(figuratively) darkness
(mineralogy) black amber, jet

Declension

va-type, inanimate (Eastern Armenian)
	singular	plural
nominative	գիշեր (gišer)	գիշերներ (gišerner)
dative	գիշերվա (gišerva)	գիշերների (gišerneri)
ablative	գիշերվանից (gišervanicʻ)	գիշերներից (gišernericʻ)
instrumental	գիշերով (gišerov)	գիշերներով (gišernerov)
locative	գիշերում (gišerum)	գիշերներում (gišernerum)
	definite forms
nominative	գիշերը/գիշերն (gišerə/gišern)	գիշերները/գիշերներն (gišernerə/gišernern)
dative	գիշերվան (gišervan)	գիշերներին (gišernerin)
	1^st person possessive forms (my)
nominative	գիշերս (gišers)	գիշերներս (gišerners)
dative	գիշերվաս (gišervas)	գիշերներիս (gišerneris)
ablative	գիշերվանիցս (gišervanicʻs)	գիշերներիցս (gišernericʻs)
instrumental	գիշերովս (gišerovs)	գիշերներովս (gišernerovs)
locative	գիշերումս (gišerums)	գիշերներումս (gišernerums)
	2^nd person possessive forms (your)
nominative	գիշերդ (gišerd)	գիշերներդ (gišernerd)
dative	գիշերվադ (gišervad)	գիշերներիդ (gišernerid)
ablative	գիշերվանիցդ (gišervanicʻd)	գիշերներիցդ (gišernericʻd)
instrumental	գիշերովդ (gišerovd)	գիշերներովդ (gišernerovd)
locative	գիշերումդ (gišerumd)	գիշերներումդ (gišernerumd)

uay-type, inanimate (Eastern Armenian)
	singular	plural
nominative	գիշեր (gišer)	գիշերեր (gišerer)
dative	գիշերուայ (gišeruay)	գիշերերի (gišereri)
ablative	գիշերուանից (gišeruanicʻ)	գիշերերից (gišerericʻ)
instrumental	գիշերով (gišerov)	գիշերերով (gišererov)
locative	գիշերում (gišerum)	գիշերերում (gišererum)
	definite forms
nominative	գիշերը/գիշերն (gišerə/gišern)	գիշերերը/գիշերերն (gišererə/gišerern)
dative	գիշերուան (gišeruan)	գիշերերին (gišererin)
	1^st person possessive forms (my)
nominative	գիշերս (gišers)	գիշերերս (gišerers)
dative	գիշերուաս (gišeruas)	գիշերերիս (gišereris)
ablative	գիշերուանիցս (gišeruanicʻs)	գիշերերիցս (gišerericʻs)
instrumental	գիշերովս (gišerovs)	գիշերերովս (gišererovs)
locative	գիշերումս (gišerums)	գիշերերումս (gišererums)
	2^nd person possessive forms (your)
nominative	գիշերդ (gišerd)	գիշերերդ (gišererd)
dative	գիշերուադ (gišeruad)	գիշերերիդ (gišererid)
ablative	գիշերուանիցդ (gišeruanicʻd)	գիշերերիցդ (gišerericʻd)
instrumental	գիշերովդ (gišerovd)	գիշերերովդ (gišererovd)
locative	գիշերումդ (gišerumd)	գիշերերումդ (gišererumd)

i-type, inanimate (Eastern Armenian)
	singular	plural
nominative	գիշեր (gišer)	գիշերներ (gišerner)
dative	գիշերի (gišeri)	գիշերների (gišerneri)
ablative	գիշերից (gišericʻ)	գիշերներից (gišernericʻ)
instrumental	գիշերով (gišerov)	գիշերներով (gišernerov)
locative	գիշերում (gišerum)	գիշերներում (gišernerum)
	definite forms
nominative	գիշերը/գիշերն (gišerə/gišern)	գիշերները/գիշերներն (gišernerə/gišernern)
dative	գիշերին (gišerin)	գիշերներին (gišernerin)
	1^st person possessive forms (my)
nominative	գիշերս (gišers)	գիշերներս (gišerners)
dative	գիշերիս (gišeris)	գիշերներիս (gišerneris)
ablative	գիշերիցս (gišericʻs)	գիշերներիցս (gišernericʻs)
instrumental	գիշերովս (gišerovs)	գիշերներովս (gišernerovs)
locative	գիշերումս (gišerums)	գիշերներումս (gišernerums)
	2^nd person possessive forms (your)
nominative	գիշերդ (gišerd)	գիշերներդ (gišernerd)
dative	գիշերիդ (gišerid)	գիշերներիդ (gišernerid)
ablative	գիշերիցդ (gišericʻd)	գիշերներիցդ (gišernericʻd)
instrumental	գիշերովդ (gišerovd)	գիշերներովդ (gišernerovd)
locative	գիշերումդ (gišerumd)	գիշերներումդ (gišernerumd)

