चिर

Sanskrit

Alternative scripts

চিৰ (Assamese script)
ᬘᬶᬭ (Balinese script)
চির (Bengali script)
𑰓𑰰𑰨 (Bhaiksuki script)
𑀘𑀺𑀭 (Brahmi script)
စိရ (Burmese script)
ચિર (Gujarati script)
ਚਿਰ (Gurmukhi script)
𑌚𑌿𑌰 (Grantha script)
ꦕꦶꦫ (Javanese script)
𑂒𑂱𑂩 (Kaithi script)
ಚಿರ (Kannada script)
ចិរ (Khmer script)
ຈິຣ (Lao script)
ചിര (Malayalam script)
ᢜᡳᡵᠠ (Manchu script)
𑘓𑘱𑘨 (Modi script)
ᢋᠢᠷᠠ᠋ (Mongolian script)
𑦳𑧒𑧈 (Nandinagari script)
𑐔𑐶𑐬 (Newa script)
ଚିର (Odia script)
ꢗꢶꢬ (Saurashtra script)
𑆖𑆴𑆫 (Sharada script)
𑖓𑖰𑖨 (Siddham script)
චිර (Sinhalese script)
𑩡𑩑𑩼 (Soyombo script)
𑚏𑚮𑚤 (Takri script)
சிர (Tamil script)
చిర (Telugu script)
จิร (Thai script)
ཙི་ར (Tibetan script)
𑒔𑒱𑒩 (Tirhuta script)
𑨣𑨁𑨫 (Zanabazar Square script)

Etymology

Traditionally derived from Proto-Indo-Aryan *ćirás, from Proto-Indo-Iranian *čirás, from Proto-Indo-European *kʷih₁-l-ós, from *kʷyeh₁- (“rest, peace”).

However, Mayrhofer is skeptical of this derivation, as the expected Sanskrit form should be *चीर (cīra) with a long vowel, in addition to the supposed Iranian cognates (such as Persian (šâd, “glad, happy”)) lacking connotations of "a large degree (of time)" (Old Armenian շատ (šat, “very”), an Iranian borrowing, developed similar connotations independently).

He instead prefers to derive the word from the root चि (ci, “to collect, pile up”), interpreting the meaning as a metaphorical "piling up of time", as चि (ci)'s presence in Sanskrit is confirmed and the semantic extension is fairly straightforward.

Pronunciation

(Vedic) IPA^(key): /t͡ɕi.ɾɐ́/
(Classical Sanskrit) IPA^(key): /ˈt͡ɕi.ɾɐ/

Adjective

चिर • (cirá) stem

long-lasting, lasting a long time, existing from ancient times
after a long time

Declension

Masculine a-stem declension of चिर (cira)
	Singular	Dual	Plural
Nominative	चिरः ciraḥ	चिरौ / चिरा¹ cirau / cirā¹	चिराः / चिरासः¹ cirāḥ / cirāsaḥ¹
Vocative	चिर cira	चिरौ / चिरा¹ cirau / cirā¹	चिराः / चिरासः¹ cirāḥ / cirāsaḥ¹
Accusative	चिरम् ciram	चिरौ / चिरा¹ cirau / cirā¹	चिरान् cirān
Instrumental	चिरेण cireṇa	चिराभ्याम् cirābhyām	चिरैः / चिरेभिः¹ ciraiḥ / cirebhiḥ¹
Dative	चिराय cirāya	चिराभ्याम् cirābhyām	चिरेभ्यः cirebhyaḥ
Ablative	चिरात् cirāt	चिराभ्याम् cirābhyām	चिरेभ्यः cirebhyaḥ
Genitive	चिरस्य cirasya	चिरयोः cirayoḥ	चिराणाम् cirāṇām
Locative	चिरे cire	चिरयोः cirayoḥ	चिरेषु cireṣu
Notes	¹Vedic

