वर्ष
See also: वर्षा
Hindi
editEtymology
editBorrowed from Sanskrit वर्ष (varṣa, “rain, raining; year”). Doublet of बरस (baras).
Pronunciation
editNoun
editवर्ष • (varṣ) m
Declension
editMarathi
editEtymology
editBorrowed from Sanskrit वर्ष (varṣa, “rain, raining; year”).
Pronunciation
editNoun
editवर्ष • (varṣa) n
Declension
editDeclension of वर्ष (neut cons-stem) | |||
---|---|---|---|
direct singular |
वर्ष varṣa | ||
direct plural |
वर्षे, वर्षं varṣe, varṣa | ||
singular एकवचन |
plural अनेकवचन | ||
nominative प्रथमा |
वर्ष varṣa |
वर्षे, वर्षं varṣe, varṣa | |
oblique सामान्यरूप |
वर्षा varṣā |
वर्षां- varṣān- | |
acc. / dative द्वितीया / चतुर्थी |
वर्षाला varṣālā |
वर्षांना varṣānnā | |
ergative | वर्षाने, वर्षानं varṣāne, varṣāna |
वर्षांनी varṣānnī | |
instrumental | वर्षाशी varṣāśī |
वर्षांशी varṣānśī | |
locative सप्तमी |
वर्षात varṣāt |
वर्षांत varṣāt | |
vocative संबोधन |
वर्षा varṣā |
वर्षांनो varṣānno | |
Oblique Note: The oblique case precedes all postpositions. There is no space between the stem and the postposition. Locative Note: -त (-ta) is a postposition. |
Genitive declension of वर्ष (neut cons-stem) | ||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
masculine object पुल्लिंगी कर्म |
feminine object स्त्रीलिंगी कर्म |
neuter object नपुसकलिंगी कर्म |
oblique सामान्यरूप | |||||
singular एकवचन |
plural अनेकवचन |
singular एकवचन |
plural अनेकवचन |
singular* एकवचन |
plural अनेकवचन |
|||
singular subject एकवचनी कर्ता |
वर्षाचा varṣāċā |
वर्षाचे varṣāċe |
वर्षाची varṣācī |
वर्षाच्या varṣācā |
वर्षाचे, वर्षाचं varṣāċe, varṣāċa |
वर्षाची varṣācī |
वर्षाच्या varṣācā | |
plural subject अनेकवचनी कर्ता |
वर्षांचा varṣānċā |
वर्षांचे varṣānċe |
वर्षांची varṣāñcī |
वर्षांच्या varṣāncā |
वर्षांचे, वर्षांचं varṣānċe, varṣānċa |
वर्षांची varṣāñcī |
वर्षांच्या varṣāñcā | |
* Note: Word-final ए (e) in neuter words is alternatively written with the anusvara and pronounced as अ (a). Oblique Note: For most postpostions, the oblique genitive can be optionally inserted between the stem and the postposition. |
Sanskrit
editAlternative scripts
editAlternative scripts
- ৱৰ্ষ (Assamese script)
- ᬯᬃᬱ (Balinese script)
- বর্ষ (Bengali script)
- 𑰪𑰨𑰿𑰬 (Bhaiksuki script)
- 𑀯𑀭𑁆𑀱 (Brahmi script)
- ဝရ္ၑ (Burmese script)
- વર્ષ (Gujarati script)
- ਵਰ੍ਸ਼ (Gurmukhi script)
- 𑌵𑌰𑍍𑌷 (Grantha script)
- ꦮꦂꦰ (Javanese script)
- 𑂫𑂩𑂹𑂭 (Kaithi script)
- ವರ್ಷ (Kannada script)
- វឞ៌ (Khmer script)
- ວຣ຺ຩ (Lao script)
- വര്ഷ (Malayalam script)
- ᠸᠠᡵᢢᠠ (Manchu script)
- 𑘪𑘨𑘿𑘬 (Modi script)
- ᠸᠠᠷᢔᠠ᠋ (Mongolian script)
- 𑧊𑧈𑧠𑧌 (Nandinagari script)
- 𑐰𑐬𑑂𑐲 (Newa script)
- ଵର୍ଷ (Odia script)
- ꢮꢬ꣄ꢰ (Saurashtra script)
- 𑆮𑆫𑇀𑆰 (Sharada script)
- 𑖪𑖨𑖿𑖬 (Siddham script)
- වර්ෂ (Sinhalese script)
- 𑩾𑩼 𑪙𑪀 (Soyombo script)
- 𑚦𑚤𑚶 (Takri script)
- வர்ஷ (Tamil script)
- వర్ష (Telugu script)
- วรฺษ (Thai script)
- ཝ་རྵ (Tibetan script)
- 𑒫𑒩𑓂𑒭 (Tirhuta script)
- 𑨭𑨫𑩇𑨯 (Zanabazar Square script)
Etymology
editInherited from Proto-Indo-Iranian *Hwaršám, from Proto-Indo-European *h₁wers-ó-m, from the root *h₁wers- (“to rain”). Cognate with Ancient Greek ἕρση (hérsē, “dew”), Old Irish frass (“rain-shower”). By surface analysis, वृष् (vṛṣ, “rain”, root) + -अ (-a) .
