चक्षुस्

Sanskrit edit

See चक्षु (cakṣu).

चक्षुस् • (cákṣus) stem

Masculine us-stem declension of चक्षुस् (cákṣus)
	Singular	Dual	Plural
Nominative	चक्षुः cákṣuḥ	चक्षुषौ / चक्षुषा¹ cákṣuṣau / cákṣuṣā¹	चक्षुषः cákṣuṣaḥ
Vocative	चक्षुः cákṣuḥ	चक्षुषौ / चक्षुषा¹ cákṣuṣau / cákṣuṣā¹	चक्षुषः cákṣuṣaḥ
Accusative	चक्षुषम् cákṣuṣam	चक्षुषौ / चक्षुषा¹ cákṣuṣau / cákṣuṣā¹	चक्षुषः cákṣuṣaḥ
Instrumental	चक्षुषा cákṣuṣā	चक्षुर्भ्याम् cákṣurbhyām	चक्षुर्भिः cákṣurbhiḥ
Dative	चक्षुषे cákṣuṣe	चक्षुर्भ्याम् cákṣurbhyām	चक्षुर्भ्यः cákṣurbhyaḥ
Ablative	चक्षुषः cákṣuṣaḥ	चक्षुर्भ्याम् cákṣurbhyām	चक्षुर्भ्यः cákṣurbhyaḥ
Genitive	चक्षुषः cákṣuṣaḥ	चक्षुषोः cákṣuṣoḥ	चक्षुषाम् cákṣuṣām
Locative	चक्षुषि cákṣuṣi	चक्षुषोः cákṣuṣoḥ	चक्षुःषु cákṣuḥṣu
Notes	¹Vedic

Feminine us-stem declension of चक्षुस् (cákṣus)
	Singular	Dual	Plural
Nominative	चक्षुः cákṣuḥ	चक्षुषौ / चक्षुषा¹ cákṣuṣau / cákṣuṣā¹	चक्षुषः cákṣuṣaḥ
Vocative	चक्षुः cákṣuḥ	चक्षुषौ / चक्षुषा¹ cákṣuṣau / cákṣuṣā¹	चक्षुषः cákṣuṣaḥ
Accusative	चक्षुषम् cákṣuṣam	चक्षुषौ / चक्षुषा¹ cákṣuṣau / cákṣuṣā¹	चक्षुषः cákṣuṣaḥ
Instrumental	चक्षुषा cákṣuṣā	चक्षुर्भ्याम् cákṣurbhyām	चक्षुर्भिः cákṣurbhiḥ
Dative	चक्षुषे cákṣuṣe	चक्षुर्भ्याम् cákṣurbhyām	चक्षुर्भ्यः cákṣurbhyaḥ
Ablative	चक्षुषः cákṣuṣaḥ	चक्षुर्भ्याम् cákṣurbhyām	चक्षुर्भ्यः cákṣurbhyaḥ
Genitive	चक्षुषः cákṣuṣaḥ	चक्षुषोः cákṣuṣoḥ	चक्षुषाम् cákṣuṣām
Locative	चक्षुषि cákṣuṣi	चक्षुषोः cákṣuṣoḥ	चक्षुःषु cákṣuḥṣu
Notes	¹Vedic

Neuter us-stem declension of चक्षुस् (cákṣus)
	Singular	Dual	Plural
Nominative	चक्षुः cákṣuḥ	चक्षुषी cákṣuṣī	चक्षूंषि cákṣūṃṣi
Vocative	चक्षुः cákṣuḥ	चक्षुषी cákṣuṣī	चक्षूंषि cákṣūṃṣi
Accusative	चक्षुः cákṣuḥ	चक्षुषी cákṣuṣī	चक्षूंषि cákṣūṃṣi
Instrumental	चक्षुषा cákṣuṣā	चक्षुर्भ्याम् cákṣurbhyām	चक्षुर्भिः cákṣurbhiḥ
Dative	चक्षुषे cákṣuṣe	चक्षुर्भ्याम् cákṣurbhyām	चक्षुर्भ्यः cákṣurbhyaḥ
Ablative	चक्षुषः cákṣuṣaḥ	चक्षुर्भ्याम् cákṣurbhyām	चक्षुर्भ्यः cákṣurbhyaḥ
Genitive	चक्षुषः cákṣuṣaḥ	चक्षुषोः cákṣuṣoḥ	चक्षुषाम् cákṣuṣām
Locative	चक्षुषि cákṣuṣi	चक्षुषोः cákṣuṣoḥ	चक्षुःषु cákṣuḥṣu

चक्षुस् • (cákṣus) stem, n

light; clearness
- c. 1200 BCE – 1000 BCE, Atharvaveda 5.24.9:
  सू॒र्यश् च॒क्षुषाम् अ॒धिपतिः स॒ मावतु ।
  sūryáś cakṣúṣā́m adhípátíḥ sa mā́vátú .
  May Sūrya (the Sun), ruler of lights, favour me.
the faculty of seeing; sight; vision
- c. 1 CE – 200 CE, Vimalakīrtinirdeśa 3.29:
  कियद् आयुष्मान् अनिरुद्धो दिव्येन चक्षुषा पश्यति ।
  kiyad āyuṣmān aniruddho divyena cakṣuṣā paśyati .
  How far does the Elder Aniruddha see with the divine sight?
the eye (often at the end of a compound)
- c. 1200 BCE – 1000 BCE, Atharvaveda 4.9.6:
  दुर्हा॒र्दश् च॒क्षुषो घोरा॒त् त॒स्मान् नः पाह्य् आञ्जन ॥
  dúrhārdáś cakṣúṣó ghórāt tasmā́n náḥ pā́hy ā́ñjana .
  Ointment, protect us from that evil-intending, horrible eye.
a look
lustre; splendour

Apte, Vaman Shivram (1890) “चक्षुस्”, in The practical Sanskrit-English dictionary, Poona: Prasad Prakashan
Monier Williams (1899) “Cákshus”, in A Sanskrit–English Dictionary, […], new edition, Oxford: At the Clarendon Press, →OCLC, page 382/1.