संस्कृत

Declension of संस्कृत
	Singular
nominative	संस्कृत [sʌnskrit̪]
accusative	संस्कृतलाई [sʌnskrit̪läi]
instrumental/ergative	संस्कृतले [sʌnskrit̪le]
dative	संस्कृतलाई [sʌnskrit̪läi]
ablative	संस्कृतबाट [sʌnskrit̪̚bäʈʌ]
genitive	संस्कृतको [sʌnskrit̪̚ko]
locative	संस्कृतमा [sʌnskrit̪mä]

Notes: -को (-ko) becomes: -का (-kā) when followed by a plural noun. -की (-kī) when followed by a feminine noun.

Sanskrit edit

FWOTD – 26 March 2017

Alternative scripts edit

Alternative scripts

সংস্কৃত (Assamese script)
ᬲᬂᬲ᭄ᬓᬺᬢ (Balinese script)
সংস্কৃত (Bengali script)
𑰭𑰽𑰭𑰿𑰎𑰴𑰝 (Bhaiksuki script)
𑀲𑀁𑀲𑁆𑀓𑀾𑀢 (Brahmi script)
သံသ္ကၖတ (Burmese script)
સંસ્કૃત (Gujarati script)
ਸਂਸ੍ਕ੍ਰਤ (Gurmukhi script)
𑌸𑌂𑌸𑍍𑌕𑍃𑌤 (Grantha script)
ꦱꦁꦱ꧀ꦏꦽꦠ (Javanese script)
𑂮𑂁𑂮𑂹𑂍𑃂𑂞 (Kaithi script)
ಸಂಸ್ಕೃತ (Kannada script)
សំស្ក្ឫត (Khmer script)
ສໍສ຺ກ຺ຣິຕ (Lao script)
സംസ്കൃത (Malayalam script)
ᢀ᠋ᠰ᠌ᠠᠰ᠌ᡬᡵᡳᢠᠠ (Manchu script)
𑘭𑘽𑘭𑘿𑘎𑘵𑘝 (Modi script)
ᢀ᠋ᠰᠠᠰᢉᠷᠢᢐᠠ᠋ (Mongolian script)
𑧍𑧞𑧍𑧠𑦮𑧖𑦽 (Nandinagari script)
𑐳𑑄𑐳𑑂𑐎𑐺𑐟 (Newa script)
ସଂସ୍କୃତ (Odia script)
ꢱꢀꢱ꣄ꢒꢺꢡ (Saurashtra script)
𑆱𑆁𑆱𑇀𑆑𑆸𑆠 (Sharada script)
𑖭𑖽𑖭𑖿𑖎𑖴𑖝 (Siddham script)
සංස‍්කෘත (Sinhalese script)
𑪁𑪖𑪁 𑪙𑩜𑩙𑩫 (Soyombo script)
𑚨𑚫𑚨𑚶𑚊𑚙 (Takri script)
ஸஂஸ்க்ரித (Tamil script)
సంస్కృత (Telugu script)
สํสฺกฺฤต (Thai script)
སཾ་སྐྲྀ་ཏ (Tibetan script)
𑒮𑓀𑒮𑓂𑒏𑒵𑒞 (Tirhuta script)
𑨰𑨸𑨰𑩇𑨋𑨼𑨉𑨙 (Zanabazar Square script)

Etymology edit

From सम्- (sam-, “together, wholly”) +‎ स्कृ (skṛ, “to do”) +‎ -त (-ta, “-ed”).

Pronunciation edit

(Vedic) IPA^(key): /s̪ɐ̃s̪.kr̩.t̪ɐ́/, /s̪ɐ̃́s̪.kr̩.t̪ɐ/
(Classical) IPA^(key): /ˈs̪ɐs̪.kr̩.t̪ɐ/

Adjective edit

संस्कृ॑त, सं॑स्कृत • (saṃ-skṛtá, sáṃ-skṛta) stem

put together, constructed, well or completely formed, perfected
- c. 200 CE, Lalitavistara Sūtra
made ready, prepared, completed, finished
- c. 1700 BCE – 1200 BCE, Ṛgveda
dressed, cooked (as food)
- c. 400 BCE, Mahābhārata
- c. 500 BCE – 100 BCE, Rāmāyaṇa
- c. 700 CE – 900 CE, Bhāgavata Purāṇa
purified, consecrated, sanctified, hallowed, initiated
- c. 700 BCE, Śatapatha Brāhmaṇa
refined, adorned, ornamented, polished, highly elaborated (especially applied to highly wrought speech, such as the Sanskrit language, as opposed to the vernaculars)
- c. 200 BCE – 200 CE, Manusmṛti
- c. 400 BCE, Mahābhārata
(Buddhism) conditioned; brought about by conditions