uan-type, inanimate (Western Armenian)
	singular	plural
nominative	գիշեր (gišer)	գիշերեր (gišerer)
dative	գիշերուան, գիշերուայ (gišeruan, gišeruay)	գիշերերու (gišereru)
ablative	գիշերուընէ (gišeruənē)	գիշերերէ (gišererē)
instrumental	գիշերով (gišerov)	գիշերերով (gišererov)
	definite forms
nominative	գիշերը/գիշերն (gišerə/gišern)	գիշերերը/գիշերերն (gišererə/gišerern)
dative	գիշերուանը/գիշերուանն, գիշերուան (gišeruanə/gišeruann, gišeruan)	գիշերերուն (gišererun)
ablative	գիշերուընէն (gišeruənēn)	գիշերերէն (gišererēn)
instrumental	գիշերովը/գիշերովն (gišerovə/gišerovn)	գիշերերովը/գիշերերովն (gišererovə/gišererovn)
	1^st person possessive forms (my)
nominative	գիշերս (gišers)	գիշերերս (gišerers)
dative	գիշերուանս, գիշերուաս (gišeruans, gišeruas)	գիշերերուս (gišererus)
ablative	գիշերուընէս (gišeruənēs)	գիշերերէս (gišererēs)
instrumental	գիշերովս (gišerovs)	գիշերերովս (gišererovs)
	2^nd person possessive forms (your)
nominative	գիշերդ (gišerd)	գիշերերդ (gišererd)
dative	գիշերուանդ, գիշերուադ (gišeruand, gišeruad)	գիշերերուդ (gišererud)
ablative	գիշերուընէդ (gišeruənēd)	գիշերերէդ (gišererēd)
instrumental	գիշերովդ (gišerovd)	գիշերերովդ (gišererovd)

i-type, inanimate (Western Armenian)
	singular	plural
nominative	գիշեր (gišer)	գիշերեր (gišerer)
dative	գիշերի (gišeri)	գիշերերու (gišereru)
ablative	գիշերէ (gišerē)	գիշերերէ (gišererē)
instrumental	գիշերով (gišerov)	գիշերերով (gišererov)
	definite forms
nominative	գիշերը/գիշերն (gišerə/gišern)	գիշերերը/գիշերերն (gišererə/gišerern)
dative	գիշերին (gišerin)	գիշերերուն (gišererun)
ablative	գիշերէն (gišerēn)	գիշերերէն (gišererēn)
instrumental	գիշերովը/գիշերովն (gišerovə/gišerovn)	գիշերերովը/գիշերերովն (gišererovə/gišererovn)
	1^st person possessive forms (my)
nominative	գիշերս (gišers)	գիշերերս (gišerers)
dative	գիշերիս (gišeris)	գիշերերուս (gišererus)
ablative	գիշերէս (gišerēs)	գիշերերէս (gišererēs)
instrumental	գիշերովս (gišerovs)	գիշերերովս (gišererovs)
	2^nd person possessive forms (your)
nominative	գիշերդ (gišerd)	գիշերերդ (gišererd)
dative	գիշերիդ (gišerid)	գիշերերուդ (gišererud)
ablative	գիշերէդ (gišerēd)	գիշերերէդ (gišererēd)
instrumental	գիշերովդ (gišerovd)	գիշերերովդ (gišererovd)

Derived terms

բարի գիշեր (bari gišer)
գիշերահավասար (gišerahavasar)

Descendants

→ Georgian: გიშერი (gišeri)

Old Armenian

Etymology

PIE word
*kʷséps

PIE word
*wek(ʷ)speros

From Proto-Armenian *geyšero-, from *we(k)še(w)ero-, from Proto-Indo-European *wek(ʷ)speros. Perhaps contaminated with Proto-Indo-European *k(ʷ)sep-r/n- (“night”).

Noun

գիշեր • (gišer)

night
գիշերաւ, ի գիշերի ― gišeraw, i gišeri ― by night, during the night; nightly

զգիշերն ողջոյն/ի բուն ― zgišern ołǰoyn/i bun ― all the night

անքուն գիշեր ― ankʻun gišer ― sleepless night

գիշեր յաւիտենական ― gišer yawitenakan ― eternal night, night of the tomb

հեշտալի գիշեր ― heštali gišer ― delicious night

աննշոյլ գիշեր ― annšoyl gišer ― impenetrable night

զտիւն ամենայն եւ զգիշերն ամենայն ― ztiwn amenayn ew zgišern amenayn ― all day and night

զհասարակ գիշերաւ ― zhasarak gišeraw ― at midnight

զգիշեր իւր օգնական առեալ ― zgišer iwr ōgnakan aṙeal ― hidden by the night or darkness

անքուն անցուցանել զգիշերն ― ankʻun ancʻucʻanel zgišern ― to pass a sleepless or bad night