The meaning "year" developed from the fact that a year can be interpreted as the period of time from one monsoon to the next and any point of time a particular number of years into the past or future can be expressed as that many monsoons ago or later.
Pronunciation
editNoun
editवर्ष • (varṣá) stem, n or m
- rain, raining, a shower
- c. 1700 BCE – 1200 BCE, Ṛgveda 5.58.7:
- प्रथिष्ट यामन्पृथिवी चिदेषां भर्तेव गर्भं स्वमिच्छवो धुः।
वातान्ह्यश्वान्धुर्यायुयुज्रे वर्षं स्वेदं चक्रिरे रुद्रियासः॥- prathiṣṭa yāmanpṛthivī cideṣāṃ bharteva garbhaṃ svamicchavo dhuḥ.
vātānhyaśvāndhuryāyuyujre varṣaṃ svedaṃ cakrire rudriyāsaḥ. - Even Earth hath spread herself wide at their coming, and they as husbands have with power impregned her.
They to the pole have yoked the winds for coursers: their sweat have they made rain, these Sons of Rudra.
- prathiṣṭa yāmanpṛthivī cideṣāṃ bharteva garbhaṃ svamicchavo dhuḥ.
- प्रथिष्ट यामन्पृथिवी चिदेषां भर्तेव गर्भं स्वमिच्छवो धुः।
- (in the plural) the rains, rainy season
- a year
- a division of the earth as separated off by certain mountain ranges (9 such divisions are enumerated, namely कुरु (kuru), हिरण्मय (hiraṇmaya), रम्यक (ramyaka), इलावृत (ilāvṛta), हरि (hari); केतुमाला (ketumālā), भद्राश्व (bhadrāśva), किंनर (kiṃnara), and भारत (bhārata); sometimes the number given is 7)
Declension
editNeuter a-stem declension of वर्ष (varṣá) | |||
---|---|---|---|
Singular | Dual | Plural | |
Nominative | वर्षम् varṣám |
वर्षे varṣé |
वर्षाणि / वर्षा¹ varṣā́ṇi / varṣā́¹ |
Vocative | वर्ष várṣa |
वर्षे várṣe |
वर्षाणि / वर्षा¹ várṣāṇi / várṣā¹ |
Accusative | वर्षम् varṣám |
वर्षे varṣé |
वर्षाणि / वर्षा¹ varṣā́ṇi / varṣā́¹ |
Instrumental | वर्षेण varṣéṇa |
वर्षाभ्याम् varṣā́bhyām |
वर्षैः / वर्षेभिः¹ varṣaíḥ / varṣébhiḥ¹ |
Dative | वर्षाय varṣā́ya |
वर्षाभ्याम् varṣā́bhyām |
वर्षेभ्यः varṣébhyaḥ |
Ablative | वर्षात् varṣā́t |
वर्षाभ्याम् varṣā́bhyām |
वर्षेभ्यः varṣébhyaḥ |
Genitive | वर्षस्य varṣásya |
वर्षयोः varṣáyoḥ |
वर्षाणाम् varṣā́ṇām |
Locative | वर्षे varṣé |
वर्षयोः varṣáyoḥ |
वर्षेषु varṣéṣu |
Notes |
|
Masculine a-stem declension of वर्ष (varṣá) | |||
---|---|---|---|
Singular | Dual | Plural | |
Nominative | वर्षः varṣáḥ |
वर्षौ / वर्षा¹ varṣaú / varṣā́¹ |
वर्षाः / वर्षासः¹ varṣā́ḥ / varṣā́saḥ¹ |
Vocative | वर्ष várṣa |
वर्षौ / वर्षा¹ várṣau / várṣā¹ |
वर्षाः / वर्षासः¹ várṣāḥ / várṣāsaḥ¹ |
Accusative | वर्षम् varṣám |
वर्षौ / वर्षा¹ varṣaú / varṣā́¹ |
वर्षान् varṣā́n |
