խարիսխ

Armenian

Etymology

Learned borrowing from Old Armenian խարիսխ (xarisx).

Pronunciation

• (Eastern Armenian) IPA^(key): /χɑˈɾisχ/, [χɑɾísχ]
• (Western Armenian) IPA^(key): /χɑˈɾisχ/, [χɑɾísχ]

• Audio (Eastern Armenian):

  (file)

• Hyphenation: խա‧րիսխ

Noun

խարիսխ • (xarisx)

1. anchor

   Synonym: (dialectal) չանգալ (čʻangal)

2. base, foundation, pedestal

Declension

i-type, inanimate (Eastern Armenian)

	singular	plural
nominative	խարիսխ (xarisx)	խարիսխներ (xarisxner)
dative	խարսխի (xarsxi)	խարիսխների (xarisxneri)
ablative	խարսխից (xarsxicʻ)	խարիսխներից (xarisxnericʻ)
instrumental	խարսխով (xarsxov)	խարիսխներով (xarisxnerov)
locative	խարսխում (xarsxum)	խարիսխներում (xarisxnerum)
	definite forms
nominative	խարիսխը/խարիսխն (xarisxə/xarisxn)	խարիսխները/խարիսխներն (xarisxnerə/xarisxnern)
dative	խարսխին (xarsxin)	խարիսխներին (xarisxnerin)
	1st person possessive forms (my)
nominative	խարիսխս (xarisxs)	խարիսխներս (xarisxners)
dative	խարսխիս (xarsxis)	խարիսխներիս (xarisxneris)
ablative	խարսխիցս (xarsxicʻs)	խարիսխներիցս (xarisxnericʻs)
instrumental	խարսխովս (xarsxovs)	խարիսխներովս (xarisxnerovs)
locative	խարսխումս (xarsxums)	խարիսխներումս (xarisxnerums)
	2nd person possessive forms (your)
nominative	խարիսխդ (xarisxd)	խարիսխներդ (xarisxnerd)
dative	խարսխիդ (xarsxid)	խարիսխներիդ (xarisxnerid)
ablative	խարսխիցդ (xarsxicʻd)	խարիսխներիցդ (xarisxnericʻd)
instrumental	խարսխովդ (xarsxovd)	խարիսխներովդ (xarisxnerovd)
locative	խարսխումդ (xarsxumd)	խարիսխներումդ (xarisxnerumd)

i-type, inanimate (Eastern Armenian)

	singular	plural
nominative	խարիսխ (xarisx)	խարիսխներ (xarisxner)
dative	խարիսխի (xarisxi)	խարիսխների (xarisxneri)
ablative	խարիսխից (xarisxicʻ)	խարիսխներից (xarisxnericʻ)
instrumental	խարիսխով (xarisxov)	խարիսխներով (xarisxnerov)
locative	խարիսխում (xarisxum)	խարիսխներում (xarisxnerum)
	definite forms
nominative	խարիսխը/խարիսխն (xarisxə/xarisxn)	խարիսխները/խարիսխներն (xarisxnerə/xarisxnern)
dative	խարիսխին (xarisxin)	խարիսխներին (xarisxnerin)
	1st person possessive forms (my)
nominative	խարիսխս (xarisxs)	խարիսխներս (xarisxners)
dative	խարիսխիս (xarisxis)	խարիսխներիս (xarisxneris)
ablative	խարիսխիցս (xarisxicʻs)	խարիսխներիցս (xarisxnericʻs)
instrumental	խարիսխովս (xarisxovs)	խարիսխներովս (xarisxnerovs)
locative	խարիսխումս (xarisxums)	խարիսխներումս (xarisxnerums)
	2nd person possessive forms (your)
nominative	խարիսխդ (xarisxd)	խարիսխներդ (xarisxnerd)
dative	խարիսխիդ (xarisxid)	խարիսխներիդ (xarisxnerid)
ablative	խարիսխիցդ (xarisxicʻd)	խարիսխներիցդ (xarisxnericʻd)
instrumental	խարիսխովդ (xarisxovd)	խարիսխներովդ (xarisxnerovd)
locative	խարիսխումդ (xarisxumd)	խարիսխներումդ (xarisxnerumd)

Old Armenian

Alternative forms

• սարիսխ (sarisx) — post-Classical, dialectal

Etymology

The origin is unknown. The form սարիսխ (sarisx) is a post-classical dialectal development of խարիսխ (xarisx), for which Ačaṙyan compares խուն (xun) ~ սուն (sun), բախտ (baxt) ~ բաստ (bast), դրախտ (draxt) ~ դրաստ (drast).

