խօսք
Old Armenian edit
Alternative forms edit
Etymology edit
The original spelling is խաւսք (xawskʻ), of uncertain origin.
J̌ahukyan suggests derivation with metathesis from Iranian *vaxs, with a (Scythian?) sound change š → s from Proto-Indo-Iranian *wā́kš (“speech, voice”). For the metathesis he compares Ormuri [script needed] (ɣuš, ɣwoš, “to speak”).
Noun edit
խօսք • (xōskʻ) pl
- word; speech, language, tongue; discourse, sermon; saying; diction; talk, conversation, chat
- Synonym: բան (ban)
- խօսք ընդ Աստուածոյ ― xōskʻ ənd Astuacoy ― prayer
- իտալական խօսիւք ― italakan xōsiwkʻ ― in the Italian language
- խօսս արկանել, առնել ― xōss arkanel, aṙnel ― to speak, to talk
- խօսս առնել, դնել ― xōss aṙnel, dnel ― to compose, to write
- ի խօսս գալ, մատչել ― i xōss gal, matčʻel ― to begin to speak in one's turn; to converse, to talk
- ի խօսս առնել ― i xōss aṙnel ― to cause to speak
- ի խօսս լինել, խօսք կանանց/լեզուաց լինել ― i xōss linel, xōskʻ kanancʻ/lezuacʻ linel ― to be the public scorn, to become a byeword
- կարճել զխօսս ուրուք ― karčel zxōss urukʻ ― to interrupt a person, to break in upon
- խօսք քո յայտ առնեն զքեզ ― xōskʻ kʻo yayt aṙnen zkʻez ― thy speech betrayeth thee
- word, promise
- report, news
- crowing of a cock
- խօսք հաւու ― xōskʻ hawu ― cock-crowing
Declension edit
i-type
Derived terms edit
- ազատախօս (azataxōs)
- ամբծախօս (ambcaxōs)
- անաստուածախօս (anastuacaxōs)
- անբարեխօս (anbarexōs)
- անբծախօս (anbcaxōs)
- անխօս (anxōs)
- անխօսագոյն (anxōsagoyn)
- անխօսական (anxōsakan)
- անխօսելի (anxōseli)
- անխօսնագոյն (anxōsnagoyn)
- անխօսութիւն (anxōsutʻiwn)
- անխօսուն (anxōsun)
- անճառախօս (ančaṙaxōs)
- անպատշաճախօս (anpatšačaxōs)
- ապիրատախօս (apirataxōs)
- առակախօս (aṙakaxōs)
- առակախօսեմ (aṙakaxōsem)
- առակախօսութիւն (aṙakaxōsutʻiwn)
- առաջախօս (aṙaǰaxōs)
- առասպելախօս (aṙaspelaxōs)
- առաքելախօս (aṙakʻelaxōs)
- առնխօսութիւն (aṙnxōsutʻiwn)
- աստուածախօս (astuacaxōs)
- աստուածախօսակ (astuacaxōsak)
- աստուածախօսեմ (astuacaxōsem)
- աստուածախօսութիւն (astuacaxōsutʻiwn)
- աստուածխօսութիւն (astuacxōsutʻiwn)
- ատենախօս (atenaxōs)
- ատենախօսութիւն (atenaxōsutʻiwn)
- արագախօս (aragaxōs)
- արդարախօս (ardaraxōs)
- արդարախօսող (ardaraxōsoł)
- արձանախօս (arjanaxōs)
- արուեստախօս (aruestaxōs)
- արուեստախօսեմ (aruestaxōsem)
- աւելախօս (awelaxōs)
- աւելախօսութիւն (awelaxōsutʻiwn)
- բազմախօս (bazmaxōs)
- բազմախօսութիւն (bazmaxōsutʻiwn)
- բանախօս (banaxōs)
- բանախօսութիւն (banaxōsutʻiwn)
- բարեխօս (barexōs)
- բարեխօսական (barexōsakan)
- բարեխօսակից (barexōsakicʻ)
- բարեխօսանք (barexōsankʻ)
- բարեխօսեմ (barexōsem)
- բարեխօսիմ (barexōsim)
- բարեխօսութիւն (barexōsutʻiwn)
- բարեկամախօս (barekamaxōs)
- բարոյախօս (baroyaxōs)
- բարոյախօսեմ (baroyaxōsem)
- բացախօսութիւն (bacʻaxōsutʻiwn)
- բնախօս (bnaxōs)
- բնախօսեմ (bnaxōsem)
- բնախօսութիւն (bnaxōsutʻiwn)
- գեղեցկախօս (gełecʻkaxōs)