Instrumental | वर्षेण varṣéṇa |
वर्षाभ्याम् varṣā́bhyām |
वर्षैः / वर्षेभिः¹ varṣaíḥ / varṣébhiḥ¹ |
Dative | वर्षाय varṣā́ya |
वर्षाभ्याम् varṣā́bhyām |
वर्षेभ्यः varṣébhyaḥ |
Ablative | वर्षात् varṣā́t |
वर्षाभ्याम् varṣā́bhyām |
वर्षेभ्यः varṣébhyaḥ |
Genitive | वर्षस्य varṣásya |
वर्षयोः varṣáyoḥ |
वर्षाणाम् varṣā́ṇām |
Locative | वर्षे varṣé |
वर्षयोः varṣáyoḥ |
वर्षेषु varṣéṣu |
Notes |
|
Derived terms
edit- वर्षा (varṣā́)
Descendants
edit- Dardic:
- Maharastri Prakrit: 𑀯𑀭𑀺𑀲 (varisa)
- Niya Prakrit: 𐨬𐨪𐨿𐨮 (varṣa)
- Pali: vassa
- Sauraseni Prakrit: 𑀯𑀭𑀺𑀲 (varisa)
- → Hindi: वर्ष (varṣ)
- → Kannada: ವರ್ಷ (varṣa)
- → Malayalam: വർഷം (vaṟṣaṁ)
- → Mannan: വരികം (varikaṁ)
- → Marathi: वर्ष (varṣa)
- → Old Javanese: warṣa
- → Old Tamil: 𑀯𑀭𑀼𑀝𑀫𑁆 (varuṭam)
- Tamil: வருடம் (varuṭam)
- → Punjabi: ਵਰਸ਼ (varaś)
- → Tamil: வருஷம் (varuṣam)
- → Telugu: వర్షము (varṣamu)
- → Thai: พรรษ (pát), พรรษา (pan-sǎa), วรรษ (wát), วรรษา
Adjective
editवर्ष • (varṣá) stem
- raining
- कामवर्ष ― kāmavarṣa ― raining according to one's wish
Declension
editMasculine a-stem declension of वर्ष (varṣá) | |||
---|---|---|---|
Singular | Dual | Plural | |
Nominative | वर्षः varṣáḥ |
वर्षौ / वर्षा¹ varṣaú / varṣā́¹ |
वर्षाः / वर्षासः¹ varṣā́ḥ / varṣā́saḥ¹ |
Vocative | वर्ष várṣa |
वर्षौ / वर्षा¹ várṣau / várṣā¹ |
वर्षाः / वर्षासः¹ várṣāḥ / várṣāsaḥ¹ |
Accusative | वर्षम् varṣám |
वर्षौ / वर्षा¹ varṣaú / varṣā́¹ |
वर्षान् varṣā́n |
Instrumental | वर्षेण varṣéṇa |
वर्षाभ्याम् varṣā́bhyām |
वर्षैः / वर्षेभिः¹ varṣaíḥ / varṣébhiḥ¹ |
Dative | वर्षाय varṣā́ya |
वर्षाभ्याम् varṣā́bhyām |
वर्षेभ्यः varṣébhyaḥ |
Ablative | वर्षात् varṣā́t |
वर्षाभ्याम् varṣā́bhyām |
वर्षेभ्यः varṣébhyaḥ |
Genitive | वर्षस्य varṣásya |
वर्षयोः varṣáyoḥ |
वर्षाणाम् varṣā́ṇām |
Locative | वर्षे varṣé |
वर्षयोः varṣáyoḥ |
वर्षेषु varṣéṣu |
Notes |
|
Feminine ā-stem declension of वर्षा (varṣā́) | |||
---|---|---|---|
Singular | Dual | Plural | |
Nominative | वर्षा varṣā́ |
वर्षे varṣé |
वर्षाः varṣā́ḥ |
Vocative | वर्षे várṣe |
वर्षे várṣe |
वर्षाः várṣāḥ |
Accusative | वर्षाम् varṣā́m |
वर्षे varṣé |
वर्षाः varṣā́ḥ |
Instrumental | वर्षया / वर्षा¹ varṣáyā / varṣā́¹ |
वर्षाभ्याम् varṣā́bhyām |
वर्षाभिः varṣā́bhiḥ |
Dative | वर्षायै varṣā́yai |
वर्षाभ्याम् varṣā́bhyām |
वर्षाभ्यः varṣā́bhyaḥ |
Ablative | वर्षायाः / वर्षायै² varṣā́yāḥ / varṣā́yai² |
वर्षाभ्याम् varṣā́bhyām |
वर्षाभ्यः varṣā́bhyaḥ |
Genitive | वर्षायाः / वर्षायै² varṣā́yāḥ / varṣā́yai² |
वर्षयोः varṣáyoḥ |
वर्षाणाम् varṣā́ṇām |