Declension edit

Masculine a-stem declension of संस्कृत (sáṃskṛta)
	Singular	Dual	Plural
Nominative	संस्कृतः sáṃskṛtaḥ	संस्कृतौ / संस्कृता¹ sáṃskṛtau / sáṃskṛtā¹	संस्कृताः / संस्कृतासः¹ sáṃskṛtāḥ / sáṃskṛtāsaḥ¹
Vocative	संस्कृत sáṃskṛta	संस्कृतौ / संस्कृता¹ sáṃskṛtau / sáṃskṛtā¹	संस्कृताः / संस्कृतासः¹ sáṃskṛtāḥ / sáṃskṛtāsaḥ¹
Accusative	संस्कृतम् sáṃskṛtam	संस्कृतौ / संस्कृता¹ sáṃskṛtau / sáṃskṛtā¹	संस्कृतान् sáṃskṛtān
Instrumental	संस्कृतेन sáṃskṛtena	संस्कृताभ्याम् sáṃskṛtābhyām	संस्कृतैः / संस्कृतेभिः¹ sáṃskṛtaiḥ / sáṃskṛtebhiḥ¹
Dative	संस्कृताय sáṃskṛtāya	संस्कृताभ्याम् sáṃskṛtābhyām	संस्कृतेभ्यः sáṃskṛtebhyaḥ
Ablative	संस्कृतात् sáṃskṛtāt	संस्कृताभ्याम् sáṃskṛtābhyām	संस्कृतेभ्यः sáṃskṛtebhyaḥ
Genitive	संस्कृतस्य sáṃskṛtasya	संस्कृतयोः sáṃskṛtayoḥ	संस्कृतानाम् sáṃskṛtānām
Locative	संस्कृते sáṃskṛte	संस्कृतयोः sáṃskṛtayoḥ	संस्कृतेषु sáṃskṛteṣu
Notes	¹Vedic

Feminine ā-stem declension of संस्कृता (sáṃskṛtā)
	Singular	Dual	Plural
Nominative	संस्कृता sáṃskṛtā	संस्कृते sáṃskṛte	संस्कृताः sáṃskṛtāḥ
Vocative	संस्कृते sáṃskṛte	संस्कृते sáṃskṛte	संस्कृताः sáṃskṛtāḥ
Accusative	संस्कृताम् sáṃskṛtām	संस्कृते sáṃskṛte	संस्कृताः sáṃskṛtāḥ
Instrumental	संस्कृतया / संस्कृता¹ sáṃskṛtayā / sáṃskṛtā¹	संस्कृताभ्याम् sáṃskṛtābhyām	संस्कृताभिः sáṃskṛtābhiḥ
Dative	संस्कृतायै sáṃskṛtāyai	संस्कृताभ्याम् sáṃskṛtābhyām	संस्कृताभ्यः sáṃskṛtābhyaḥ
Ablative	संस्कृतायाः / संस्कृतायै² sáṃskṛtāyāḥ / sáṃskṛtāyai²	संस्कृताभ्याम् sáṃskṛtābhyām	संस्कृताभ्यः sáṃskṛtābhyaḥ
Genitive	संस्कृतायाः / संस्कृतायै² sáṃskṛtāyāḥ / sáṃskṛtāyai²	संस्कृतयोः sáṃskṛtayoḥ	संस्कृतानाम् sáṃskṛtānām
Locative	संस्कृतायाम् sáṃskṛtāyām	संस्कृतयोः sáṃskṛtayoḥ	संस्कृतासु sáṃskṛtāsu
Notes	¹Vedic ²Brāhmaṇas

Neuter a-stem declension of संस्कृत (sáṃskṛta)
	Singular	Dual	Plural
Nominative	संस्कृतम् sáṃskṛtam	संस्कृते sáṃskṛte	संस्कृतानि / संस्कृता¹ sáṃskṛtāni / sáṃskṛtā¹
Vocative	संस्कृत sáṃskṛta	संस्कृते sáṃskṛte	संस्कृतानि / संस्कृता¹ sáṃskṛtāni / sáṃskṛtā¹
Accusative	संस्कृतम् sáṃskṛtam	संस्कृते sáṃskṛte	संस्कृतानि / संस्कृता¹ sáṃskṛtāni / sáṃskṛtā¹
Instrumental	संस्कृतेन sáṃskṛtena	संस्कृताभ्याम् sáṃskṛtābhyām	संस्कृतैः / संस्कृतेभिः¹ sáṃskṛtaiḥ / sáṃskṛtebhiḥ¹
Dative	संस्कृताय sáṃskṛtāya	संस्कृताभ्याम् sáṃskṛtābhyām	संस्कृतेभ्यः sáṃskṛtebhyaḥ
Ablative	संस्कृतात् sáṃskṛtāt	संस्कृताभ्याम् sáṃskṛtābhyām	संस्कृतेभ्यः sáṃskṛtebhyaḥ
Genitive	संस्कृतस्य sáṃskṛtasya	संस्कृतयोः sáṃskṛtayoḥ	संस्कृतानाम् sáṃskṛtānām
Locative	संस्कृते sáṃskṛte	संस्कृतयोः sáṃskṛtayoḥ	संस्कृतेषु sáṃskṛteṣu
Notes	¹Vedic

