ծեծեմ
Old Armenian edit
Etymology edit
Uncertain.
Scheftelowitz connects with Sanskrit जज (jaja, “warrior”), जजति (jajati, “to fight”). This is accepted by Ačaṙean who reconstructs Proto-Indo-European *ǵeǵ- for both, adducing also Sanskrit जञ्जति (jañjati, “to fight”) and Old Armenian ծանծ (canc, “chaff”) as cognates. According to Ačaṙean, Georgian წეწავს (c̣ec̣avs, “tousle, dishevel something; make a mess of something; card the wool”), წეწვა (c̣ec̣va, “carding of wool; tousling of hair; tearing out of tufts of hair”), ძეძგავს (ʒeʒgavs, “pound, pulp something; thrash somebody”), ძეძგვა (ʒeʒgva, “pounding, pulping; thrashing somebody; hitting somebody hard”) are borrowed from Armenian.
J̌ahukyan is skeptical of the above Indo-European etymology, because a reconstruction *ǵeǵ- is missing from Pokorny and Mayrhofer, and wonders if we are dealing with a borrowing from Georgian-Zan, if the above Georgian words are not borrowed from Armenian.
Verb edit
ծեծեմ • (cecem)
- (transitive) to strike, beat
- ծեծեմ զկուրծս ― cecem zkurcs ― to beat the breast
- 5th century, Pʿawstos Buzand, Hayoc Patmutʿiwnʿ [History of the Armenians] V.4:[1][2]
- Եւ հասանէր Ուռնայրի արքային Աղուանից ի փախստեանն, եւ նիզակաբնաւն ի կառափն մատուցեալ ծեծէր բազում, ասելով՝ թէ այդմ շնորհս կալ, զի այր թագաւոր ես, եւ թագ ունիս․ ես ոչ սպանից զայր թագաւոր, թէ կարի նեղ հասցէ ինձ: Եւ ութ հեծելով թոյլ ետ նմա փախչել գնալ յաշխարհն Աղուանից:
- Ew hasanēr Uṙnayri arkʻayin Ałuanicʻ i pʻaxsteann, ew nizakabnawn i kaṙapʻn matucʻeal cecēr bazum, aselov, tʻē aydm šnorhs kal, zi ayr tʻagawor es, ew tʻag unis; es očʻ spanicʻ zayr tʻagawor, tʻē kari neł hascʻē inj: Ew utʻ hecelov tʻoyl et nma pʻaxčʻel gnal yašxarhn Ałuanicʻ:
- Translation by Nina G. Garsoïan
- And he caught up with Uṙnayr king of Ałuankʿ, who was fleeing, and struck him over the head with many blows of the shaft of his lance, saying, "Be grateful that you are a king and wear a crown, for I will not kill a king, even though great harm come to me." And he allowed him to escape with eight horsemen and go to the realm of Ałuankʿ.
- Եւ հասանէր Ուռնայրի արքային Աղուանից ի փախստեանն, եւ նիզակաբնաւն ի կառափն մատուցեալ ծեծէր բազում, ասելով՝ թէ այդմ շնորհս կալ, զի այր թագաւոր ես, եւ թագ ունիս․ ես ոչ սպանից զայր թագաւոր, թէ կարի նեղ հասցէ ինձ: Եւ ութ հեծելով թոյլ ետ նմա փախչել գնալ յաշխարհն Աղուանից:
- (transitive) to crush, grind, pound
Conjugation edit
active
| infinitive | ծեծել (cecel) | participle | ծեծեցեալ, ծեծեալ (cececʻeal, ceceal) | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| causative | — | aorist stem | ծեծեց- (cececʻ-) | ||||
| person | singular | plural | |||||
| 1st person | 2nd person | 3rd person | 1st person | 2nd person | 3rd person | ||
| indicative | ես | դու | նա | մեք | դուք | նոքա | |
| present | ծեծեմ (cecem) | ծեծես (ceces) | ծեծէ (cecē) | ծեծեմք (cecemkʻ) | ծեծէք (cecēkʻ) | ծեծեն (cecen) | |
| imperfect | ծեծէի, ծեծեի* (cecēi, cecei*) | ծեծէիր, ծեծեիր* (cecēir, ceceir*) | ծեծէր (cecēr) | ծեծէաք, ծեծեաք* (cecēakʻ, ceceakʻ*) | ծեծէիք, ծեծեիք* (cecēikʻ, ceceikʻ*) | ծեծէին, ծեծեին* (cecēin, cecein*) | |
| aorist | ծեծեցի (cececʻi) | ծեծեցեր (cececʻer) | ծեծեաց (ceceacʻ) | ծեծեցաք (cececʻakʻ) | ծեծեցէք, ծեծեցիք (cececʻēkʻ, cececʻikʻ) | ծեծեցին (cececʻin) | |
| subjunctive | ես | դու | նա | մեք | դուք | նոքա | |
