अनीश

Hindi

Etymology

Learned borrowing from Classical Sanskrit अनीश (anīśa).

Pronunciation

• (Delhi) IPA^(key): /ə.niːʃ/, [ɐ.niːʃ]

Proper noun

अनीश • (anīś) m (feminine अनीशा, Urdu spelling انیش)

1. a male given name, Aneesh or Anish, from Sanskrit

Sanskrit

FWOTD – 29 December 2021

Alternative scripts

Alternative scripts

• অনীশ (Assamese script)
• ᬅᬦᬷᬰ (Balinese script)
• অনীশ (Bengali script)
• 𑰀𑰡𑰱𑰫 (Bhaiksuki script)
• 𑀅𑀦𑀻𑀰 (Brahmi script)
• အနီၐ (Burmese script)
• અનીશ (Gujarati script)
• ਅਨੀਸ਼ (Gurmukhi script)
• 𑌅𑌨𑍀𑌶 (Grantha script)
• ꦄꦤꦷꦯ (Javanese script)
• 𑂃𑂢𑂲𑂬 (Kaithi script)
• ಅನೀಶ (Kannada script)
• អនីឝ (Khmer script)
• ອນີຨ (Lao script)
• അനീശ (Malayalam script)
• ᠠᠨᡳᡳᡧᠠ (Manchu script)
• 𑘀𑘡𑘲𑘫 (Modi script)
• ᠠᠨᠢᠢᠱᠠ᠋ (Mongolian script)
• 𑦠𑧁𑧓𑧋 (Nandinagari script)
• 𑐀𑐣𑐷𑐱 (Newa script)
• ଅନୀଶ (Odia script)
• ꢂꢥꢷꢯ (Saurashtra script)
• 𑆃𑆤𑆵𑆯 (Sharada script)
• 𑖀𑖡𑖱𑖫 (Siddham script)
• අනීශ (Sinhalese script)
• 𑩐𑩯𑩑𑩛𑩿 (Soyombo script)
• 𑚀𑚝𑚯𑚧 (Takri script)
• அநீஶ (Tamil script)
• అనీశ (Telugu script)
• อนีศ (Thai script)
• ཨ་ནཱི་ཤ (Tibetan script)
• 𑒁𑒢𑒲𑒬 (Tirhuta script)
• 𑨀𑨝𑨁𑨊𑨮 (Zanabazar Square script)

Etymology

From अन्- (an-, negative) +‎ ईश (īśá, “possessing; master/controller/lord [of]; God”). Possibly coined after Atharvavedic अनीश्वर (ánīśvara).

Pronunciation

• (Classical Sanskrit) IPA^(key): /ɐ.n̪iː.ɕɐ/

Adjective

अनीश • (anīśa) stem (Classical Sanskrit)

1. "[having] no lord/master/controller" paramount, supreme, uncontrolled
   • c. 400 CE, Kālidāsa, Raghuvaṃśa 10.20:

     सर्वज्ञस्त्वमविज्ञातः सर्वयोनिस्त्वमात्मभूः । सर्वप्रभुर्अनीशस्त्वमेकस्त्वं सर्वरूपभाक् ॥

     sarvajñastvamavijñātaḥ sarvayonistvamātmabhūḥ. sarvaprabhuranīśastvamekastvaṃ sarvarūpabhāk.

     You are omniscient; you are unknown; you are the source of all, you are self-born. You are the lord of all, you are paramount; you are unique; you are the assumer of all forms.

2. "not possessing [anything]" helpless, powerless, unable, incompetent, incapable
   • c. 500 BCE – 100 BCE, Rāmāyaṇa 5.37.61:

     यदहं गात्रसंस्पर्शं रावणस्य बलाद्गता । अनीशा किं करिष्यामि विनाथा विवशा सती ॥

     yadahaṃ gātrasaṃsparśaṃ rāvaṇasya balādgatā. anīśā kiṃ kariṣyāmi vināthā vivaśā satī.

     That I went forcibly, touching Rāvaṇa's body. What will I, a helpless, unprotected, powerless Satī [faithful wife], do?

   • c. 700 CE – 900 CE, Bhāgavata Purāṇa 10.84.69:

     नन्दो गोपाश्च गोप्यश्च गोविन्दचरणाम्बुजे । मनः क्षिप्तं पुनर्हर्तुम्अनीशा मथुरां ययुः ॥

     nando gopāśca gopyaśca govindacaraṇāmbuje. manaḥ kṣiptaṃ punarhartumanīśā mathurāṃ yayuḥ.

     Unable to withdraw their minds from Lord Krishna’s lotus feet, where they had surrendered them, Nanda and the cowherd men and women returned to Mathurā.