Noun edit

संस्कृत • (saṃ-skṛtá) stem, m

a man of one of the three classes who has been sanctified by the purificatory rites
learned man
a word formed according to accurate rules, a regular derivation

Declension edit

Masculine a-stem declension of संस्कृत (saṃskṛtá)
	Singular	Dual	Plural
Nominative	संस्कृतः saṃskṛtáḥ	संस्कृतौ / संस्कृता¹ saṃskṛtaú / saṃskṛtā́¹	संस्कृताः / संस्कृतासः¹ saṃskṛtā́ḥ / saṃskṛtā́saḥ¹
Vocative	संस्कृत sáṃskṛta	संस्कृतौ / संस्कृता¹ sáṃskṛtau / sáṃskṛtā¹	संस्कृताः / संस्कृतासः¹ sáṃskṛtāḥ / sáṃskṛtāsaḥ¹
Accusative	संस्कृतम् saṃskṛtám	संस्कृतौ / संस्कृता¹ saṃskṛtaú / saṃskṛtā́¹	संस्कृतान् saṃskṛtā́n
Instrumental	संस्कृतेन saṃskṛténa	संस्कृताभ्याम् saṃskṛtā́bhyām	संस्कृतैः / संस्कृतेभिः¹ saṃskṛtaíḥ / saṃskṛtébhiḥ¹
Dative	संस्कृताय saṃskṛtā́ya	संस्कृताभ्याम् saṃskṛtā́bhyām	संस्कृतेभ्यः saṃskṛtébhyaḥ
Ablative	संस्कृतात् saṃskṛtā́t	संस्कृताभ्याम् saṃskṛtā́bhyām	संस्कृतेभ्यः saṃskṛtébhyaḥ
Genitive	संस्कृतस्य saṃskṛtásya	संस्कृतयोः saṃskṛtáyoḥ	संस्कृतानाम् saṃskṛtā́nām
Locative	संस्कृते saṃskṛté	संस्कृतयोः saṃskṛtáyoḥ	संस्कृतेषु saṃskṛtéṣu
Notes	¹Vedic

Noun edit

संस्कृत • (saṃ-skṛtá) stem, n

making ready, preparation or a prepared place, sacrifice
- c. 1700 BCE – 1200 BCE, Ṛgveda
- Tittiri, Taittirīya Saṃhitā
- c. 700 BCE, Śatapatha Brāhmaṇa
sacred usage or custom
- MW
Sanskrit language (compare above)
- c. 200 BCE – 200 CE, Bharata Muni, Nāṭya Śāstra
- c. 900 CE, Dhanañjaya, Daśarūpa
- Rasikasarvasva in Narayana on Gitagovinda 5.2:
  संस्कृतात् प्राकृतम् इष्टम् ततोऽपभ्रंशभाषणम्।
  saṃskṛtāt prākṛtam iṣṭam tatoʼpabhraṃśabhāṣaṇam.
  One takes for granted that from Sanskrit originated Prakrit, whence the Apabhramsa language.
(Buddhism) conditioned phenomenon; the conditioned
- c. 150 CE – 250 CE, Nāgārjuna, Mūlamadhyamakakārikā 25.5:
  भावश् च यदि निर्वाणं निर्वाणं संस्कृतं भवेत् ।
  नसंस्कृतो हि विद्यते भावः क्व चन कश् चन ॥
  bhāvaś ca yadi nirvāṇaṃ nirvāṇaṃ saṃskṛtaṃ bhavet .
  nasaṃskṛto hi vidyate bhāvaḥ kva cana kaś cana .
  If nirvana were an entity, it would then have been a conditioned phenomenon,
  Because nowhere and by no means is there an entity not conditioned.
- c. 300 CE – 600 CE, Vajracchedikā Prajñāpāramitā Sūtra 32:
  तारका तिमिरं दीपो मायावश्याय बुद्बुदः ।
  सुपिनं विद्युद् अभ्रं च एवं द्रष्टव्य संस्कृतम् ॥
  tārakā timiraṃ dīpo māyāvaśyāya budbudaḥ .
  supinaṃ vidyud abhraṃ ca evaṃ draṣṭavya saṃskṛtam .
  A shooting star, a shading of light, a lamp, an illusion, a hoarfrost, a bubble,
  A dream, a lightening, a cloud — as such shall the conditioned existence be seen.