| present | ծեծիցեմ (cecicʻem) | ծեծիցես (cecicʻes) | ծեծիցէ (cecicʻē) | ծեծիցեմք (cecicʻemkʻ) | ծեծիցէք (cecicʻēkʻ) | ծեծիցեն (cecicʻen) | |
| aorist | ծեծեցից (cececʻicʻ) | ծեծեսցես (cecescʻes) | ծեծեսցէ (cecescʻē) | ծեծեսցուք (cecescʻukʻ) | ծեծեսջիք (cecesǰikʻ) | ծեծեսցեն (cecescʻen) | |
| imperatives | — | (դու) | — | — | (դուք) | — | |
| imperative | — | ծեծեա՛ (ceceá) | — | — | ծեծեցէ՛ք (cececʻḗkʻ) | — | |
| cohortative | — | ծեծեսջի՛ր (cecesǰír) | — | — | ծեծեսջի՛ք (cecesǰíkʻ) | — | |
| prohibitive | — | մի՛ ծեծեր (mí cecer) | — | — | մի՛ ծեծէք (mí cecēkʻ) | — | |
| *rare | |||||||
mediopassive
| infinitive | ծեծել, ծեծիլ* (cecel, cecil*) | participle | ծեծեցեալ, ծեծեալ (cececʻeal, ceceal) | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| causative | — | aorist stem | ծեծեց- (cececʻ-) | ||||
| person | singular | plural | |||||
| 1st person | 2nd person | 3rd person | 1st person | 2nd person | 3rd person | ||
| indicative | ես | դու | նա | մեք | դուք | նոքա | |
| present | ծեծիմ (cecim) | ծեծիս (cecis) | ծեծի (ceci) | ծեծիմք (cecimkʻ) | ծեծիք (cecikʻ) | ծեծին (cecin) | |
| imperfect | ծեծէի (cecēi) | ծեծէիր (cecēir) | ծեծէր, ծեծիւր (cecēr, ceciwr) | ծեծէաք (cecēakʻ) | ծեծէիք (cecēikʻ) | ծեծէին (cecēin) | |
| aorist | ծեծեցայ (cececʻay) | ծեծեցար (cececʻar) | ծեծեցաւ (cececʻaw) | ծեծեցաք (cececʻakʻ) | ծեծեցայք (cececʻaykʻ) | ծեծեցան (cececʻan) | |
| subjunctive | ես | դու | նա | մեք | դուք | նոքա | |
| present | ծեծիցիմ (cecicʻim) | ծեծիցիս (cecicʻis) | ծեծիցի (cecicʻi) | ծեծիցիմք (cecicʻimkʻ) | ծեծիցիք (cecicʻikʻ) | ծեծիցին (cecicʻin) | |
| aorist | ծեծեցայց (cececʻaycʻ) | ծեծեսցիս (cecescʻis) | ծեծեսցի (cecescʻi) | ծեծեսցուք (cecescʻukʻ) | ծեծեսջիք (cecesǰikʻ) | ծեծեսցին (cecescʻin) | |
| imperatives | — | (դու) | — | — | (դուք) | — | |
| imperative | — | ծեծեա՛ց (ceceácʻ) | — | — | ծեծեցարո՛ւք (cececʻarúkʻ) | — | |
| cohortative | — | ծեծեսջի՛ր (cecesǰír) | — | — | ծեծեսջի՛ք (cecesǰíkʻ) | — | |
| prohibitive | — | մի՛ ծեծիր (mí cecir) | — | — | մի՛ ծեծիք (mí cecikʻ) | — | |
| *post-classical | |||||||
Derived terms edit
Descendants edit
- Armenian: ծեծել (cecel)
References edit
- ^ Pʻawstos Buzandacʻi (1883) Kʻ. Patkanean, editor, Patmutʻiwn Hayocʻ[1], Saint Petersburg: Academy Press, page 166
- ^ Garsoïan, Nina G. (1989) The Epic Histories Attributed to P‘awstos Buzand (Buzandaran Patmut‘iwnk‘)[2], Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press, page 193
Further reading edit
- Ačaṙean, Hračʻeay (1973) “ծեծ”, in Hayerēn armatakan baṙaran [Armenian Etymological Dictionary] (in Armenian), 2nd edition, a reprint of the original 1926–1935 seven-volume edition, volume II, Yerevan: University Press, page 451ab
- Awetikʻean, G., Siwrmēlean, X., Awgerean, M. (1836) “ծեծեմ”, in Nor baṙgirkʻ haykazean lezui [New Dictionary of the Armenian Language] (in Old Armenian), volume I, Venice: S. Lazarus Armenian Academy, page 1013c
- J̌ahukyan, Geworg (2010) “ծեծ”, in Vahan Sargsyan, editor, Hayeren stugabanakan baṙaran [Armenian Etymological Dictionary] (in Armenian), Yerevan: Asoghik, page 361ab
- Petrosean, Matatʻeay (1879) “ծեծեմ”, in Nor Baṙagirkʻ Hay-Angliarēn [New Dictionary Armenian–English], Venice: S. Lazarus Armenian Academy, page 309b
- Scheftelowitz, J. (1904) “Zur altarmenischen lautgeschichte”, in Beiträge zur kunde der indogermanischen Sprachen (in German), volume 28, page 295