խածանեմ
Old Armenian
editEtymology
editThe root is խած- (xac-), from Proto-Indo-European (according to Godel *khad-ye-), + -ան- (-an-). Cognates include Sanskrit खादति (khā́dati, “to chew, bite, eat, devour”), Avestan 𐬬𐬍-𐬑𐬀𐬛𐬀- (vī-xada-, “to squeeze apart”), Persian خاییدن (xâyidan, “to gnaw, chew”). See also խայթ (xaytʻ).
Verb
editխածանեմ • (xacanem) (aorist indicative խածի)
- to bite, to sting (often refers to biting of snakes and beasts)
- խածանել զմիմեանս ― xacanel zmimeans ― to bite one another
- հաս եւ խած առնել ― has ew xac aṙnel ― to eat greedily, to devour voraciously
- (figuratively) to nettle, to sting, to snarl at, to revile
Conjugation
editactive
| infinitive | խածանել (xacanel) | participle | խածեալ (xaceal) | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| causative | — | aorist stem | խած- (xac-) | ||||
| person | singular | plural | |||||
| 1st person | 2nd person | 3rd person | 1st person | 2nd person | 3rd person | ||
| indicative | ես | դու | նա | մեք | դուք | նոքա | |
| present | խածանեմ (xacanem) | խածանես (xacanes) | խածանէ (xacanē) | խածանեմք (xacanemkʻ) | խածանէք (xacanēkʻ) | խածանեն (xacanen) | |
| imperfect | խածանէի, խածանեի* (xacanēi, xacanei*) | խածանէիր, խածանեիր* (xacanēir, xacaneir*) | խածանէր (xacanēr) | խածանէաք, խածանեաք* (xacanēakʻ, xacaneakʻ*) | խածանէիք, խածանեիք* (xacanēikʻ, xacaneikʻ*) | խածանէին, խածանեին* (xacanēin, xacanein*) | |
| aorist | խածի (xaci) | խածեր (xacer) | եխած (exac) | խածաք (xacakʻ) | խածէք, խածիք (xacēkʻ, xacikʻ) | խածին (xacin) | |
| subjunctive | ես | դու | նա | մեք | դուք | նոքա | |
| present | խածանիցեմ (xacanicʻem) | խածանիցես (xacanicʻes) | խածանիցէ (xacanicʻē) | խածանիցեմք (xacanicʻemkʻ) | խածանիցէք (xacanicʻēkʻ) | խածանիցեն (xacanicʻen) | |
| aorist | խածից (xacicʻ) | խածցես (xaccʻes) | խածցէ (xaccʻē) | խածցուք (xaccʻukʻ) | խածջիք (xacǰikʻ) | խածցեն (xaccʻen) | |
| imperatives | — | (դու) | — | — | (դուք) | — | |
| imperative | — | խա՛ծ (xác) | — | — | խածէ՛ք (xacḗkʻ) | — | |
| cohortative | — | խածջի՛ր (xacǰír) | — | — | խածջի՛ք (xacǰíkʻ) | — | |
| prohibitive | — | մի՛ խածաներ (mí xacaner) | — | — | մի՛ խածանէք (mí xacanēkʻ) | — | |
| *rare | |||||||
mediopassive
| infinitive | խածանել, խածանիլ* (xacanel, xacanil*) | participle | խածեալ (xaceal) | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| causative | — | aorist stem | խած- (xac-) | ||||
| person | singular | plural | |||||
| 1st person | 2nd person | 3rd person | 1st person | 2nd person | 3rd person | ||
| indicative | ես | դու | նա | մեք | դուք | նոքա | |
| present | խածանիմ (xacanim) | խածանիս (xacanis) | խածանի (xacani) | խածանիմք (xacanimkʻ) | խածանիք (xacanikʻ) | խածանին (xacanin) | |
| imperfect | խածանէի (xacanēi) | խածանէիր (xacanēir) | խածանէր, խածանիւր (xacanēr, xacaniwr) | խածանէաք (xacanēakʻ) | խածանէիք (xacanēikʻ) | խածանէին (xacanēin) | |
| aorist | խածայ (xacay) | խածար (xacar) | խածաւ (xacaw) | խածաք (xacakʻ) | խածայք (xacaykʻ) | խածան (xacan) | |
| subjunctive | ես | դու | նա | մեք | դուք | նոքա | |
| present | խածանիցիմ (xacanicʻim) | խածանիցիս (xacanicʻis) | խածանիցի (xacanicʻi) | խածանիցիմք (xacanicʻimkʻ) | խածանիցիք (xacanicʻikʻ) | խածանիցին (xacanicʻin) | |
| aorist | խածայց (xacaycʻ) | խածցիս (xaccʻis) | խածցի (xaccʻi) | խածցուք (xaccʻukʻ) | խածջիք (xacǰikʻ) | խածցին (xaccʻin) | |
| imperatives | — | (դու) | — | — | (դուք) | — | |
| imperative | — | խածի՛ր (xacír) | — | — | խածարո՛ւք (xacarúkʻ) | — | |
| cohortative | — | խածջի՛ր (xacǰír) | — | — | խածջի՛ք (xacǰíkʻ) | — | |
| prohibitive | — | մի՛ խածանիր (mí xacanir) | — | — | մի՛ խածանիք (mí xacanikʻ) | — | |
| *post-classical | |||||||
Derived terms
editDescendants
editReferences
edit- Petrosean, Matatʻeay (1879) “խածանեմ”, in Nor Baṙagirkʻ Hay-Angliarēn [New Dictionary Armenian–English], Venice: S. Lazarus Armenian Academy
- Awetikʻean, G., Siwrmēlean, X., Awgerean, M. (1836–1837) “խածանեմ”, in Nor baṙgirkʻ haykazean lezui [New Dictionary of the Armenian Language] (in Old Armenian), Venice: S. Lazarus Armenian Academy
- Ačaṙean, Hračʻeay (1971–1979) “խած”, in Hayerēn armatakan baṙaran [Armenian Etymological Dictionary] (in Armenian), 2nd edition, a reprint of the original 1926–1935 seven-volume edition, Yerevan: University Press
- Martirosyan, Hrach (2010) Etymological Dictionary of the Armenian Inherited Lexicon (Leiden Indo-European Etymological Dictionary Series; 8), Leiden and Boston: Brill, page 323
- Godel, Robert (1975) An introduction to the study of classical Armenian, Wiesbaden: Dr. Ludwig Reichert Verlag, page 82