Declension edit

Neuter a-stem declension of संस्कृत (saṃskṛtá)
	Singular	Dual	Plural
Nominative	संस्कृतम् saṃskṛtám	संस्कृते saṃskṛté	संस्कृतानि / संस्कृता¹ saṃskṛtā́ni / saṃskṛtā́¹
Vocative	संस्कृत sáṃskṛta	संस्कृते sáṃskṛte	संस्कृतानि / संस्कृता¹ sáṃskṛtāni / sáṃskṛtā¹
Accusative	संस्कृतम् saṃskṛtám	संस्कृते saṃskṛté	संस्कृतानि / संस्कृता¹ saṃskṛtā́ni / saṃskṛtā́¹
Instrumental	संस्कृतेन saṃskṛténa	संस्कृताभ्याम् saṃskṛtā́bhyām	संस्कृतैः / संस्कृतेभिः¹ saṃskṛtaíḥ / saṃskṛtébhiḥ¹
Dative	संस्कृताय saṃskṛtā́ya	संस्कृताभ्याम् saṃskṛtā́bhyām	संस्कृतेभ्यः saṃskṛtébhyaḥ
Ablative	संस्कृतात् saṃskṛtā́t	संस्कृताभ्याम् saṃskṛtā́bhyām	संस्कृतेभ्यः saṃskṛtébhyaḥ
Genitive	संस्कृतस्य saṃskṛtásya	संस्कृतयोः saṃskṛtáyoḥ	संस्कृतानाम् saṃskṛtā́nām
Locative	संस्कृते saṃskṛté	संस्कृतयोः saṃskṛtáyoḥ	संस्कृतेषु saṃskṛtéṣu
Notes	¹Vedic

Descendants edit

Ashokan Prakrit: *𑀲𑀁𑀓𑁆𑀓𑀢 (*saṃkkata), *𑀲𑀁𑀓𑁆𑀓𑀝 (*saṃkkaṭa)
- Prakrit: 𑀲𑀓𑁆𑀓𑀬 (sakkaya), 𑀲𑀓𑁆𑀓𑀅 (sakkaa), 𑀲𑀓𑁆𑀓𑀢 (sakkata), 𑀲𑀁𑀓𑀟 (saṃkaḍa)
  - >? Sinhalese: සකු (saku) (possibly borrowed)
  - → Kannada: ಸಕ್ಕದ (sakkada)
Pali: saṅkhata, saṅkhaṭa
→ Assamese: সংস্কৃত (xoṅskrit)
→ Bengali: সংস্কৃত (śoṅskrito)
→ English: Sanskrit
→ Gujarati: સંસ્કૃત (sãskŕt)
→ Hindi: संस्कृत (sanskŕt)
→ Kannada: ಸಂಸ್ಕೃತ (saṃskṛta)
→ Marathi: संस्कृत (sauskŕt)
→ Malayalam: സംസ്കൃതം (saṁskr̥taṁ)
→ Nepali: संस्कृत (sanskr̥t)
→ Odia: ସଂସ୍କୃତ (sôṁskrutô)
→ Persian: سانسکریت (sânskerit), سنسکریت (sanskerit), سَهاسْکِرْت (sahâskert)
→ Tamil: சமஸ்கிருதம் (camaskirutam), சமசுகிருதம் (camacukirutam); சம்ஸ்க்ருதம் (camskrutam)
→ Telugu: సంస్కృతము (saṁskr̥tamu)
→ Pali: sakkata (calque)
- → Burmese: သက္ကတ (sakka.ta., “Sanskrit”)
→ Tibetan: ལེགས་སྦྱར (legs sbyar) (calque)

References edit

“संस्कृत” in Carl Cappeller, A Sanskrit–English Dictionary: Based upon the St. Petersburg Lexicons, Strasbourg: Karl J. Trübner, 1891, →OCLC, page 571.
Monier Williams (1899) “संस्कृत”, in A Sanskrit–English Dictionary, […], new edition, Oxford: At the Clarendon Press, →OCLC, page 1120.
Arthur Anthony Macdonell (1893) “संस्कृत”, in A practical Sanskrit dictionary with transliteration, accentuation, and etymological analysis throughout, London: Oxford University Press, page 326
Horace Hayman Wilson, A dictionary in Sanscrit and English, 2nd ed., Calcutta: Education Press, Circular Road, 1832, page 877
Turner, Ralph Lilley (1969–1985) “sáṁskr̥ta”, in A Comparative Dictionary of the Indo-Aryan Languages, London: Oxford University Press