- գեղեցկախօսութիւն (gełecʻkaxōsutʻiwn)
- դեռախօս (deṙaxōs)
- դիմախօսեմ (dimaxōsem)
- դիմախօսիմ (dimaxōsim)
- դիւախօս (diwaxōs)
- երագախօս (eragaxōs)
- երազախօս (erazaxōs)
- երեսախօս (eresaxōs)
- երեսախօսեմ (eresaxōsem)
- երկխօս (erkxōs)
- զազրախօսութիւն (zazraxōsutʻiwn)
- զարդախօս (zardaxōs)
- զգաստախօս (zgastaxōs)
- զրախօս (zraxōs)
- զրախօսութիւն (zraxōsutʻiwn)
- ընդդիմախօս (ənddimaxōs)
- ընդդիմախօսեմ (ənddimaxōsem)
- ընդդիմախօսութիւն (ənddimaxōsutʻiwn)
- ընդոստախօս (əndostaxōs)
- ընդունայնախօս (əndunaynaxōs)
- ընդվայրախօս (əndvayraxōs)
- ընդվայրախօսութիւն (əndvayraxōsutʻiwn)
- թերխօս (tʻerxōs)
- թոթովախօս (tʻotʻovaxōs)
- թոթովախօսութիւն (tʻotʻovaxōsutʻiwn)
- ժանտախօս (žantaxōs)
- ինքնախօս (inkʻnaxōs)
- ինքնախօսութիւն (inkʻnaxōsutʻiwn)
- իրաւախօս (irawaxōs)
- իւրախօս (iwraxōs)
- լաւախօս (lawaxōs)
- լեզուախօսութիւն (lezuaxōsutʻiwn)
- լրբախօս (lrbaxōs)
- խառնախօս (xaṙnaxōs)
- խառնախօսութիւն (xaṙnaxōsutʻiwn)
- խառնխօսութիւն (xaṙnxōsutʻiwn)
- խնամախօսիմ (xnamaxōsim)
- խնամեխօս (xnamexōs)
- խորախօս (xoraxōs)
- խորախօսութիւն (xoraxōsutʻiwn)
- խօսակակից (xōsakakicʻ)
- խօսական (xōsakan)
- խօսակից (xōsakicʻ)
- խօսակցիմ (xōsakcʻim)
- խօսակցութիւն (xōsakcʻutʻiwn)
- խօսանակ (xōsanak)
- խօսարան (xōsaran)
- խօսարկութիւն (xōsarkutʻiwn)
- խօսելի (xōseli)
- խօսեմ (xōsem)
- խօսեցուցանեմ (xōsecʻucʻanem)
- խօսիմ (xōsim)
- խօսնակ (xōsnak)
- խօսնական (xōsnakan)
- խօսնակից (xōsnakicʻ)
- խօսնայր (xōsnayr)
- խօսող (xōsoł)
- խօսողական (xōsołakan)
- խօսողութիւն (xōsołutʻiwn)
- խօսութիւն (xōsutʻiwn)
- խօսումն (xōsumn)
- խօսուն (xōsun)
- խօսօղ (xōsōł)
- ծածկախօս (cackaxōs)
- ծանրախօս (canraxōs)
- ծանրախօսութիւն (canraxōsutʻiwn)
- կամակորախօս (kamakoraxōs)
- կանանցախօս (kanancʻaxōs)
- կանխախօսիմ (kanxaxōsim)
- կանխախօսութիւն (kanxaxōsutʻiwn)
- կատաղախօս (katałaxōs)
- կարծեխօս (karcexōs)
- կոկորդախօս (kokordaxōs)
- կորովախօս (korovaxōs)
- հակառակախօս (hakaṙakaxōs)
- հակառակախօսութիւն (hakaṙakaxōsutʻiwn)
- համախօս (hamaxōs)
- համարձակախօս (hamarjakaxōs)
- համբարձախօսական (hambarjaxōsakan)
- համեղախօսութիւն (hamełaxōsutʻiwn)
- հայերէնախօս (hayerēnaxōs)
- հանապազախօս (hanapazaxōs)
- հասարակախօսութիւն (hasarakaxōsutʻiwn)
- հարսնախօս (harsnaxōs)
- հաւախօս (hawaxōs)
- հեշտախօս (heštaxōs)
- հեշտախօսութիւն (heštaxōsutʻiwn)
- հերձախօսութիւն (herjaxōsutʻiwn)
- հնախօս (hnaxōs)
- հնախօսութիւն (hnaxōsutʻiwn)
- հոգիախօս (hogiaxōs)
- հրապարակախօս (hraparakaxōs)
- հրապարակախօսեմ (hraparakaxōsem)
- հրապարակախօսութիւն (hraparakaxōsutʻiwn)
- ճարտարախօս (čartaraxōs)
- ճարտարախօսեմ (čartaraxōsem)
- ճարտարախօսութիւն (čartaraxōsutʻiwn)
- ճշմարտախօս (čšmartaxōs)
- ճշմարտախօսեմ (čšmartaxōsem)
- ճշմարտախօսութիւն (čšmartaxōsutʻiwn)
- մեծախօս (mecaxōs)
- միախօսիկ (miaxōsik)
- մորոսախօսութիւն (morosaxōsutʻiwn)
- մորոսխօսութիւն (morosxōsutʻiwn)
- յախուռնախօս (yaxuṙnaxōs)
- յամրախօս (yamraxōs)
- յանդգնախօս (yandgnaxōs)