Feminine ā-stem declension of चिरा (cirā)
	Singular	Dual	Plural
Nominative	चिरा cirā	चिरे cire	चिराः cirāḥ
Vocative	चिरे cire	चिरे cire	चिराः cirāḥ
Accusative	चिराम् cirām	चिरे cire	चिराः cirāḥ
Instrumental	चिरया / चिरा¹ cirayā / cirā¹	चिराभ्याम् cirābhyām	चिराभिः cirābhiḥ
Dative	चिरायै cirāyai	चिराभ्याम् cirābhyām	चिराभ्यः cirābhyaḥ
Ablative	चिरायाः / चिरायै² cirāyāḥ / cirāyai²	चिराभ्याम् cirābhyām	चिराभ्यः cirābhyaḥ
Genitive	चिरायाः / चिरायै² cirāyāḥ / cirāyai²	चिरयोः cirayoḥ	चिराणाम् cirāṇām
Locative	चिरायाम् cirāyām	चिरयोः cirayoḥ	चिरासु cirāsu
Notes	¹Vedic ²Brāhmaṇas

Neuter a-stem declension of चिर (cira)
	Singular	Dual	Plural
Nominative	चिरम् ciram	चिरे cire	चिराणि / चिरा¹ cirāṇi / cirā¹
Vocative	चिर cira	चिरे cire	चिराणि / चिरा¹ cirāṇi / cirā¹
Accusative	चिरम् ciram	चिरे cire	चिराणि / चिरा¹ cirāṇi / cirā¹
Instrumental	चिरेण cireṇa	चिराभ्याम् cirābhyām	चिरैः / चिरेभिः¹ ciraiḥ / cirebhiḥ¹
Dative	चिराय cirāya	चिराभ्याम् cirābhyām	चिरेभ्यः cirebhyaḥ
Ablative	चिरात् cirāt	चिराभ्याम् cirābhyām	चिरेभ्यः cirebhyaḥ
Genitive	चिरस्य cirasya	चिरयोः cirayoḥ	चिराणाम् cirāṇām
Locative	चिरे cire	चिरयोः cirayoḥ	चिरेषु cireṣu
Notes	¹Vedic

Related terms

चिरन्तन (cirantana)

Noun

चिर • (cira) stem, n

delay

Declension

Neuter a-stem declension of चिर (cira)
	Singular	Dual	Plural
Nominative	चिरम् ciram	चिरे cire	चिराणि / चिरा¹ cirāṇi / cirā¹
Vocative	चिर cira	चिरे cire	चिराणि / चिरा¹ cirāṇi / cirā¹
Accusative	चिरम् ciram	चिरे cire	चिराणि / चिरा¹ cirāṇi / cirā¹
Instrumental	चिरेण cireṇa	चिराभ्याम् cirābhyām	चिरैः / चिरेभिः¹ ciraiḥ / cirebhiḥ¹
Dative	चिराय cirāya	चिराभ्याम् cirābhyām	चिरेभ्यः cirebhyaḥ
Ablative	चिरात् cirāt	चिराभ्याम् cirābhyām	चिरेभ्यः cirebhyaḥ
Genitive	चिरस्य cirasya	चिरयोः cirayoḥ	चिराणाम् cirāṇām
Locative	चिरे cire	चिरयोः cirayoḥ	चिरेषु cireṣu
Notes	¹Vedic

Descendants

Kashmiri: ċēr
Arabic script: ژیر

Devanagari script: च़ेर
Pali: cira
Prakrit: 𑀘𑀺𑀭 (cira)
- Bengali: চির (cir)

References

Monier Williams (1899) “चिर”, in A Sanskrit–English Dictionary, […], new edition, Oxford: At the Clarendon Press, →OCLC, pages 398/2-3.
Mayrhofer, Manfred (1992) Etymologisches Wörterbuch des Altindoarischen [Etymological Dictionary of Old Indo-Aryan]‎^[1] (in German), volume 1, Heidelberg: Carl Winter Universitätsverlag, page 544
Mayrhofer, Manfred (1956) Kurzgefasstes Etymologisches Wörterbuch des Altindischen [A Concise Etymological Sanskrit Dictionary] (in German), volume 1, Heidelberg: Carl Winter Universitätsverlag, page 390