Locative | वर्षायाम् varṣā́yām |
वर्षयोः varṣáyoḥ |
वर्षासु varṣā́su |
Notes |
|
Neuter a-stem declension of वर्ष (varṣá) | |||
---|---|---|---|
Singular | Dual | Plural | |
Nominative | वर्षम् varṣám |
वर्षे varṣé |
वर्षाणि / वर्षा¹ varṣā́ṇi / varṣā́¹ |
Vocative | वर्ष várṣa |
वर्षे várṣe |
वर्षाणि / वर्षा¹ várṣāṇi / várṣā¹ |
Accusative | वर्षम् varṣám |
वर्षे varṣé |
वर्षाणि / वर्षा¹ varṣā́ṇi / varṣā́¹ |
Instrumental | वर्षेण varṣéṇa |
वर्षाभ्याम् varṣā́bhyām |
वर्षैः / वर्षेभिः¹ varṣaíḥ / varṣébhiḥ¹ |
Dative | वर्षाय varṣā́ya |
वर्षाभ्याम् varṣā́bhyām |
वर्षेभ्यः varṣébhyaḥ |
Ablative | वर्षात् varṣā́t |
वर्षाभ्याम् varṣā́bhyām |
वर्षेभ्यः varṣébhyaḥ |
Genitive | वर्षस्य varṣásya |
वर्षयोः varṣáyoḥ |
वर्षाणाम् varṣā́ṇām |
Locative | वर्षे varṣé |
वर्षयोः varṣáyoḥ |
वर्षेषु varṣéṣu |
Notes |
|
References
edit- Monier Williams (1899) “वर्ष”, in A Sanskrit–English Dictionary, […], new edition, Oxford: At the Clarendon Press, →OCLC, page 0926/3.
- Mayrhofer, Manfred (1996) Etymologisches Wörterbuch des Altindoarischen [Etymological Dictionary of Old Indo-Aryan][1] (in German), volume 2, Heidelberg: Carl Winter Universitätsverlag, pages 522-3
Categories:
- Hindi terms borrowed from Sanskrit
- Hindi terms derived from Sanskrit
- Hindi doublets
- Hindi terms with IPA pronunciation
- Hindi lemmas
- Hindi nouns
- Hindi masculine nouns
- Hindi masculine consonant-stem nouns
- hi:Calendar
- Marathi terms borrowed from Sanskrit
- Marathi terms derived from Sanskrit
- Marathi terms with IPA pronunciation
- Marathi terms with audio pronunciation
- Marathi lemmas
- Marathi nouns
- Marathi nouns in Devanagari script
- Marathi neuter nouns
- Marathi nouns with declension
- Marathi neuter consonant-stem nouns
- mr:Calendar
- mr:Time
- Sanskrit terms derived from Proto-Indo-European
- Sanskrit terms derived from the Proto-Indo-European root *h₁wers-
- Sanskrit terms inherited from Proto-Indo-European
- Sanskrit terms belonging to the root वृष्
- Sanskrit terms inherited from Proto-Indo-Iranian
- Sanskrit terms derived from Proto-Indo-Iranian
- Sanskrit terms suffixed with -अ
- Sanskrit terms with IPA pronunciation
- Sanskrit lemmas
- Sanskrit nouns
- Sanskrit nouns in Devanagari script
- Sanskrit neuter nouns
- Sanskrit masculine nouns
- Sanskrit nouns with multiple genders
- Sanskrit terms with quotations
- Sanskrit a-stem nouns
- Sanskrit adjectives
- Sanskrit adjectives in Devanagari script
- Sanskrit terms with usage examples