Noun

խարիսխ • (xarisx)

1. base, foundation, pedestal (of a column, pool, door, etc.)
2. anchor

   խարիսխ արկանել, ընկենուլ զխարիսխ ― xarisx arkanel, ənkenul zxarisx ― to anchor, to cast anchor

   խարիսխ վերացուցանել, լուծանել զխարիսխն ― xarisx veracʻucʻanel, lucanel zxarisxn ― to weigh anchor

   խարիսխ արկեալ կալ ― xarisx arkeal kal ― to be, to ride or to lie at anchor

   խարիսխ յուսոյ ― xarisx yusoy ― anchor of hope

   խարիսխ փրկութեան ― xarisx pʻrkutʻean ― sheet anchor; (figuratively) last resource, last shift

3. (figuratively) leg

Declension

i-a-type

	singular		plural
nominative	խարիսխ (xarisx)		խարիսխք (xarisxkʻ)
genitive	խարսխի (xarsxi)		խարսխաց (xarsxacʻ)
dative	խարսխի (xarsxi)		խարսխաց (xarsxacʻ)
accusative	խարիսխ (xarisx)		խարիսխս (xarisxs)
ablative	խարսխէ (xarsxē)		խարսխաց (xarsxacʻ)
instrumental	խարսխաւ (xarsxaw)		խարսխաւք = խարսխօք (xarsxawkʻ = xarsxōkʻ)
locative	խարսխի (xarsxi)		խարիսխս (xarisxs)

i-type

	singular		plural
nominative	խարիսխ (xarisx)		խարիսխք (xarisxkʻ)
genitive	խարսխի (xarsxi)		խարսխից (xarsxicʻ)
dative	խարսխի (xarsxi)		խարսխից (xarsxicʻ)
accusative	խարիսխ (xarisx)		խարիսխս (xarisxs)
ablative	խարսխէ (xarsxē)		խարսխից (xarsxicʻ)
instrumental	խարսխիւ (xarsxiw)		խարսխիւք (xarsxiwkʻ)
locative	խարսխի (xarsxi)		խարիսխս (xarisxs)
post-classical

Derived terms

Derived terms

• անխարիսխ (anxarisx)
• արմախարիսխ (armaxarisx)
• խարիսխաձեւ (xarisxajew)
• խարսխաձեւ (xarsxajew)
• խարսխաւոր (xarsxawor)
• խարսխեմ (xarsxem)
• կարծրախարիսխ (karcraxarisx)
• հաստախարիսխ (hastaxarisx)
• վերնախարիսխ (vernaxarisx)
• վիմախարիսխ (vimaxarisx)

Descendants

• → Armenian: խարիսխ (xarisx) (learned)
• → Georgian: ხარისხი (xarisxi)

Further reading

• Ačaṙean, Hračʻeay (1971–1979) “խարիսխ”, in Hayerēn armatakan baṙaran [Armenian Etymological Dictionary] (in Armenian), 2nd edition, a reprint of the original 1926–1935 seven-volume edition, Yerevan: University Press
• Awetikʻean, G., Siwrmēlean, X., Awgerean, M. (1836–1837) “խարիսխ”, in Nor baṙgirkʻ haykazean lezui [New Dictionary of the Armenian Language] (in Old Armenian), Venice: S. Lazarus Armenian Academy
• J̌ahukyan, Geworg (2010) “խարիսխ”, in Vahan Sargsyan, editor, Hayeren stugabanakan baṙaran [Armenian Etymological Dictionary] (in Armenian), Yerevan: Asoghik
• Ġazarean, Ṙubēn (2000) “խարիսխ”, in G. B. Tʻosunean, editor, Grabari baṙaran [Dictionary of Old Armenian] (in Armenian), Yerevan: University Press
• Petrosean, Matatʻeay (1879) “խարիսխ”, in Nor Baṙagirkʻ Hay-Angliarēn [New Dictionary Armenian–English], Venice: S. Lazarus Armenian Academy
• Thorsø, Rasmus (2023) Prehistoric loanwords in Armenian: Hurro-Urartian, Kartvelian, and the unclassified substrate‎^[1], PhD dissertation, Leiden University, page 19