   • c. 700 CE – 900 CE, Bhāgavata Purāṇa 12.8.28:

     विससर्ज तदा बाणं मत्वा तं स्वजितं स्मरः । सर्वं तत्राभवन्मोघम्अनीशस्य यथोद्यमः ॥

     visasarja tadā bāṇaṃ matvā taṃ svajitaṃ smaraḥ. sarvaṃ tatrābhavanmoghamanīśasya yathodyamaḥ.

     Then, Kamadeva shot the love-arrow, thinking he had conquered him (Markandeya). All this was fruitless, like an incompetent's endeavour.

3. "not [one's own] master" dependent, not independent
   • c. 700 CE – 900 CE, Bhāgavata Purāṇa 6.12.12.1:

     अविद्वानेवमात्मानं मन्यतेऽनीशम्ईश्वरम् ।

     avidvānevamātmānaṃ manyateʼnīśamīśvaram.

     An ignorant [person] only considers himself, who is dependent, as supreme.

Declension

Masculine a-stem declension of अनीश

	singular	dual	plural
nominative	अनीशः (anīśaḥ)	अनीशौ (anīśau)	अनीशाः (anīśāḥ)
accusative	अनीशम् (anīśam)	अनीशौ (anīśau)	अनीशान् (anīśān)
instrumental	अनीशेन (anīśena)	अनीशाभ्याम् (anīśābhyām)	अनीशैः (anīśaiḥ)
dative	अनीशाय (anīśāya)	अनीशाभ्याम् (anīśābhyām)	अनीशेभ्यः (anīśebhyaḥ)
ablative	अनीशात् (anīśāt)	अनीशाभ्याम् (anīśābhyām)	अनीशेभ्यः (anīśebhyaḥ)
genitive	अनीशस्य (anīśasya)	अनीशयोः (anīśayoḥ)	अनीशानाम् (anīśānām)
locative	अनीशे (anīśe)	अनीशयोः (anīśayoḥ)	अनीशेषु (anīśeṣu)
vocative	अनीश (anīśa)	अनीशौ (anīśau)	अनीशाः (anīśāḥ)

Feminine ā-stem declension of अनीशा

	singular	dual	plural
nominative	अनीशा (anīśā)	अनीशे (anīśe)	अनीशाः (anīśāḥ)
accusative	अनीशाम् (anīśām)	अनीशे (anīśe)	अनीशाः (anīśāḥ)
instrumental	अनीशया (anīśayā)	अनीशाभ्याम् (anīśābhyām)	अनीशाभिः (anīśābhiḥ)
dative	अनीशायै (anīśāyai)	अनीशाभ्याम् (anīśābhyām)	अनीशाभ्यः (anīśābhyaḥ)
ablative	अनीशायाः (anīśāyāḥ)	अनीशाभ्याम् (anīśābhyām)	अनीशाभ्यः (anīśābhyaḥ)
genitive	अनीशायाः (anīśāyāḥ)	अनीशयोः (anīśayoḥ)	अनीशानाम् (anīśānām)
locative	अनीशायाम् (anīśāyām)	अनीशयोः (anīśayoḥ)	अनीशासु (anīśāsu)
vocative	अनीशे (anīśe)	अनीशे (anīśe)	अनीशाः (anīśāḥ)

Neuter a-stem declension of अनीश

	singular	dual	plural
nominative	अनीशम् (anīśam)	अनीशे (anīśe)	अनीशानि (anīśāni)
accusative	अनीशम् (anīśam)	अनीशे (anīśe)	अनीशानि (anīśāni)
instrumental	अनीशेन (anīśena)	अनीशाभ्याम् (anīśābhyām)	अनीशैः (anīśaiḥ)
dative	अनीशाय (anīśāya)	अनीशाभ्याम् (anīśābhyām)	अनीशेभ्यः (anīśebhyaḥ)
ablative	अनीशात् (anīśāt)	अनीशाभ्याम् (anīśābhyām)	अनीशेभ्यः (anīśebhyaḥ)
genitive	अनीशस्य (anīśasya)	अनीशयोः (anīśayoḥ)	अनीशानाम् (anīśānām)
locative	अनीशे (anīśe)	अनीशयोः (anīśayoḥ)	अनीशेषु (anīśeṣu)
vocative	अनीश (anīśa)	अनीशे (anīśe)	अनीशानि (anīśāni)

Further reading

• Monier Williams (1899) “अनीश”, in A Sanskrit–English Dictionary, […], new edition, Oxford: At the Clarendon Press, →OCLC, page 33.
• Hellwig, Oliver (2010–2025) “anīśa”, in DCS - The Digital Corpus of Sanskrit, Berlin, Germany.
• Apte, Vaman Shivram (1890) “अनीश”, in The practical Sanskrit-English dictionary, Poona: Prasad Prakashan, page 88
• Arthur Anthony Macdonell (1893) “अनीश”, in A practical Sanskrit dictionary with transliteration, accentuation, and etymological analysis throughout, London: Oxford University Press, page 15