գիշեր ի տուընջեան եղեւ ― gišer i tuənǰean ełew ― the day changed into night

տիւ առնել զգիշերն ― tiw aṙnel zgišern ― to turn night into day

ընդ մութ գիշերոյն ― ənd mutʻ gišeroyn ― in the darkness of night

ագանել ուրեք զգիշերն ― aganel urekʻ zgišern ― to set up all night, to pass the whole night

մաշել զերկայնութիւն գիշերացն յերգս ― mašel zerkaynutʻiwn gišeracʻn yergs ― to pass every night in singing

մինչդեռ կայր եւս գիշերոյ ― minčʻdeṙ kayr ews gišeroy ― while it was yet dark

գիշերաց ― gišeracʻ ― by night, nightly, in the night time
darkness, obscurity

Declension

o-type

	singular	plural
nominative	գիշեր (gišer)	գիշերք (gišerkʻ)
genitive	գիշերոյ (gišeroy)	գիշերոց (gišerocʻ)
dative	գիշերոյ (gišeroy)	գիշերոց (gišerocʻ)
accusative	գիշեր (gišer)	գիշերս (gišers)
ablative	գիշերոյ (gišeroy)	գիշերոց (gišerocʻ)
instrumental	գիշերով (gišerov)	գիշերովք (gišerovkʻ)
locative	գիշեր (gišer)	գիշերս (gišers)

i-a-type

	singular	plural
nominative	գիշեր (gišer)	գիշերք (gišerkʻ)
genitive	գիշերի (gišeri)	գիշերաց (gišeracʻ)
dative	գիշերի (gišeri)	գիշերաց (gišeracʻ)
accusative	գիշեր (gišer)	գիշերս (gišers)
ablative	գիշերէ (gišerē)	գիշերաց (gišeracʻ)
instrumental	գիշերաւ (gišeraw)	գիշերաւք = գիշերօք (gišerawkʻ = gišerōkʻ)
locative	գիշերի (gišeri)	գիշերս (gišers)

Derived terms

ամենագիշեր (amenagišer)
անգիշեր (angišer)
բոլորագիշեր (boloragišer)
գիշերաբու (gišerabu)
գիշերաբուն (gišerabun)
գիշերագնաց (gišeragnacʻ)
գիշերադէմ (gišeradēm)
գիշերադէտ (gišeradēt)
գիշերաժամ (gišeražam)
գիշերախառն (gišeraxaṙn)
գիշերական (gišerakan)
գիշերակերպ (gišerakerp)
գիշերակոյր (gišerakoyr)
գիշերակուլ (gišerakul)
գիշերաղուէս (gišerałuēs)
գիշերամարտ (gišeramart)
գիշերամարտիկ (gišeramartik)
գիշերամարտութիւն (gišeramartutʻiwn)
գիշերամրրիկ (gišeramrrik)
գիշերայած (gišerayac)
գիշերայածու (gišerayacu)
գիշերային (gišerayin)
գիշերայն (gišerayn)
գիշերանամ (gišeranam)
գիշերանման (gišeranman)
գիշերապահ (gišerapah)
գիշերապահութիւն (gišerapahutʻiwn)
գիշերապաշտութիւն (gišerapaštutʻiwn)
գիշերապաշտօն (gišerapaštōn)
գիշերաջան (gišeraǰan)
գիշերասէր (gišerasēr)
գիշերավար (gišeravar)
գիշերատես (gišerates)
գիշերատեսակ (gišeratesak)
գիշերատիւ (gišeratiw)
գիշերաց (gišeracʻ)
գիշերացուցանեմ (gišeracʻucʻanem)
գիշերեայն (gišereayn)
գիշերընթաց (gišerəntʻacʻ)
գիշերի (gišeri)
գիշերոյն (gišeroyn)
գիշերօթիմ (gišerōtʻim)
ծայրագիշերական (cayragišerakan)
միջագիշեր (miǰagišer)
մշտագիշեր (mštagišer)
օրագիշեր (ōragišer)

Descendants

Armenian: գիշեր (gišer)
- → Georgian: გიშერი (gišeri)

References

Ačaṙean, Hračʻeay (1971–1979) “գիշեր”, in Hayerēn armatakan baṙaran (in Armenian), 2nd edition, a reprint of the original 1926–1935 seven-volume edition, Yerevan: University Press
Awetikʻean, G., Siwrmēlean, X., Awgerean, M. (1836–1837) “գիշեր”, in Nor baṙgirkʻ haykazean lezui (in Old Armenian), Venice: S. Lazarus Armenian Academy
Martirosyan, Hrach (2010) Etymological Dictionary of the Armenian Inherited Lexicon (Leiden Indo-European Etymological Dictionary Series; 8), Leiden and Boston: Brill, page 215
Petrosean, Matatʻeay (1879) “գիշեր”, in Nor Baṙagirkʻ Hay-Angliarēn, Venice: S. Lazarus Armenian Academy