- յանդիմանախօս (yandimanaxōs)
- յանդիմանախօսութիւն (yandimanaxōsutʻiwn)
- յառաջախօս (yaṙaǰaxōs)
- յառաջախօսութիւն (yaṙaǰaxōsutʻiwn)
- յորդախօս (yordaxōs)
- յստակախօս (ystakaxōs)
- նախախօս (naxaxōs)
- նանիրխօսութիւն (nanirxōsutʻiwn)
- նենգախօսութիւն (nengaxōsutʻiwn)
- նմանախօս (nmanaxōs)
- նրբախօս (nrbaxōs)
- շատախօս (šataxōs)
- շատախօսութիւն (šataxōsutʻiwn)
- շատխօս (šatxōs)
- շատխօսեմ (šatxōsem)
- շատխօսութիւն (šatxōsutʻiwn)
- շուտախօս (šutaxōs)
- որովայնախօս (orovaynaxōs)
- ուղղախօս (ułłaxōs)
- ուղղախօսական (ułłaxōsakan)
- ուղղախօսեմ (ułłaxōsem)
- ուղղախօսութիւն (ułłaxōsutʻiwn)
- չարախօս (čʻaraxōs)
- չարախօսակից (čʻaraxōsakicʻ)
- չարախօսեմ (čʻaraxōsem)
- չարախօսութիւն (čʻaraxōsutʻiwn)
- չափախօս (čʻapʻaxōs)
- պայծառախօս (paycaṙaxōs)
- պատգամախօս (patgamaxōs)
- պարզախօս (parzaxōs)
- պարկեշտախօսութիւն (parkeštaxōsutʻiwn)
- պարունակախօսք (parunakaxōskʻ)
- պղծագործախօս (płcagorcaxōs)
- պղծախօս (płcaxōs)
- պոռոտախօս (poṙotaxōs)
- սակաւախօս (sakawaxōs)
- սատանայախօս (satanayaxōs)
- սնոտիախօս (snotiaxōs)
- սուտխօսութիւն (sutxōsutʻiwn)
- ստախօս (staxōs)
- ստախօսութիւն (staxōsutʻiwn)
- ստուգախօս (stugaxōs)
- վայրախօսութիւն (vayraxōsutʻiwn)
- վայրապարախօս (vayraparaxōs)
- վատախօս (vataxōs)
- վատախօսութիւն (vataxōsutʻiwn)
- վարդապետախօս (vardapetaxōs)
- վերախօսիմ (veraxōsim)
- վնասախօս (vnasaxōs)
- տարախօս (taraxōs)
- տարախօսեմ (taraxōsem)
- տարախօսութիւն (taraxōsutʻiwn)
- տիեզերախօս (tiezeraxōs)
- տիրախօս (tiraxōs)
- տրամախօսութիւն (tramaxōsutʻiwn)
- ցածախօս (cʻacaxōs)
- ցոփախօսութիւն (cʻopʻaxōsutʻiwn)
- փափկախօս (pʻapʻkaxōs)
- քաղցրախօս (kʻałcʻraxōs)
- քաղցրախօսակ (kʻałcʻraxōsak)
- քաղցրախօսեմ (kʻałcʻraxōsem)
- քաղցրախօսիկ (kʻałcʻraxōsik)
- քաջախօս (kʻaǰaxōs)
- քաջախօսնակ (kʻaǰaxōsnak)
- քաջախօսութիւն (kʻaǰaxōsutʻiwn)
- քննախօսութիւն (kʻnnaxōsutʻiwn)
- քսմսախօսութիւն (kʻsmsaxōsutʻiwn)
- քրիստոսախօս (kʻristosaxōs)
Descendants edit
- Armenian: խոսք (xoskʻ)
References edit
- Petrosean, Matatʻeay (1879) “խօսք”, in Nor Baṙagirkʻ Hay-Angliarēn [New Dictionary Armenian–English], Venice: S. Lazarus Armenian Academy
- Awetikʻean, G., Siwrmēlean, X., Awgerean, M. (1836–1837) “խօսք”, in Nor baṙgirkʻ haykazean lezui [New Dictionary of the Armenian Language] (in Old Armenian), Venice: S. Lazarus Armenian Academy
- Ačaṙean, Hračʻeay (1971–1979) “խօս”, in Hayerēn armatakan baṙaran [Armenian Etymological Dictionary] (in Armenian), 2nd edition, a reprint of the original 1926–1935 seven-volume edition, Yerevan: University Press
- Martirosyan, Hrach (2010) Etymological Dictionary of the Armenian Inherited Lexicon (Leiden Indo-European Etymological Dictionary Series; 8), Leiden and Boston: Brill, page 327
- J̌ahukyan, Geworg (1995) “Hay-iranakan lezvakan zugadipumner [Armenian–Iranian Lingual Parallels]”, in Patma-banasirakan handes [Historical-Philological Journal][1] (in Armenian), number 2, pages 183–186